چگونه با یک داروی ویژه از افسردگی خلاص شویم؟ / تجویز هنری پزشکان

آیا این تصور برایتان جالب است که پزشک به جای تجویز دارو، شرکت در فعالیت‌های هنری یا بازدید از یک موزه هنری را به شما پیشنهاد دهد؟ این شیوه درمانی واقعاً در برخی کشورها مانند کانادا، ایالات متحده و سوئیس اجرا می‌شود. در این روش نوآورانه، بیماران مبتلا به افسردگی، اضطراب یا بیماری‌های مزمن، به جای مصرف دارو یا به همراه درمان‌های سنتی، به فعالیت‌هایی با محوریت هنر دعوت می‌شوند؛ از بازدید رایگان از موزه‌ها گرفته تا حضور در کارگاه‌های خلاقانه و گروهی.

این ایده نه تنها در نسخه‌های پزشکی استفاده می‌شود، بلکه سازمان‌های مختلف نیز به دنبال تقویت رابطه میان هنر و سلامت هستند. یکی از نمونه‌های برجسته این تلاش‌ها، آغاز به کار آزمایشگاه جهانی "جمیل برای هنر و سلامت" در سال ۲۰۲۳ با همکاری سازمان جهانی بهداشت است. هدف این پروژه، طبق توضیحات وب‌سایت آن، ارتقای سلامت روان و جسمی از طریق هنر و همچنین ادغام هنر در مراقبت‌های بهداشتی است.

دکتر نیشا ساجنانی، مدیر بخش هنر و سلامت در دانشگاه نیویورک و یکی از مسئولان این پروژه، اظهار داشت: «مطالعات ما نشان داده‌اند که تجربه‌ای کوچک مانند تماشای آثار هنری، قادر است رفاه روانی را بهبود بخشد، استرس را کاهش دهد و مغز را در مسیرهای لذت و پاداش فعال کند. این اثرات با تلفیق تأمل فردی، ارتباط اجتماعی و تجربه‌های معنادار، قدرتمندتر نیز خواهند شد. هنر فقط بازتابی از زندگی نیست؛ ابزاری است که احساس عمیق‌تری از زندگی را به ما هدیه می‌دهد.»

هنر، درمانی برای افسردگی و اضطراب

یکی از مشهورترین فواید هنر، تاثیر مثبت آن بر سلامت روان است. در پژوهشی که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، مشخص گردید که حتی مشاهده کوتاه‌مدت آثار هنری، چه به صورت حضوری و چه مجازی، باعث کاهش سطح کورتیزول (هورمون استرس) و همچنین بهبود قابل توجه خلق‌و‌خو می‌شود.

در بریتانیا، یک بررسی دولتی در سال ۲۰۲۴ نشان داد که مشارکت عمومی در فعالیت‌های فرهنگی و هنری نظیر بازدید از موزه‌ها، باعث کاهش افسردگی در بیش از ۱۲۷ هزار نفر شده است. علاوه بر این، سازمان خیریه Hospital Rooms تلاش می‌کند با نصب آثار هنری و برگزاری کارگاه‌های هنری در مراکز روان‌درمانی، محیطی دلپذیرتر و الهام‌بخش را برای بیماران فراهم آورد.

هنر و تقویت تاب‌آوری و ارتباطات اجتماعی

تاب‌آوری از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی در دنیای پیچیده امروز است. هنر ، سبب بهبود تنظیم احساسات و افزایش آگاهی هیجانی می‌شود. دکتر جیسون شیمای، متخصص روان‌پزشکی، در مقاله‌ای ذکر کرده است که تمرکز و تأمل بر هنر می‌تواند دریچه‌هایی برای خودآگاهی و تاب‌آوری باز کند.

بنیاد نگارخانه‌های ملی اسکاتلند نیز طرح «دنیای هنری تو» را برای کودکان اجرا کرده که هدف آن تشویق جوانان به تفکر خلاقانه و پذیرش تفاوت‌ها است. همچنین برای سالمندان، هنر نه تنها باعث کاهش انزوا و تنهایی می‌شود، بلکه ریسک بیماری‌هایی نظیر افسردگی و زوال شناختی را نیز کاهش می‌دهد.

تاثیر هنر بر سلامت قلب

چشم‌انداز هنر نه تنها برای روان، بلکه برای سلامت جسم نیز حیرت‌انگیز است. طبق یافته‌ها، بازدید از آثار هنری فشار خون را کاهش می‌دهد و موجب آرامش سیستم گردش خون می‌گردد. مطالعه‌ای نشان داد سالمندانی که طی سه ماه به‌طور مرتب از موزه‌ها بازدید کرده‌اند، کاهش قابل ملاحظه‌ای در میانگین ضربان قلب داشته‌اند—a معیاری مهم برای سلامت.

تأثیر هنر بر خلق‌و‌خو

شیمی مغز نیز از مشاهده هنر تأثیر می‌گیرد. مطالعات نشان داده‌اند که دیدن آثار هنری سطح دوپامین، هورمون شادی را افزایش می‌دهد، و پژوهش‌های اسکن مغزی تأیید کرده‌اند که میزان علاقه به تصویر هنر، فعالیت مغزی را تغییر می‌دهد. دنیای هنر می‌تواند احساس شادمانی و سلامت بیشتری به همراه داشته باشد.