نقشه بارش کشور شبیه کارنامهای است که پیش از بازکردنش هم میشد حدس زد اتفاق خوبی در آن نیست؛ از گیلانِ همیشهبارانی تا سیستانوبلوچستانِ خشک، همه ستونها قرمز و همه عددها منفی. کاهش ۲۰۱ میلیمتری بارش در گیلان و افت بارش در تمام ۳۱ استان کشور نشان میدهد ایران نه با یک «سال خشک»، بلکه با یک بحران ملی آب و فروپاشی الگوی اقلیمی روبهروست.
رکنا، تهران دوباره در گرداب آلودگی گرفتار شد؛ میانگین ۲۴ ساعته ذرات معلق PM2.5 در برخی مناطق شهر به بیش از ۱۴۰ میکروگرم بر مترمکعب رسید،رقمی حدود ۱۰ برابر حد مجاز سازمان جهانی بهداشت. دادههای رسمی نشان میدهد ترکیبی از سوختهای بیکیفیت، ناوگان دیزلی فرسوده و فعالیت واحدهای صنعتی، همراه با بادهای غالب غربی و جنوبغربی، باعث شد ذرات آلاینده از جنوب و غرب وارد شهر شوند و کیفیت هوا را به سطح هشدار اضطراری برسانند. این بحران اما تنها یک مشکل جوی نیست؛ ضعف نظارت، پراکندگی منابع آلاینده و سیاستگذاری ناقص، تهران را در یک چرخه تکراری آلودگی گرفتار کرده است.
نیمقرن است که حیاتوحش ایران زیر فشار تخریب زیستگاهها، شکار غیرقانونی، خشکسالی و مدیریت ناکارآمد نابود میشود؛ ۷۰ درصد گونههای برجسته از بین رفتهاند و بسیاری، از یوزپلنگ آسیایی تا فک خزری، در لبه انقراض قرار دارند. در این میان، بار حفاظت بر دوش مردم و محیطبانان کمتجهیزات افتاده و سازمان حفاظت محیطزیست که باید ستون اصلی حفاظت باشد، گرفتار سیاستزدگی، ضعف علمی، کمبود نیرو و تجهیزات و تصمیمهای غیرکارشناسی شده است. نتیجه آن، برنامههای نیمهکاره، زیستگاههای تکهتکه و روندی برگشتناپذیر در کاهش جمعیت گونههاست؛ حیاتوحش ایران امروز قربانی تصمیمهای نادرست انسانی است، نه طبیعت.
در روز جهانی یوزپلنگ، پویان بهنود ـ اکولوژیست و کارشناس حفاظت از یوز آسیایی ـ در گفتوگو با رکنا هشدار میدهد که «یوز در ایران زنده است، اما روی لبه تیغ». او با اشاره به آخرین شواهد امیدبخش و همزمان تهدیدهای مرگبار، تأکید میکند بقای این زیرگونه منحصربهفرد تنها با یک مثلث ،علم، مدیریت درست و همراهی مردم ممکن است و اگر یکی از این اضلاع فروبریزد، آخرین یوزهای زمین هم سقوط خواهند کرد.
دکتر مهدی زارع استاد تمام زمین شناسی گفت: «گسل شمال تهران یک ساختار فعال هولوسن است و توان ایجاد جابهجاییهای یک تا سهمتری در یک زلزله بزرگ را دارد؛ اگر پهنه اجتناب از گسل و حریم ایمنی آن مشخص و اعمال نشود، بخشهای شمالی پایتخت در برابر گسیختگی سطحی هیچ سپری نخواهند داشت.
رکنا، قیمت دلار طی پنج ماه گذشته بیش از ۳۰ درصد رشد کرده و ارزش پول ملی ایران به شدت کاهش یافته است؛ همزمان کالاهای اساسی نیز با افزایشهای چشمگیر مواجه شدهاند. حمید حاج اسماعیلی، کارشناس اقتصادی، با اشاره به کسری منابع ارزی، تحریمها و سیاستهای دولت، میگوید تا زمانی که ارتباط اقتصادی ایران با جهان برقرار نشود و تنشهای بینالمللی حل نشود، روند افزایشی نرخ ارز و فشار بر معیشت مردم ادامه خواهد داشت.
رکنا، گزارش تازه قیمت ۷۶ قلم کالای اساسی نشان میدهد تورم مواد خوراکی در آبان ۱۴۰۴ به نقطهای کمسابقه رسیده است؛ گوشت قرمز با جهش ۸۴ تا ۸۵ درصدی تقریباً دو برابر شده، لبنیات و روغن بیش از ۵۸ تا ۶۲ درصد گران شدهاند و تخممرغ، سیبزمینی و سایر اقلام پرمصرف نیز رشد ۴۰ تا ۵۵ درصدی را ثبت کردهاند. در مجموع، میانگین تورم این سبد به ۳۸.۲ درصد رسیده اما تورم واقعی اقلام اصلی سفره خانوار به مرز ۶۰ درصد نزدیک شده است.
بسیاری از تالابهای ایران این روزها خشکیده و بستر آنها ترک خورده است. زندگی حیات وحش آسیب دیده و خدمات اکوسیستمی تالابها مانند تصفیه طبیعی آب، کنترل سیلاب و تأمین منابع کشاورزی کاهش یافتهاند. کارشناسان هشدار میدهند که ادامه این روند، نه تنها محیط زیست بلکه اقتصاد کشور را نیز تهدید میکند.
رکنا، در حالی که سخنگوی دولت بیان میکند «معیشت مردم» خط قرمز همه تصمیمات است، واقعیت بازار نشان میدهد این خط هر روز کمرنگتر میشود؛ سفرههایی که کوچکتر شده، قدرت خریدی که فروپاشیده و تورمی که به بالای ۵۰ درصد در کالاهای اساسی رسیده است. علیرضا حیدری، فعال حوزه کارگری، در گفتوگو با رکنا تأکید میکند که ریشه این بحران در خودِ ساختار تصمیمگیری اقتصادی است؛ ساختاری که نهتنها توانی برای جبران فشار بر مردم ندارد، بلکه به گفته او، جامعه را قدمبهقدم به سمت تنگنای معیشتی و سالی سختتر سوق میدهد.
رکنا، بانکها بیش از ۷۳ درصد از تعهد خود در طرح نهضت ملی مسکن را انجام ندادهاند و حدود ۱۶۲۰ همت پرداخت نشده باقی مانده است. این تعلل نه تنها پروژههای مسکن ملی و مهر را بلاتکلیف گذاشته، بلکه فشار مالی بر خانوارها را افزایش داده و زمینه رشد تورم و سفتهبازی در بازار مسکن را فراهم کرده است. کارشناسان هشدار میدهند که کوتاهی بانکها و پیگیری ناکافی وزارت راه و شهرسازی میتواند بحران یک میلیون واحد مسکونی در حال ساخت را تشدید کند، در حالی که یارانههای میلیارد دلاری نیز نتوانسته قیمت کالاهای اساسی مانند گوشت و مرغ را کنترل کند.