وقتی حتی گیلان هم خشک می‌شود؛ نقشه بارش ۱۴۰۴ هشدار یک فروپاشی آبی را فریاد می‌زند/ سال سخت در راه است + نمودار

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، صبح 12 آذر، نقشه بارش کشور شبیه کارنامه‌ای بود که پیش از بازکردنش هم می‌دانستی اتفاق خوبی در آن نیست. ستون‌های قرمزِ ممتد، کنار نام استان‌ها کشیده شده بود؛ از گیلانِ همیشه‌بارانی تا سیستان‌وبلوچستانِ خشک.هر ستون قرمز یعنی یک هشدار و هر هشدار یعنی یک فشار تازه بر منابع آبی کشور. ستون‌ها کوتاه و بلند بودند، اما آنچه مشترک بود، یک چیز بود: همه منفی.

فروپاشی الگوی بارش در شمال پرباران

وقتی گیلان با ۲۰۱ میلی‌متر کاهش بارش در صدر جدول کمبودها قرار می‌گیرد، یعنی چیزی در اقلیم ایران جابه‌جا شده است.استان‌های پرباران همیشه نقش «جبران‌کننده» خشکی مرکز و جنوب را داشتند؛ ذخیره سفره‌های زیرزمینی، تغذیه رودخانه‌ها، و تنظیم دبی سدهای حیاتی.امسال اما، گیلان: –۲۰۱ میلی‌متر،کهگیلویه‌وبویراحمد: –۱۱۷ میلی‌متر،مازندران: –۱۱۲ میلی‌متر،چهارمحال‌وبختیاری: –۱۱۲ میلی‌متر.این چهار استان، ستون فقرات منابع آب سطحی ایران‌اند. چنین افت شدیدی در آن‌ها یعنی آب کمتر در سدها، رواناب کمتر در زمستان، و تابستان سخت‌تر.

یک بحران ملی، نه منطقه‌ای

داده‌ها نشان می‌دهد هیچ‌یک از ۳۱ استان کشور به حد نرمال بارش نرسیده‌اند.این یعنی وضعیت کنونی فقط یک «سال خشک» نیست؛ یک خشکسالی گسترده ساختاری است.در غرب کشور، که منابع مهم رودخانه‌ای را تأمین می‌کند،لرستان: –۱۰۸ میلی‌متر،کرمانشاه: –۸۴ میلی‌متر،کردستان: –۷۳ میلی‌متر،کاهش بارش در این مناطق، تأثیر مستقیم بر آبدهی کرخه، دز، زاب و سایر رودخانه‌های حیاتی دارد.

از سوی دیگر، در مناطق خشک، کاهش کوچک‌ـ‌عدد اما بزرگ‌ـ‌پیامد است،یزد: –۱۲ میلی‌متر،سیستان‌وبلوچستان: –۷ میلی‌متر،کرمان: –۲۷ میلی‌متر،در چنین اقلیمی، هر میلی‌متر بارش حکم یک منبع ذخیره‌ای است و کاهش آن، ضربه مستقیم به پایداری آب شرب و کشاورزی محسوب می‌شود.

 نشانه‌های قطعی تغییر اقلیم

الگوی بارش امسال با یک روند بلندمدت هم‌خوان است. تضعیف سامانه‌های بارشی، افزایش نوسان اقلیمی و رشد خشکسالی گرم.مشاهدات علمی در دهه اخیر نشان می‌دهد که بارش‌های سنگین مقطعی جایگزین بارش‌های یکنواخت شده‌اند.شمال کشور به‌طور غیرمعمول خشک‌تر شده،تبخیر سالانه افزایش یافته،آبخوان‌ها با سرعتی بیشتر از بارش، تخلیه می‌شوند.این یعنی کشور دیگر نمی‌تواند روی بارش طبیعی برای جبران مصرف تکیه کند.

 مصرف، انگار که بحران اولی وجود ندارد

در حالی که بارش کمتر شده، الگوی مصرف آب در کشور تقریباً ثابت مانده است.کشاورزی همچنان ۸۸٪ آب را مصرف می‌کند،توسعه چاه‌های غیرمجاز ادامه دارد،

شبکه‌های فرسوده شهری بخش زیادی از آب را از دست می‌دهند،سیاست‌های کاهش مصرف هنوز کارآمد نشده‌اند،این هم‌زمانیِ «کاهش بارش» و «ثبات مصرف» همان نقطه‌ای است که خشکسالی را به بحران ملی آب تبدیل می‌کند.

سال سختی در راه است

داده‌های تا 12 آذر ۱۴۰۴ فقط یک نمودار نیست؛ نقشه آینده نزدیک است.ایران در نخستین ماه‌های سال آبی جدید با کاهش معنی‌دار بارش در تمامی استان‌ها روبه‌روست. این وضعیت به‌ویژه برای تابستان ۱۴۰۵ پیام واضحی دارد.ورود کمتر آب به سدها، فشار شدید بر سفره‌های زیرزمینی، و افزایش تنش آبی در بخش‌های گسترده کشور.این گزارش نشان می‌دهد که اگر سیاست‌های مدیریت مصرف، اصلاح ساختار کشاورزی، و حفاظت از آبخوان‌ها به‌سرعت در دستور کار قرار نگیرد، کشور به‌سمت یکی از سخت‌ترین دوره‌های آبی یک دهه اخیر حرکت خواهد کرد.