رکنا، شورا خانه مردم است، نه اتاق خبر. و در خانه مردم، باید حساب پس داد.
در میانه تابستانی که مصرف برق از مرز ۷۷ هزار مگاوات عبور کرده و مخازن ۱۹ سد بزرگ کشور بهطور فاجعهباری خالی ماندهاند، دولت همچنان تنها نسخه خود را برای مواجهه با بحران، «صرفهجویی مردم» اعلام میکند. در حالی که زیرساختها فرسوده، سیاستگذاریها شکستخورده و دهها میلیارد دلار منابع به طرحهای نیمهتمام رفتهاند، شهروندان بار دیگر تنها خط مقدم مقابله با بحران شدهاند.
رکنا، علیرغم بارندگیهای بالا و طبیعت سرسبز، اکوسیستمهای آبی در استانهای شمالی یکی پس از دیگری در حال فروپاشیاند؛ رودخانههایی که خشک میشوند، تالابهایی که نفس آخر را میکشند، و سفرههای زیرزمینیای که تهکشیدهاند. علی شریعت، دبیر کل فدراسیون صنعت آب کشور، در گفتوگو با رکنا تأکید میکند که بحران شمال، بیش از آنکه محصول تغییرات اقلیمی باشد، ریشه در سوءمدیریت، مداخلات مهندسی بیضابطه، مهاجرت افسارگسیخته، و سکوت نهادهای مسئول دارد. او هشدار میدهد که زیرساختهای حکمرانی آب در شمال کشور نهتنها پاسخگوی بحران نیستند، بلکه با انفعال خود، به شریک خاموش این فروپاشی بدل شدهاند.
رکنا، شمال کشور، زیر کوهی از زباله و شیرابههای سمی دارد دفن می شود.مازندران و گیلان، قربانی سالها بیتدبیری و کمکاری مسئولانی که فقط حرف میزنند اما دستشان برای عمل خالی است. نمایندگان مجلس غایباند، وزیر بهداشت ساکت، سازمان محیط زیست ناکارآمد و وزارت کشور در نقش تماشاگر بحران. تا کی باید مردم و طبیعت این استانها قربانی وعدههای بی عمل شوند؟
رکنا، با مرگ قنات، عقلانیت از حکمرانی آب حذف شد. رضا حاجیکریم، رئیس فدراسیون صنعت آب ایران، بحران آب را نه ناشی از کمبود بارش، بلکه نتیجهی مستقیم «فروپاشی حکمرانی» در این حوزه میداند؛ حکمرانیای که به گفتهی او، با کنار زدن کشاورزان از چرخه تصمیمسازی، بیاعتنایی به مشارکت محلی، و بلعیدن ۹۰ درصد منابع آبی توسط کشاورزی سنتی، کشور را در وضعیت قرمز قرار داده است. او تأکید میکند: «ما در کشوری زندگی میکنیم که سه برابر حد مجاز، از منابع تجدیدپذیر آب برداشت میکند، درحالیکه هنوز حتی یک درصد از قانونهای کارآمد مثل ماده ۲۶ قانون بهرهوری آب اجرا نشدهاند.» به اعتقاد حاجیکریم، کشاورزِ معیشتی در ایران به قربانی اصلیِ حکمرانی غایب تبدیل شده؛ نه مشوقی برای صرفهجویی دارد، نه سهمی از مدیریت آب.
تالاب انزلی، زیستگاه هزاران پرنده مهاجر و یکی از حساسترین اکوسیستمهای آبی ایران، به نقطهای از بحران رسیده که عمق آن در برخی مناطق به کمتر از ۲۰ سانتیمتر کاهش یافته است. در حالی که کارشناسان از سالها پیش هشدار داده بودند، سازمان حفاظت محیط زیست نهتنها برنامهای برای نجات این تالاب نداشته، بلکه در برابر روند فرسایشی تخریب، تنها به تکرار گزارشها و بیانیهها بسنده کرده و عملاً به یک نهاد نظارهگر بدل شده است. انزلی بیصدا میمیرد و متولیان حفاظت، همچنان در سکوتی سنگین فرو رفتهاند.
رکنا، سد کرج که سالها یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب تهران و البرز بوده، امروز با بحران جدی کمآبی روبروست؛ حجم ذخیره آب آن نسبت به سال گذشته ۶۱ درصد کاهش یافته و تنها ۶۲ میلیون مترمکعب آب در آن باقی مانده است. اما علاوه بر کاهش بارندگیها، نزدیک به ۳۰ درصد از آب تأمین شده در مسیر انتقال و شبکههای فرسوده به هدر میرود که نشاندهنده ضعف شدید در مدیریت زیرساختها و ضرورت بازسازی فوری آنها است.
همدان این روزها زیر حمله گردوغبار شدید است؛ بحرانی که تنها یک پدیده طبیعی نیست بلکه حاصل سالها بیتدبیری، تخریب پوشش گیاهی، خشکسالی و سوءمدیریت منابع آب است. این معضل نهتنها سلامت مردم را به خطر انداخته بلکه به بحران زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی جدی تبدیل شده است. در حالی که سازمان حفاظت محیطزیست وظیفه اصلی مقابله با این معضل را بر عهده دارد، کمبود برنامههای عملیاتی و اعتبارات کافی این بحران را هر روز گستردهتر میکند و هشدار میدهد زمان اقدام جدی فرا رسیده است.
برنامه واکسیناسیون هپاتیت بی که از سال ۱۳۷۵ با هدف قطع زنجیره انتقال آغاز شد، حالا ایران را به آستانه حذف این بیماری رسانده است. اما در سایه این موفقیت ملی، گروههایی همچون معتادان تزریقی و زندانیان هنوز از خطر جدی ابتلا رهایی نیافتهاند. دکتر موید علویان، رئیس شبکه هپاتیت ایران، در گفتوگو با رکنا از پیشرفتهای چشمگیر، چالشهای باقیمانده و نیاز به مداخلات اجتماعی فراتر از نسخههای پزشکی سخن میگوید.
دکتر مهدی زارع، استاد تمام زمینشناسی، درباره زمینلرزه ۳.۲ ریشتری بامداد جمعه در پیشوای ورامین هشدار داد که این رخداد در ادامه زلزلههای قبلی روی گسل فعال پیشوا میتواند زنگ خطری برای وقوع زلزلهای بزرگتر باشد. زارع با اشاره به نبود لرزهای چندصدساله و همزمانی فرونشست شدید زمین در دشت ورامین، از احتمال تحریک گسلها در این منطقه پرجمعیت ابراز نگرانی کرده است.