بیش از ۹ میلیون ایرانی در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند/ از هر چهار بزرگسال ایرانی، یک نفر در مسیر ابتلا به دیابت

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، صبح زود، مراکز درمانی شلوغ‌تر از همیشه‌اند. آزمایش قند خون به یکی از رایج‌ترین درخواست‌های پزشکی تبدیل شده است. دیابت دیگر بیماری گروهی خاص یا سنی مشخص نیست؛ به واقعیتی روزمره در زندگی میلیون‌ها نفر بدل شده است. آنچه امروز در ایران دیده می‌شود، بازتاب مستقیم یک بحران جهانی است که با سرعتی نگران‌کننده در حال گسترش است.

در سال ۲۰۲۵، دیابت یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی در جهان محسوب می‌شود. بر اساس گزارش فدراسیون بین‌المللی دیابت، حدود ۵۷۸ میلیون بزرگسال در جهان با دیابت زندگی می‌کنند؛ معادل تقریباً یک‌دهم جمعیت بزرگسال جهان.

این رقم نتیجه دهه‌ها تغییر سبک زندگی، رشد شهرنشینی، کاهش فعالیت بدنی و گسترش تغذیه پرکالری و صنعتی است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در صورت تداوم این روند، شمار مبتلایان جهانی تا سال ۲۰۳۰ از مرز ۶۴۰ میلیون نفر عبور خواهد کرد و فشار بی‌سابقه‌ای بر نظام‌های سلامت وارد خواهد شد.

نقشه نابرابر دیابت در جهان

گسترش دیابت در جهان الگوی یکنواختی ندارد. در کشورهای با درآمد بالا مانند ایالات متحده و آلمان، شیوع دیابت در بزرگسالان حدود ۱۰ تا ۱۱ درصد گزارش می‌شود. در مقابل، کشورهای با درآمد متوسط و پایین با شتاب بیشتری درگیر این بیماری شده‌اند؛ کشورهایی که گذار سریع به زندگی شهری بدون زیرساخت‌های پیشگیرانه سلامت را تجربه کرده‌اند.

چین با بیش از ۱۴۰ میلیون مبتلا، بزرگ‌ترین جمعیت دیابتی جهان را در خود جای داده است. هند با بیش از ۱۰۰ میلیون بیمار دیابتی در رتبه بعدی قرار دارد. در خاورمیانه، کشورهایی مانند عربستان سعودی و کویت با شیوع بالای ۱۵ درصد در بزرگسالان، در زمره کانون‌های اصلی بحران قرار گرفته‌اند. این کشورها ترکیبی از استعداد ژنتیکی و سبک زندگی پرخطر را تجربه می‌کنند؛ الگویی که شباهت‌های نگران‌کننده‌ای با وضعیت ایران دارد.

ایران؛ فراتر از میانگین جهانی

ایران امروز یکی از کشورهایی است که شیوع دیابت در آن از میانگین جهانی عبور کرده است. آخرین داده‌های ملی نشان می‌دهد ۱۴٫۲ درصد از بزرگسالان ایرانی مبتلا به دیابت هستند؛ رقمی که به‌طور معناداری بالاتر از میانگین جهانی ۱۰٫۵ درصد است. این نسبت به معنای بیش از ۷٫۵ میلیون فرد مبتلا در جمعیت بالای ۲۵ سال کشور است.

تصویر نگران‌کننده‌تر، مربوط به پیش‌دیابت است. بر اساس مطالعات داخلی، بیش از ۹ میلیون ایرانی در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند؛ مرحله‌ای که در صورت نبود مداخله، به‌سرعت به دیابت نوع ۲ تبدیل می‌شود. هر سال دست‌کم ۵۰۰ هزار مورد جدید دیابت در کشور ثبت می‌شود. در مجموع، بیش از ۲۰ میلیون بزرگسال ایرانی یا مبتلا به دیابت هستند یا در معرض بالای ابتلا قرار دارند. این حجم از جمعیت در معرض خطر، دیابت را به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های سلامت ملی تبدیل کرده است.

ریشه‌های بحران دیابت در ایران

بررسی شواهد علمی و آماری نشان می‌دهد چند عامل اصلی در رشد سریع دیابت در ایران نقش تعیین‌کننده دارند.نخست، شهرنشینی شتاب‌زده و تغییر سبک زندگی که به کاهش شدید فعالیت بدنی و افزایش مصرف غذاهای فرآوری‌شده، پرچرب و پرشکر منجر شده است. دوم، افزایش چشمگیر اضافه‌وزن و چاقی در دو دهه اخیر که مستقیماً با مقاومت به انسولین ارتباط دارد. سوم، زمینه‌های ژنتیکی در برخی گروه‌های جمعیتی که خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. چهارم، ضعف در آگاهی عمومی و تشخیص دیرهنگام که باعث می‌شود بسیاری از بیماران زمانی شناسایی شوند که عوارض بیماری آغاز شده است.

هزینه انسانی و اقتصادی

دیابت فقط یک بیماری متابولیک نیست، بلکه دروازه‌ای به مجموعه‌ای از عوارض مزمن و ناتوان‌کننده است. بیماری‌های قلبی‌عروقی، نارسایی کلیه، نابینایی و قطع عضو، بخشی از پیامدهای مستقیم دیابت کنترل‌نشده هستند. این عوارض نه‌تنها امید به زندگی را کاهش می‌دهند، بلکه توان کاری و کیفیت زندگی افراد را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.

در سطح جهانی، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم دیابت از یک تریلیون دلار در سال فراتر رفته است. در ایران نیز، افزایش جمعیت دیابتی فشار فزاینده‌ای بر نظام سلامت، بودجه عمومی و اقتصاد خانوارها وارد می‌کند؛ فشاری که در بلندمدت می‌تواند پیامدهای اجتماعی گسترده‌ای به همراه داشته باشد.

مسیر پیش‌رو؛ ضرورت اقدام فوری

دیابت در بسیاری از موارد قابل پیشگیری و در صورت تشخیص زودهنگام قابل کنترل است. تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد تمرکز بر پیشگیری، غربالگری منظم، آموزش عمومی، اصلاح الگوی تغذیه، افزایش فعالیت بدنی و دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی می‌تواند روند رشد این بیماری را کند کند.

ایران در سال ۲۰۲۵ در نقطه‌ای حساس قرار دارد. ادامه روند فعلی به معنای افزایش مداوم بیماران، تشدید هزینه‌ها و گسترش عوارض ناتوان‌کننده است. در مقابل، سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد علمی و سرمایه‌گذاری در پیشگیری می‌تواند مسیر این اپیدمی خاموش را تغییر دهد.

دیابت دیگر یک هشدار آینده‌نگرانه نیست. این بیماری امروز، در آمارهای رسمی، در مراکز درمانی و در زندگی روزمره میلیون‌ها ایرانی حضور دارد. برخورد جدی با دیابت، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی برای حفظ سلامت جامعه و آینده کشور است.