سلامت ایرانیان در خطر؛ چالش‌ های پیش رو چیست؟

به گزارش رکنا، متخصصان حوزه‌ بهداشت معتقدند که کم‌تحرکی یکی از مشکلات جدی و فراگیر در جهان امروز است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی ، بیش از ۲ میلیارد نفر فعالیت بدنی کافی ندارند و میزان کم‌تحرکی در دهه اخیر با سرعت بیشتری افزایش یافته است.

این مشکل در ایران ابعاد نگران‌کننده‌تری پیدا کرده است، به‌طوری‌که طبق آمارهای رسمی، بیش از ۷۵ درصد جمعیت کشور فعالیت بدنی منظم انجام نمی‌دهند. زنان با فاصله‌ حدود ۱۰ درصد بیشتر از مردان، تحت تأثیر کم‌تحرکی قرار دارند. این آمارها، ایران را در میان کشورهای دارای بحران جدی در زمینه فعالیت بدنی قرار می‌دهد.

در سال‌های اخیر، متخصصان و صاحب‌نظران حوزه سلامت بارها نسبت به گسترش کم‌تحرکی میان افراد جامعه از گروه‌های سنی مختلف هشدار داده‌اند. سه عامل کلیدی وجود دارند که می‌توانند توضیح‌دهنده افزایش نرخ کم‌تحرکی در ایران باشند و البته برخی از این عوامل در سطح جهانی نیز مشاهده می‌شوند.

۱. نگاه‌های فرهنگی به ورزش و فعالیت فیزیکی

در برخی جوامع ازجمله ایران، ورزش و فعالیت بدنی بیشتر به‌عنوان امری تفریحی یا تخصصی دیده می‌شود. این نگرش باعث می‌شود افراد تصور کنند که تنها در زمان‌های خاص یا در مراکز ورزشی مثل باشگاه‌ها، استخرو زمین‌های ورزشی باید فعالیت بدنی انجام دهند. بسیاری از مردم تصور می‌کنند ورزش ضروری نیست و همین عامل سبب شده تا از آن غافل شوند.

در کنار این‌ها، برای زنان در برخی فرهنگ‌ها، ورزش با محدودیت‌هایی همراه بوده است، از جمله فشارهای اجتماعی، محدودیت‌های فرهنگی و نبود فضاهای عمومی مناسب. در ایران نیز این موانع مشاهده شده‌اند. علاوه بر این، آموزش مؤثر برای تشویق افراد به فعالیت بدنی در مدارس و خانواده‌ها هنوز کافی نبوده و نیازمند توجه ویژه است.

برای نمونه، ساعات تربیت بدنی در مدارس اغلب ناقص یا بدون جذابیت برگزار می‌شود که فرصت کافی برای ورزش دانش‌آموزان فراهم نمی‌کند. همچنین، والدین به‌جای تشویق فرزندان به فعالیت‌های بدنی، معمولاً فشار بیشتری برای درس خواندن و مطالعه در خانه وارد می‌کنند. چنین روندی موجب شده نسل‌های جدید نیز گرفتار کم‌تحرکی شوند.

۲. هزینه‌های اقتصادی و تأثیر بر کاهش تحرک

یکی از دلایل مهم کم تحرکی در جامعه ایران به هزینه‌های بالای فعالیت‌های ورزشی و تجهیزات مرتبط می‌گردد. هزینه‌های عضویت در باشگاه‌ها، خرید لوازم ورزشی و حتی رفت و آمد به مکان‌های ورزشی برای بسیاری از افراد، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، مانعی بزرگ است.

در کنار این، فشارهای اقتصادی و تلاش برای گذران زندگی باعث شده که افراد وقت کافی برای ورزش نداشته باشند. به‌ویژه کارمندان و افراد شاغل به دلیل ساعات کاری طولانی و اولویت‌دهی به مسائل اقتصادی، معمولاً به فعالیت‌های بدنی توجه کمتری نشان می‌دهند.

مشکل دیگری که وجود دارد، کمبود فضاهای عمومی ورزشی است؛ به‌ویژه در مناطق روستایی یا نقاط کمتر توسعه‌یافته شهرها، امکانات ورزشی به‌شدت محدود است. حتی در برخی مناطق شهری، مراکز ورزشی به دلیل مشکلات مدیریتی یا مالی کارایی مناسبی برای عموم ندارند. در چنین شرایطی، بسیاری از مردم به دلیل عدم دسترسی به امکانات از ورزش و تحرک بدنی دور می‌مانند.

۳. تغییر سبک زندگی و پیشرفت‌های تکنولوژیک

فناوری در دنیای امروز تحولات عمیقی در زندگی انسان‌ها ایجاد کرده است. گسترش استفاده از اینترنت، گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی موجب شده تا افراد زمان بیشتری در فضای مجازی بگذرانند و فعالیت جسمی آن‌ها کاهش یابد. به‌ویژه جوانان ساعات زیادی را مقابل نمایشگرها می‌گذرانند و این مساله باعث کاهش سطح فعالیت بدنی آنان شده است.

علاوه بر این، استفاده بیشتر از خودروها و وسایل نقلیه عمومی باعث شده که حتی برای مسافت‌های کوتاه، افراد از پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری خودداری کنند. همچنین، بسیاری از مشاغل اداری و پشت‌میزی ساعات زیادی از افراد را بلا تحرک نگه می‌دارند که این سبک زندگی نه‌تنها به کم‌تحرکی منجر می‌شود بلکه مشکلات سلامتی نظیر چاقی، بیماری‌های قلبی، دیابت و فشارخون را نیز افزایش می‌دهد.

همچنین، افزایش استفاده از دستگاه‌های مدرن و خودکار در زندگی روزمره، فعالیت‌هایی که پیش‌تر به‌صورت طبیعی انجام می‌شدند، را کاهش داده است. استفاده از آسانسور به‌جای پله‌ها، خرید آنلاین به‌جای حضور در فروشگاه‌ها و وابستگی به ماشین‌های شخصی به کاهش فعالیت بدنی مردم دامن زده است.

لازم به ذکر است که پاندمی کرونا و قرنطینه‌های ناشی از آن نیز تأثیر عمده‌ای بر سبک زندگی افراد گذاشت. در این دوران، محدودیت‌های اجتماعی و تعطیلی مراکز ورزشی باعث شد بسیاری از مردم فعالیت بدنی خود را کاهش دهند و به عادات زندگی کم‌تحرک بیشتر خو بگیرند. متأسفانه برخی افراد حتی پس از پایان دوران قرنطینه نتوانستند به سبک زندگی قبلی و سالم خود بازگردند.