جولان نابسامانی‌ها در متن حاشیه نشینان شهری

کدخبر: 423969 ۱۳۹۷/۰۸/۰۴ ۱۱:۰۰:۰۰ ویرایش خبر

لینک کپی شد

رکنا: آخرین آمار رسمی از وجود 20 میلیون حاشیه نشین در کشور حکایت دارد. افرادی که خیلی هایشان برای پیدا کردن کار و به خیال زندگی در شهر، روستاهای خود را ترک کرده‌اند اما قیمت بالای اجاره بهای مسکن آنها را خانه نشینِ حاشیه و بافت‌های فرسوده شهرها کرده است. البته، موضوع حاشیه نشینی ماجرای تازه‌ای نیست و سال هاست که کارشناسان نسبت به وضعیت آسیب‌های اجتماعی، بهداشتی، آموزشی و معیشتی حاشیه نشین‌ها هشدار می‌دهند. به همین علت بود که در آخرین جلسه مسئولان حوزه آسیب‌های اجتماعی با مقام معظم رهبری، حاشیه نشینی به‌عنوان یکی از پنج اولویت آسیب‌های اجتماعی کشور معرفی شد. با این همه، اغلب کارشناسان مسائل اقتصادی را مهم‌ترین دلیل حاشیه نشینی می‌دانند و معتقدند چند برابر شدن قیمت کالاهای اساسی و اجاره بهای مسکن در ماه‌های اخیر باعث افزایش زندگی در حاشیه شهر‌ها و افزایش آسیب‌های اجتماعی خواهد شد. چراکه حاشیه نشینی کانون اصلی و مهم آسیب‌های اجتماعی است.

به گزارش گروه اجتماعی رکنا، رضا جعفری، رئیس اورژانس اجتماعی کشور با اشاره به بالا بودن آمار اعتیاد و سرقت Stealingدر حاشیه شهرها می‌گوید: اعتیاد مهم‌ترین آسیب اجتماعی حاشیه شهر‌ها است و خرید و فروش مواد باعث شده حتی برخی از محلات حاشیه شهر به پاتوق‌های توزیع مواد مخدر Drugs تبدیل شود.
وی در مورد دلایل افزایش آسیب‌های اجتماعی در این محلات هم تأکید می‌کند: اغلب افرادی که در این محلات زندگی می‌کنند شغل ثابتی ندارند و از مهارت‌های بالایی برخوردار نیستند. به همین علت، به سمت سرقت و اعتیاد می‌روند. البته ما نباید به تمام ساکنان این محلات به چشم مجرم نگاه کنیم. به خاطر آنکه این شرایط در مورد همه صدق نمی‌کند.
جعفری با اشاره به اینکه یکی دیگر از مهم‌ترین اقداماتی که در این مناطق انجام دادیم شناسایی آسیب‌های اجتماعی بود، می‌گوید: حاشیه نشینی در استان‌های سیستان و بلوچستان، زاهدان، مشهد، تهران، البرز و همدان بیشتر از استان‌های دیگر است البته، این معضل در تمام مناطق کشور وجود دارد و محدود به یک منطقه نمی‌شود.
رئیس اورژانس اجتماعی حاشیه‌نشینی را یک موضوع کاملاً اقتصادیمی‌داند و تأکید می‌کند: یک چهارم از جمعیت کشور ما در حاشیه شهرها و بافت‌های فرسوده زندگی می‌کنند. محلاتی که برخی از نقاط آن به علت نبود کنترل‌های اجتماعی نا امن است.
به گفته جعفری، علت اصلی مهاجرت به شهر و حاشیه‌های شهر پس از فقر، نبود امکانات آموزشی، درمانی و بیکاری است. به طوری که، تعداد زیادی از جوان‌های روستایی در رشته‌هایی تحصیل کردند که مناسب جامعه روستایی نیست و شرایط خاص کار را ندارند. به طور مثال جوان روستایی در رشته معماری یا مکانیک فارغ‌التحصیل می‌شود اما هیچ کاری متناسب با رشته‌اش پیدا نمی‌کند. وی به ادامه دار بودن روند مهاجرت از روستا اشاره می‌کند و می‌گوید: زمانی که یک فرد روستایی به حاشیه شهرها مهاجرت می‌کند، بتدریج اعضای خانواده خود را هم می‌برد. اما مشکل ما در سال‌های اخیر این است که مناطق ما به‌صورت یکپارچه و یکدست توسعه پیدا نکردند و دچار عدم تمرکز ثروت در کشور هستیم.
رئیس اورژانس اجتماعی کشور می‌گوید: پس از بررسی‌هایی که سال‌های گذشته انجام شد نتایج آن نشان داد که اغلب آسیب‌های اجتماعی در این مناطق شکل می‌گیرد و به همین دلیل لازم است اقدامات‌مان را در این مناطق گسترده کنیم. بر همین اساس تمام پایگاه‌های خدمات اجتماعی بهزیستی را که تعداد آن حدود 220 پایگاه است در مناطق حاشیه شهر مستقر کردیم.
جعفری با اشاره به اینکه اغلب خانواده‌هایی که در این مناطق زندگی می‌کنند، چندین کودک دارند و دارای خانواده‌های پرجمعیت هستند، می‌گوید: این در حالی است که این مناطق تعداد زیادی کوچه تنگ و تاریک و خانه‌های متروکه دارد که همین موضوع باعث افزایش احتمال آسیب‌های اجتماعی می‌شود. وی با اشاره به اینکه 90 درصد کودکان کار در حاشیه شهر‌ها زندگی می‌کنند و برای کار به چهارراه‌ها و میادین بالای شهر می‌روند، می‌ افزاید: بر همین اساس، کانون شناسایی کودکان کار ما در حاشیه شهر‌ها و توسط پایگاه‌های خدمات اجتماعی صورت می‌گیرد. پس از شناسایی هم برای آنها پرونده تشکیل می‌دهیم و از نظر اقتصادی، اجتماعی و روانی مشکلات‌شان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

افزایش درخواست مددجویان کمیته امداد برای مهاجرت از شهرهای بزرگ
بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش قیمت خانه و اجاره مسکن باعث شده آنهایی که از عهده تأمین هزینه اجاره بها بر نمی‌آیند تصمیم به مهاجرت به مناطق ارزان‌تر بگیرند. به طوری که چندی پیش رئیس اتحادیه املاک مرکز استان البرز از افزایش مهاجرت مستأجران از تهران و استان‌های جنوبی به کرج خبر داد و گفت: در ماه گذشته 15درصد از کسانی که در کرج خانه اجاره کرده‌اند؛ مهاجرانی از تهران و استان‌های جنوبی کشور بوده‌اند.
مجید ملکشاهی سرپرست اداره کل تحقیقات، پذیرش و خدمات مددکاری کمیته امداد هم از افزایش درخواست برای مهاجرت به حاشیه‌های شهر‌ها از سوی افراد تحت پوشش این نهاد به «ایران» خبر می‌دهد و می‌گوید: البته این موضوع تنها منحصر به افراد تحت‌پوشش کمیته امداد نیست و شامل افراد دیگر هم می‌شود اما چنانچه افرادی که تحت پوشش ما هستند نتوانند اجاره بهای مسکن‌شان را تأمین کنند و به فکر مهاجرت افتاده‌اند می‌توانند برای تخصیص اجاره بها به مددکارهای ما مراجعه کنند.
وی با اشاره به اینکه مهاجرت به حاشیه شهر‌ها مردم را دچار مشکلات جدی می‌کند، ادامه می‌دهد: علت اصلی حاشیه نشینی نبود مسکن مناسب و مشکلات اقتصادی است. در برخی روستاها امکان درآمد زایی وجود ندارند و به همین علت برخی از مردم چون امکان اشتغال کاذب در شهرها وجود دارد به حاشیه‌های شهر می‌روند و مشغول به زباله گردی می‌شوند.
سرپرست اداره کل تحقیقات، پذیرش و خدمات مددکاری کمیته امداد با تأکید بر اینکه حدود 15 تا 20 درصد از خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد ساکن مناطق حاشیه شهر و مناطق پرآسیب هستند، تأکید می‌کند: تلاش‌مان این است از کسانی که در حاشیه شهر‌ها زندگی می‌کنند حمایت کنیم اما رویکرد‌مان به این صورت است که حمایت هایمان به صورتی نباشد که افراد دیگر هم برای رفتن به حاشیه شهر ترغیب شوند.به همین علت به صورتی آنها را تحت پوشش قرار می‌دهیم که به تعداد‌شان افزوده نشود.
به‌گفته ملکشاهی، شهرهای خراسان رضوی، تهران، اصفهان، تبریز و شیراز به ترتیب حاشیه نشین‌های بیشتری را در خود جای داده‌اند. میزان آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه شهر‌ها بیشتر از سایر مناطق است به همین علت مددکاران ما در این مناطق مستقر هستند و تلاش می‌کنند با اقدامات حمایتی از حجم این آسیب‌ها بکاهند.

با معضل حاشیه نشینی نباید جزیره‌ای برخورد شود
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری کشور هم مشکلات اقتصادی را مهم‌ترین علت حاشیه‌نشینی می‌داند و به «ایران» می‌گوید: اعتیاد و تن فروشی از جمله آسیب‌هایی هستند که درصد شیوع بالایی در این مناطق دارند و علت بروز آنها هم مشکلات اقتصادی است. همچنین، توزیع مواد مخدر و رواج خشونت از جمله ویژگی‌های مناطق حاشیه شهر است.
موسوی چلک در مورد مهاجرت برخی مردم از شهر‌ها به حاشیه شهرها هم می‌گوید: این خبر‌ها همگی هشداری است که در مورد شرایط موجود به ما داده می‌شود. به همین علت، مکان‌هایی را که این افراد در حال حاضر به آنجا هجوم می‌آورند باید شناسایی کنیم تا مدیران و مسئولان آن مناطق خودشان را برای این افزایش جمعیت آماده کنند.
وی تأکید می‌کند: مشکلات اقتصادی باعث می‌شود که گروهی از مردم به ناچار سکونت‌های غیررسمی و حاشیه‌های شهر را برای زندگی انتخاب کنند و در این مناطق به تجمع بپردازند. طبیعتاً در این زمان اگر مدیریت مناسبی وجود نداشته باشد این محلات دچار چالش‌های اساسی خواهد شد.
رئیس انجمن مددکاری کشور ادامه می‌دهد: نبود امکانات بهداشتی، درمانی و مشکلات معیشتی باعث شده تا زمینه ترک تحصیل کودکان، شیوع بیماری‌های مختلف و سوء تغذیه برای کودکان و زنان فراهم شود. همچنین، شیوع آسیب‌های اجتماعی در این مناطق به وضعیت آسیب‌های اجتماعی دامن می‌زند و باعث تهدید امنیت زنان و کودکان می‌شود.
رئیس انجمن مددکاری کشور می‌افزاید: البته این موضوعات به این معنی نیست همه افرادی که در این مناطق زندگی می‌کنند و کسانی که قصد مهاجرت به مناطق دیگر را دارند دچار آسیب‌های اجتماعی هستند.
موسوی چلک با اشاره به اینکه در حال حاضر حاشیه نشینی یکی از پنج اولویت کشور ما در حوزه آسیب‌های اجتماعی است، می‌افزاید: باید بدانیم که نمی‌توانیم با رویکرد نابودی حاشیه شهر‌ها و جزیره‌ای به حل مشکلات این مناطق بپردازیم، بلکه در حال حاضر باید رویکرد تلفیقی به این موضوع داشته باشیم تا مشکلات‌مان حل شود.
رئیس انجمن مددکاری کشور با اشاره به اینکه بهترین راهکاری که برای حل این مشکلات می‌توانیم داشته باشیم توسعه پایگاه‌های خدمات اجتماعی در حاشیه شهر‌ها است تا حضور مددکاران در این مناطق افزایش یابد، می‌افزاید: برخی تصور می‌کنند که آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد و تن فروشی زاییده مناطق حاشیه شهر است اما این تصور غلط است. چراکه آسیب‌های اجتماعی مانند یک زنجیر است و به یک منطقه محدود نمی‌شود.
البته در این مناطق افراد متعهد هم زندگی می‌کنند و نباید آنها را شهروند درجه 2 قلمداد کنیم. چون آنها مقصر ماجرا نیستند بلکه شرایط اجتماعی، بیکاری و مشکلات اقتصادی است که باعث می‌شود آنها در این محلات زندگی کنند.