۱۲ دقیقه مصرف، ۳۰۰ سال فاجعه؛ طبیعت ایران در محاصره پلاستیک/ هر ایرانی روزانه به‌ طور میانگین سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سالانه بیش از سه میلیون تُن پلاستیک در ایران تولید می‌شود؛ رقمی هولناک که در زندگی روزمره ما تبدیل به چیزی به ظاهر بی‌اهمیت شده است: کیسه‌های پلاستیکی. هر ایرانی روزانه به‌ طور میانگین سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند. اما واقعیت دردناک اینجاست که عمر مفید هر کیسه تنها ۱۲ دقیقه است؛ ۱۲ دقیقه‌ای که ممکن است به ۳۰۰ سال ماندگاری در طبیعت ختم شود.

کیسه‌های پلاستیکی رهاشده در طبیعت نه‌تنها زیبایی شهرها، روستاها و سواحل را نابود می‌کنند، بلکه با باد جابه‌جا شده و وارد رودخانه‌ها و کانال‌های آب می‌شوند. نتیجه چیست؟ گرفتگی آبراهه‌ها، افزایش زاد و ولد حشرات، و گسترش آلودگی‌های ثانویه. اگر این زباله‌ها راهی به دریا پیدا کنند، وارد بدن جانوران آبزی شده و به بخشی از زنجیره غذایی انسان تبدیل می‌شوند. سالانه هزاران گونه پرندگان دریایی و آبزیان به‌ دلیل بلعیدن کیسه‌های پلاستیکی یا خفگی ناشی از آن، جان خود را از دست می‌دهند.

فرهنگ ریزش زباله نیست، اما حمایت هم نیست

واقعیت این است که برخلاف بسیاری از کلیشه‌ها، بخش گسترده‌ای از مردم ایران امروز به زباله نریختن پایبندند. نسل جدید به‌ویژه در شهرهای بزرگ، با مفهوم تفکیک زباله، کیسه‌های پارچه‌ای و مصرف مسئولانه آشناست. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که زیرساخت و حمایت دولتی برای رفتار درست زیست‌محیطی وجود ندارد.

سطل‌های تفکیک زباله در سطح شهرها هنوز هم نایاب‌اند. در بسیاری از محله‌ها حتی یک مخزن جمع‌آوری پلاستیک وجود ندارد. برنامه‌ای برای جمع‌آوری کیسه‌های پلاستیکی از فروشگاه‌ها وجود ندارد و فقط حرفش زده می شود، و آن دسته از کسب‌وکارهایی که داوطلبانه اقدام به حذف کیسه‌های پلاستیکی می‌کنند، نه تنها حمایت نمی‌شوند بلکه گاهی با کاهش مشتری روبه‌رو می‌شوند. دولت هیچ مشوقی برای تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان در زمینه کاهش مصرف پلاستیک ایجاد نکرده است.

شمال ایران؛ بهشت دفن‌شده در زباله

در میان همه این بحران‌ها، وضعیت شهرهای شمالی ایران – به‌ویژه گیلان و مازندران – به مرز فاجعه رسیده است. این مناطق که سالانه میلیون‌ها گردشگر را جذب می‌کنند، اکنون با کوه‌هایی از زباله احاطه شده‌اند. جنگل‌ها، دامنه‌های سرسبز و ساحل‌های دریای خزر، زیر توده‌هایی از کیسه‌های پلاستیکی دفن شده‌اند؛ زباله‌هایی که در بسیاری از موارد توسط گردشگران یا ساکنان محلی، به دلیل نبود جایگاه‌های جمع‌آوری مناسب، در طبیعت رها می‌شوند.

بیش از ۹۰ درصد زباله‌های شمال کشور، بدون تفکیک و فرآوری دفن می‌شوند یا در بدترین حالت، سوزانده می‌شوند. دود ناشی از این سوزاندن، ترکیبات سرطان‌زا وارد هوا می‌کند و خاک و منابع آبی را نیز آلوده می‌سازد.

روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی، فرصتی است برای پرسیدن یک سوال اساسی و آن اینکه  آیا بار حفاظت از محیط‌زیست فقط بر دوش مردم است؟ در حالی که بسیاری از شهروندان با وجود نبود امکانات، سعی می‌کنند مسئولانه رفتار کنند، نهادهای حاکمیتی و مدیریت شهری هنوز اراده‌ای جدی برای مقابله با بحران پلاستیک از خود نشان نداده‌اند.

اگر کیسه پلاستیکی قرار است از چرخه مصرف خارج شود، این کار باید با حمایت‌های واقعی، سیاست‌گذاری‌های شفاف، آموزش عمومی، مشوق‌های مالی برای تولیدکنندگان پاک، و جایگزین‌های ارزان و در دسترس برای مصرف‌کنندگان همراه باشد. تا زمانی که کیسه پلاستیکی همچنان ارزان، فراوان و بدون محدودیت توزیع می‌شود، نمی‌توان از مردم انتظار معجزه داشت.طبیعت، قربانی سکوت ماست.