اجاره دستفروشی هم نجومی شد ؛ هر موزائیک تا ۳۰ میلیون تومان !

به گزارش رکنا، دستفروشی در تهران پدیده‌ای تازه نیست، اما آنچه در ماه‌های اخیر جلب توجه کرده، شکل‌گیری بازاری غیررسمی برای اجاره معابر شهری است؛ بازاری که در آن، هر چند موزائیک از پیاده‌روهای شلوغ شهر با مبالغی تا حدود ۳۰ میلیون تومان در ماه معامله می‌شود. این فضاها البته در اختیار همه دستفروشان نیست و به گفته فعالان این حوزه، تنها افرادی که به شبکه‌های پشت‌پرده دسترسی دارند، امکان استفاده از آن‌ها را پیدا می‌کنند.

بررسی آگهی‌های منتشرشده در پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش نشان می‌دهد اجاره ماهانه سه متر فضا در برخی نقاط تهران از ۲۱ میلیون تومان آغاز می‌شود و حتی برای این فضاها ودیعه‌هایی بیش از ۱۰۰ میلیون تومان نیز مطالبه می‌شود؛ رقمی که با اجاره یک واحد مسکونی در مناطق مرکزی شهر برابری می‌کند. این در حالی است که در سال ۱۳۹۸، بهای هر موزائیک برای دستفروشی حدود ۵۰ هزار تومان عنوان می‌شد؛ موضوعی که نشان می‌دهد تورم حتی به پیاده‌روهای تهران نیز سرایت کرده است.

همزمان با افزایش هزینه‌های زندگی، دستفروشی به انتخاب ناگزیر بخشی از شاغلان و بیکاران تبدیل شده است. نرخ بیکاری کشور در تابستان ۱۴۰۴ حدود ۷.۳ درصد اعلام شده، اما کارشناسان معتقدند این آمار همه واقعیت بازار کار را بازتاب نمی‌دهد؛ چراکه افرادی که از یافتن شغل مناسب ناامید شده‌اند، در این محاسبات لحاظ نمی‌شوند. از سوی دیگر، تورم سالانه ۴۰ درصدی سبب شده درآمد بسیاری از شاغلان پاسخگوی هزینه‌های زندگی نباشد و آن‌ها به مشاغل دوم یا فعالیت‌های غیررسمی روی بیاورند.

در این میان، دستفروشی به‌دلیل نیاز به سرمایه اولیه اندک، به یکی از در دسترس‌ترین گزینه‌ها تبدیل شده است. به گفته فعالان کارگری، کارمندان، کارگران و حتی بازنشستگان، در صورت ناتوانی از یافتن شغل پایدار، به فعالیت‌هایی مانند رانندگی، دلالی یا دستفروشی روی می‌آورند؛ مشاغلی که پس از مدتی برای برخی به شغل اصلی تبدیل می‌شود.

اما ماجرای اجاره موزائیک‌های تهران همچنان مبهم است. در حالی که برخی مسئولان شهری، اجاره پیاده‌روها را اقدامی مجرمانه می‌دانند، پرسش اصلی این است که این منافع اقتصادی توسط چه کسانی مدیریت می‌شود؛ به‌ویژه در مورد معابری که مقابل هیچ مغازه‌ای قرار ندارند. اظهارات دستفروشان حاکی از آن است که روزانه مبالغ قابل توجهی از آن‌ها دریافت می‌شود، بدون آنکه هویت اجاره‌دهندگان مشخص باشد.

در واکنش به این وضعیت، مسئولان شهری اعلام کرده‌اند برخی مغازه‌داران، فضای مقابل واحد صنفی خود را به‌طور غیرقانونی اجاره می‌دهند؛ با این حال، این توضیح پاسخگوی وضعیت بسیاری از معابر عمومی نیست. اعضای شورای شهر نیز در دوره‌های مختلف از دریافت رشوه برای چشم‌پوشی از سد معبر سخن گفته‌اند، اما تاکنون سازوکار روشنی برای برخورد با این تخلفات ارائه نشده است.

در شرایطی که تهران با محدودیت شدید ظرفیت معابر، ترافیک سنگین و کمبود زیرساخت‌های شهری مواجه است، حضور گسترده دستفروشان در پیاده‌روهای پرتردد، عبور و مرور شهروندان را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است. از خیابان ولیعصر و انقلاب گرفته تا میدان شوش و اطراف ایستگاه‌های مترو، دستفروشان بخشی از پیاده‌روها را اشغال کرده‌اند؛ معابری که روزانه میلیون‌ها شهروند از آن‌ها عبور می‌کنند.

برخوردهای مقطعی شهرداری برای جمع‌آوری دستفروشان نیز اغلب به تنش و درگیری می‌انجامد؛ نزاعی میان مأمورانی که به دنبال اجرای قانون و حفظ نظم شهری هستند و دستفروشانی که معیشت خود را در خطر می‌بینند. به اعتقاد جامعه‌شناسان، ریشه این تعارض در به‌رسمیت شناخته نشدن اقتصاد غیررسمی و ناتوانی ساختار شهری در پاسخگویی به فشارهای اقتصادی و جمعیتی نهفته است.

بازار سیاه اجاره موزائیک‌ها، نه‌تنها نمادی از گسترش اقتصاد غیررسمی، بلکه نشانه‌ای از بحرانی عمیق‌تر در مدیریت شهری، بازار کار و معیشت شهروندان تهرانی است؛ بحرانی که حل آن، نیازمند نگاهی فراتر از برخوردهای مقطعی و انتظامی است.

فرارو