تفاوت استرس و اضطراب چیست؟ پاسخ به سوالات شما

 اگر اخیراً احساس بی‌قراری دارید، خوابتان دچار مشکل شده و ذهن‌تان مدام درگیر است، احتمالاً به این فکر می‌کنید که آیا تنها یک هفته پراسترس پشت‌سر گذاشته‌اید یا با مشکلی جدی‌تر مثل اضطراب مواجه شده‌اید؟ گرچه علائم این دو ممکن است شبیه به هم باشد، اما از جنبه‌های بنیادین کاملاً متفاوت هستند. شناسایی این تفاوت‌ها کلید انتخاب صحیح راهکارهای مقابله‌ای و حفظ سلامت روانی به شمار می‌رود.

شناخت تمایزهای اساسی میان استرس و اضطراب

بسیاری از افراد واژه‌های «استرس» و «اضطراب» را بدون تمایز به کار می‌برند، ولی به گفته جودیت اس. بک، رئیس مؤسسه درمان شناختی رفتاری بک، میان این وضعیت‌های روانی اختلاف‌های بنیادینی وجود دارد. استرس یک واکنش طبیعی است که زمانی رخ می‌دهد که فرد با موقعیتی روبه‌رو می‌شود که حس می‌کند توان مقابله با آن را ندارد. این واکنش معمولاً به تحریک‌پذیری، خشم یا ناراحتی منجر می‌شود و همراه با علائم جسمانی مثل افزایش ضربان قلب، دل‌درد یا گرفتگی عضلات می‌باشد. منشأ استرس غالباً خارجی است و مرتبط با یک موقعیت مشخص مانند امتحان یا تعهد کاری است. معمولاً پس از پایان موقعیت استرس‌زا، این علائم کاهش می‌یابد.

در مقابل، اضطراب هیچ وابستگی مستقیمی به محرک‌های بیرونی ندارد و حتی در غیاب هر عاملی ممکن است بروز پیدا کند. این حالت به‌صورت مزمن ادامه می‌یابد و معمولاً واکنشی نامتناسب به شرایط زندگی محسوب می‌شود. برخلاف استرس، اضطراب به راحتی فروکش نمی‌کند. اضطراب حتی ممکن است از استرس نشأت بگیرد، به‌خصوص اگر طولانی‌مدت شود و رویکردهای کنترل‌کننده در مقابله با آن نتیجه‌مند نباشند، در این شرایط فرد ممکن است به اختلال اضطرابی مبتلا شود.

پیامدهای جسمانی استرس و اضطراب

هنگام مواجهه با استرس، بدن به حالت «جنگ یا گریز» وارد می‌شود؛ ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین افزایش یافته، ضربان قلب بالا می‌رود، تنفس سرعت می‌گیرد و بدن خود را برای واکنش آماده می‌کند. این سازوکار برای مواجهه با تهدیدهای کوتاه‌مدت مفید است، اما اگر این حالت ادامه پیدا کند، تأثیرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی خواهد گذاشت.

در شرایط اضطراب، سیستم عصبی بدن به‌طور دائم در حالت هشدار باقی می‌ماند، حتی زمانی که خطر واقعی وجود ندارد. نینا وستبروک، روان‌درمانگر و بنیان‌گذار جامعه سلامت دیجیتال Bene، معتقد است: «هنگامی که مغز درگیر پیش‌بینی مشکلات فرضی می‌شود و بدن همچنان به تهدید واکنش نشان می‌دهد، وضعیت بسیار طاقت‌فرسا می‌شود چون سیستم عصبی عملاً فرصتی برای استراحت ندارد.»

راهبردهای مقابله با استرس و اضطراب

اولین قدم مدیریت صحیح این احساسات، شناسایی ماهیت دقیق آنهاست. به باور وستبروک، اینکه بتوانید احساس خود را «نام‌گذاری» کنید، بسیار مؤثر است. وقتی بدانید که احساس شما همان استرس است، بهتر می‌توانید منشأ آن را پیدا کنید.» روش مقابله با استرس مستقیماً به علت آن بستگی دارد. به‌عنوان مثال، اگر علت استرس شما یک سخنرانی‌ پیش‌رو است، با مدیریت زمان و تمرین بیشتر می‌توانید اضطراب خود را کاهش دهید. در موارد دیگر، ممکن است نیاز باشد با تعیین مرزها یا درخواست کمک از دیگران، استرس را مدیریت کنید. راهکارهایی مثل تقسیم وظایف به مراحل کوچک‌تر، پیاده‌روی کوتاه، گفتگو با یک دوست مورد اعتماد، یا یادگیری نه گفتن می‌توانند در چنین شرایطی مفید باشند.

به مقابله با اضطراب، بیشتر تمرکز بر تسکین سیستم عصبی و استفاده از روش‌هایی است که برای فرد مؤثر است. وستبروک تأکید می‌کند که تمرین‌های تنفس عمیق، ذهن‌آگاهی، فعالیت بدنی منظم، کاهش محرک‌هایی مانند کافئین و شبکه‌های اجتماعی، اجرای یک روتین روزانه و تمرین گفت‌وگوهای مثبت با خود، می‌توانند به کنترل اضطراب هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت کمک کنند.

اهمیت درمان در مدیریت اضطراب

وستبروک باور دارد که نقش درمان در نقاط عطف مدیریت اضطراب بسیار کلیدی است: «درمان نه‌تنها ابزارهای مقابله را به شما می‌دهد، بلکه فضایی امن برای بررسی احساسات و افکار فراهم می‌کند.» درمان شناختی-رفتاری (CBT) به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها در کاهش اضطراب شناخته شده است که با تغییر الگوهای فکری منفی، موجب کاهش واکنش‌های هیجانی تند می‌شود.

شناسایی تفاوت‌ها میان استرس و اضطراب، گامی مؤثر در مراقبت از سلامت روان به شمار می‌رود. با درک این تمایزها، استفاده از راهکارهای سازنده و در صورت نیاز گرفتن مشورت تخصصی، فشارهای روانی قابل کنترل می‌شوند و کیفیت زندگی افراد بهبود خواهد یافت.