تاثیر کاهش کافئین بر خواب: تجربه رویاهای شفاف‌ تر!

 کاهش مصرف کافئین علاوه بر مزایایی همچون سفیدتر شدن دندان‌ها و کاهش نیاز به دستشویی، ممکن است یک نتیجه غیرمنتظره و البته عجیب به همراه داشته باشد: تجربه رؤیاهای واضح‌تر و گاه ترسناک. برخی از افراد گزارش می‌دهند که این پدیده تنها چند روز پس از کاهش مصرف کافئین آغاز می‌شود. اما آیا این موضوع به‌راستی یک پایه علمی دارد؟

در مطالعه‌ای که از سوی «شارلوت گوپتا» پژوهشگر خواب در دانشگاه کوئینزلند مرکزی استرالیا و «کاریسا گاردینر» پژوهشگر فوق دکتری دانشگاه کاتولیک انجام شده، تلاش شده است تا پاسخی برای این پرسش ارائه شود.

نقش کافئین در تأثیر بر خواب

کافئین ماده‌ای محرک است که ما را هوشیار و بیدار نگه می‌دارد. این ماده با مسدود کردن فعالیت یک ماده شیمیایی به نام «آدنوزین» در مغز عمل می‌کند. آدنوزین در طول روز، زمانی که فعال هستیم، در مغز تجمع می‌یابد و در نهایت احساس خواب‌آلودگی را ایجاد می‌کند. در طول خواب شبانه، این ماده از مغز پاک می‌شود.

مصرف کافئین مانع این فرآیند شده و اجازه نمی‌دهد آدنوزین تأثیر خواب‌آور خود را اعمال کند. پس از پایان اثر کافئین، ممکن است ناگهان احساس خستگی کنیم که به آن افت انرژی پس از مصرف کافئین گفته می‌شود. جالب است بدانید که تأثیر کافئین به طور متوسط بین سه تا شش ساعت در بدن باقی می‌ماند و می‌تواند روی کیفیت خواب ما تأثیر منفی داشته باشد.

همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف کافئین پیش از خواب باعث کاهش مدت زمان خواب و کاهش خواب با حرکت غیر سریع چشم (NREM) می‌شود. این موضوع می‌تواند، به‌ویژه در افرادی که در ساعات بعدازظهر یا شب کافئین مصرف می‌کنند، مشکلات خواب بیشتری ایجاد کند.

ارتباط کاهش کافئین و رؤیاهای واضح

اگرچه پژوهش‌های مستقیم کمی درباره رابطه مصرف کافئین و وضوح رؤیاها وجود دارد، شواهد نشان می‌دهد که ارتباط میان کیفیت خواب و رؤیاپردازی وجود دارد. کسانی که مصرف کافئین را کاهش داده‌اند، از تجربه رؤیاهای واضح و گاهی عجیب سخن گفته‌اند. البته این تغییر می‌تواند به دلایل گوناگونی رخ دهد.

کاهش کافئین ممکن است به بدن فرصت دهد تا به الگوی طبیعی خواب بازگردد. این تغییر می‌تواند موجب افزایش خواب با حرکت سریع چشم (REM) شود. مرحله REM بخشی از چرخه خواب است که مغز فعال‌تر است و رؤیاها در این مرحله رخ می‌دهند. همچنین احتمال دارد فرد پس از بیداری در نیمه‌های شب این رؤیاها را به یاد آورد.

بنابراین، کاهش مصرف کافئین می‌تواند به معنای خواب REM بیشتر و در نتیجه فرصت بیشتر برای رویاپردازی باشد. البته تجربه این اثرات برای همه افراد یکسان نیست و شدت و طول مدت آن ممکن است متفاوت باشد.

شواهد محدود اما قابل‌توجه

این مطالعه نشان می‌دهد که شواهد قطعی برای ارتباط کاهش کافئین و وضوح رؤیاها وجود ندارد اما احتمال این ارتباط رد نمی‌شود. به نظر می‌رسد با کاهش مصرف کافئین، مغز زمان بیشتری را در خواب REM سپری می‌کند که فرصت بیشتری برای تولید و یادآوری رؤیاها فراهم می‌کند.

مدیریت مصرف کافئین

کافئین تنها در قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا وجود ندارد؛ بلکه در شکلات، چای، مکمل‌های ورزشی و حتی برخی داروها نیز یافت می‌شود. این ماده فوایدی مانند افزایش عملکرد شناختی و پیشگیری از افسردگی دارد و حتی خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها همچون پارکینسون را کاهش می‌دهد. همچنین قهوه به دلیل دارا بودن ویتامین‌های B و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند بخشی از یک رژیم غذایی سالم باشد.

با این حال، پژوهشگران توصیه می‌کنند که اگر نمی‌خواهید مصرف کافئین را به‌طور کامل متوقف کنید اما تمایل دارید کیفیت خوابتان بهبود یابد، به زمان مصرف این ماده توجه ویژه‌ای داشته باشید. بهترین راهکار این است که حداقل هشت ساعت قبل از خواب از مصرف کافئین اجتناب کرده و در طول روز نیز دوز مصرفی آن را کنترل کنید تا خواب بهتری تجربه کنید و شاید رؤیاهای واضح‌تری داشته باشید.

این پژوهش نتایج خود را در مجله The Conversation منتشر کرده است.