وقتی مترو و اتوبوس باعث تحقیر روانی مردم می شوند / فشارهای ذهنی، کنترل رفتار را از ما می گیرند / برنده ای در دعواهای شهری وجود ندارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، عطیه بابایی، مخاطب شناس کاربردی و مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با رکنا در رابطه با عارضه‌های ارتباطی شهروندان ضمن اشاره به اینکه این عارضه‌ها در سطوح و از جوانب مختلف قابل بررسی هستند، گفت: فضای ارتباطی شهروندان معمولاً در مکان‌های عمومی نظیر خیابان‌ها، بوستان ها، مراکز خرید و .. معنی پیدا می‌کند. خیابان‌ها یک بستر مدنی و مهم برای بیان عقاید شهروندان، جزئی از کل و نمادی از جامعه هستند. در طول تاریخ مردم چند مسیر را برای بیان عقایدشان از جمله تایید و اعتراض را در اختیار داشتند که یکی از آن‌ها خیابان‌ها و فضا‌های عمومی شهری و دیگری بستر رسانه‌ها از جمله مطبوعات، فضای مجازی .. و بوده است که میزان تاثیرگذاری هر کدام از این مسیر‌ها با یکدیگر متفاوت است. به طور کلی مسئله‌ای که نمی‌توان انکار کرد این است که خیابان‌ها همچنان بستر بسیار خوبی برای بروز هیجانات و افکار شهروندان هستند. بستری که بی پرده بسیاری از نشانه های اجتماعی را بروز می‌دهد.

وی افزود: این ارتباط چند ویژگی دارد؛ مورد اول ناشناس بودن است؛ یعنی طرف مقابل را برای بار اول و آخر می‌بینیم و نه شناختی نسبت به او داریم و نه او شناختی نسبت به ما دارد و بدون اینکه هویتمان فاش شود با آن فرد ارتباط برقرار می‌کنیم که این موضوع از جهتی خوب است ولی از جهتی خوب نیست چرا که آن فرد در ذهن ما غریبه است و نه تعارفی با او داریم و نه اینکه منافع مشترکی وجود دارد که بخواهیم به ملاحظه آن‌ها آدابی را رعایت کنیم و هنگامی که طرف مقابلمان غریبه است ممکن است خودمان را مجاز به هر نوع رفتاری بدانیم. شاید در نهایت فقط موانع قانونی، مانع ذهنی ما شود. نکته دیگری که در این رابطه وجود دارد بحث آبرو است و هنگامی که طرف مقابل ما را نمی‌شناسد آبرو چندان معنا پیدا نمی‌کند و ترسی در این مورد نداریم و این عدم ترس در ارتباط می‌تواند زمینه ساز بروز هیجان‌ها و رفتار‌هایی شود که به ریشه‌شناسی‌شان خواهیم پرداخت.

این مخاطب شناس ادامه داد: هنگامی که شهروندان درگیر مسائل و فشار‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی هستند و ممکن است در برابر  افرادی که هم سطح خودشان هستند و یا تا حدودی از خودشان پایین‌ترند دست به پرخاشگری و فحاشی بزنند و این در حالیست که بخش زیادی از این تعارض‌ها سوء تفاهم است و طرف مقابل قصد ناراحتی، اذیت و آزار شخص دیگر را نداشته است.

بابایی عنوان کرد: هنگامی که شهروندان درگیر فشار های ذهنی هستند خطا‌های دیگران را هر چند کوچک تاب نمی‌آورند و گمان می‌کنند اگر سکوت کنند آسیب می‌بینند و به صورت آتشین ورود پیدا می‌کنند تا حقشان را بگیرند. متاسفانه غم آنجاست که بر عکس این اتفاق را اصلا تحمل نمی‌کنند؛ یعنی اگر خودشان خطایی کنند و نقض حقوق دیگران را داشته باشند خودشان را محق می‌دانند و در برابر اعتراض شخص مقابل نیز معترض می‌شوند و این رفتار اوج نقد ناپذیری است. فرد با خودش فکر می‌کند من هر خطایی را می‌توانم انجام دهم ولی سایر افراد حق ندارند دست از پا خطا کنند و چنانچه خطا کنند با اشد مجازات با دیگران برخورد می‌کنم. متاسفانه به وضوح شاهد این عارضه در بین شهروندان هستیم و نمونه بارزش نیز در رانندگی است.

با مدیریت و بهینه سازی موقعیت می‌توان جلوی بسیاری از عارضه‌های ارتباطی شهروندان را گرفت

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه اساسا با مدیریت و بهینه سازی موقعیت می‌توان جلوی بسیاری از عارضه‌های ارتباطی شهروندان را گرفت، بیان کرد: موقعیتی مانند مترو و اتوبوس را در ساعت‌های اوج شلوغی تصور کنید‌. شهروندانی که باید جا به جا شوند و این در حالی است که وسایل نقلیه موجود کم هستند و نمی‌توانند پاسخگوی این حجم از جمعیت باشند. مازاد بر این با هوای گرم و یا سرد و نبود تهویه‌های مناسب و سیستم سرمایش گرمایشی نیز رو به رو هستیم و این مسائل موجب می‌شود که فرد به شدت احساس تحقیر شدن کند و دچار خستگی جسمی و روانی شود چرا که باید ساعت‌های طولانی سرپا بایستد و برای رسیدن به مقصد بجنگد. از طرفی استرس دیر رسیدن را دارد. موارد این چنینی فشار روانی را برای هر شهروند ایجاد و زمینه و موقعیت تعارض را فراهم می‌کند.

وی توضیح داد: حال تصور کنید در همین حالت فقط یک موضوع اصلاح شود و آن نیز نحوه ورود به وسایل حمل و نقل عمومی باشد. بسیاری از عارضه ها در دم خنثی خواهد شد چراکه در حال حاضر هیچ طراحی مشخصی برای برقراری نوبت نداریم؛ هر کسی که زورش بیشتر است و یا به قول خودش زرنگ‌تر است زودتر سوار می‌شود و می‌تواند صندلی خالی پیدا کند و چنانچه فردی بخواهد مبادی آداب باشد و متمدنانه در صف بایستد احتمال اینکه نتواند سوار مترو اتوبوس شود و بسیار معطل شود و در نهایت نیز جای نشستن پیدا نکند بسیار زیاد است و این موقعیت افراد را به پایمال کردن حقوق دیگران، خودخواهی و ساختن عارضه ترغیب می‌کند در صورتی که با یک مدیریت ساده این امر قابل پیشگیری است و جلوی خاطیان گرفته می‌شود.

راه حلی ساده برای کاهش عارضه‌های شهروندی

بابایی اشاره کرد: فرهنگ (همسایگی یعنی دوستی) فرهنگ بسیار خوب و قدیمی بین مردم بود که در دهه‌های ۶۰ به قبل وجود داشت و به نظر می‌رسد می‌تواند راهگشای بخش زیادی از این جو پر عارضه و پر تنش باشد. در این فرهنگ مردم معتقد بودند همسایه دوست و خانواده ماست و بر این اساس تلاش می‌کردند ارتباط خوبی با همدیگر داشته باشند، از هم حمایت کنند و مشکلات دیگران را مشکل خودشان بدانند؛ در نتیجه ارتباط بسیار دوستانه‌ای بین آنها شکل می‌گرفت دقیقا نقطه مقابل اتفاقی که در حال حاضر شاهد هستیم و تعارض و تنش بین شهروندان را داریم.

این مدرس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: این فرهنگ در دهه‌های گذشته بر پایه ایثار، مهربانی، کمک، همدلی و همیاری بود اما در حال حاضر فقط با رویکردی خودخواه گرایانه مواجه هستیم که صرفا هر کس به دنبال کار خودش است و تصور می‌کند اگر تنهایی به خودم فکر کنم حال خوبی را خواهم داشت و این در حالیست که که این امر در یک زندگی اجتماعی محال است و درست مثل این است که هر کسی مفهوم خوشبختی را فردی ببیند. خوشبختی واقعاً یک امر جمعی و اجتماعی است و اگر می‌خواهیم یک شهر آرام و امن را بسازیم و ارتباط خوبی بین شهروندان وجود داشته باشد هر کسی باید از خودش شروع کند و تا حدی که می‌تواند زنجیره معیوب تعارض را تکمیل نکند.

این مخاطب شناس عنوان کرد: فرض کنید شخصی درگیر مشکلات شخصی و اجتماعی بوده و پرخاش کرده است و در این صورت ما نباید در آن آتش هیزم بریزیم و آن آتش را بیشتر گسترش دهیم و شرایط را بدتر کنیم؛ چراکه این تعارض‌ها و تنش‌ها در نهایت برنده ندارد و  فقط می‌تواند اتفاقات تلخی را به همره داشته باشد و از این رو باید با مسامحه بیشتری  رفتار کنیم چراکه در نهایت خودمان آسیب می‌بینیم.