خطرناک بودن مواد غذایی که نمی دانیم

مصرف مواد غذایی که تغییرات ژنتیکی روی آن‌ها انجام شده، برای خیلی‌ها ترسناک است و البته حرف و حدیث‌های زیادی هم درمورد سلامت و ایمنی این موادغذایی و تاثیر منفی که می‌توانند روی کره‌زمین داشته باشند، وجود دارد.

به گزارش رکنا ، اگر شما هم جزو این دسته از افرادید که ترجیح می‌دهید خودتان را از هر دست‌کاری ژنتیکی دور نگه دارید یا اگر فقط کنجکاوید که بدانید به‌طور کلی این غذاها درواقع چطور به وجود آمده‌اند، چه مزیتی دارند و چرا بعضی‌ها با مصرف‌شان مخالفند، پاسخ به متداول‌ترین سوال‌ها در این زمینه را از دیدگاه مستانه تابش، متخصص تغذیه بخوانید.

غذاهای تغییر ژنتیک یافته یا تراریخته چه جور غذاهایی هستند؟

مواد غذایی که با عنوان غذاهای Food GMشناخته می‌شوند، غذاهایی هستند که در آن‌ها محتوای ژنتیکی یا DNA به شکلی تغییر پیدا کرده‌اند که این تغییر به‌طور طبیعی (اصلاح نژاد یا نوترکیبی) در آن ماده غذایی ایجاد نمی‌شود. به این فناوری در اصطلاح بیوتکنولوژی نوین یا مهندسی ژنتیک هم گفته می‌شود. با استفاده از این روش می‌توان یک ژن خاص را از یک موجود زنده به موجود دیگر یا از یک گونه به گونه دیگر منتقل کرد. هر موجود زنده‌ای را که با استفاده از روش‌های نوین بیوتکنولوژی دارای ترکیبی از ماده ژنتیکی جدید شده باشد، GMO یا (Genetically Modified Organism) می‌گویند.

چرا غذاهای تراریخته به وجود آمده‌اند

تولید و عرضه تجاری غذاهای تغییر ژنتیک یافته به این علت بوده است که وجودشان هم برای تولیدکننده و هم برای مصرف‌کننده فواید مشخصی دارند. این یعنی تولید محصولی ارزان یا با فواید بیشتر (از نظر مدت زمان ماندگاری و ارزش غذایی) یا هر دو. یکی از اهداف تولید گونه‌های گیاهی که اصلاح ژنتیکی شده‌اند، افزایش سطح حفاظت از این گیاهان است.

گیاهان تغییر ژنتیک یافته که در حال حاضر در بازار وجود دارند به‌طور عمده با هدف افزایش مقاومتشان در برابر بیماری‌های گیاهی تولید شده‌اند که با مقاومت‌شان در بیماری‌های منتقل شده به وسیله بعضی حشرات یا ویروس‌ها یا تحمل‌شان نسبت به علف کش‌ها افزایش پیدا کرده است. حدود 98درصد از کشت گیاهان تراریخته دنیا دارای یکی از صفات تحمل به علف کش یا مقاومت به حشرات است.

دو درصد دیگر دارای ویژگی‌هایی مانند افزایش ارزش تغذیه‌ای، مقاومت به بیماری‌های ویروسی، باکتریایی و قارچی، مقاومت به تنش‌های محیطی(خشکی ،کم آبی و...)، بهبود ویژگی‌های زراعی (کاهش زمان رسیدگی محصول...)، افزایش زمان ماندگاری محصولات کشاورزی و افزایش در عملکرد و راندمان تولید، کاهش قیمت موادغذایی، مقابله با گرسنگی، مقابله با آفات بدون استفاده از حشره‌کش‌ها، آفت‌کش‌ها و بهبود کیفیت غذا هستند.

محصولات تراریخته در دنیا

در حال حاضر تقریبا 31 محصول تراریخته در جهان تولید می‌شود که از این تعداد 20 محصول مصرف غذایی و باقی مصارف گیاهی و حیوانی دارند. بهتر است بدانید که 99 درصد کشت محصولات گیاهی تراریخته شامل چهار محصول سویا، پنبه، ذرت و کلزاست:

دانه ذرت تراریخته و مشتقات غذایی حاصل از آن مانند آرد ذرت، پاپ کورن، نشاسته ذرت، شربت فروکتوز و فرآورده‌های حجیم شده بر پایه ذرت است.

سویای تراریخته و محصولات غذایی حاصل از آن مانند آرد سویا، لیستین سویای تراریخته، روغن سویای تراریخته و تن ماهی حاوی روغن سویا و برگرهای حاوی آرد سویا

دانه روغنی کلزا تراریخته و روغن حاصل از آن

تخم پنبه تراریخته، روغن تخم پنبه و محصولات آرایشی و بهداشتی حاصل از آن

از جمله مواد غذایی دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

میکروارگانیسم‌هایی که در تولید موادغذایی یا به‌ عنوان یکی از اجزای فرآورده‌های غذایی استفاده می‌شوند مانند باکتری‌های تراریخته مورد استفاده در تولید ماست یا مخمر نانوایی که در فرمولاسیون بهبود دهنده‌های نان وجود دارد اما از جمله محصولاتی که مصرف خوراکی دارند عبارتند از: سویا، کلزا، ذرت، پنبه، تخم کتان، برنج، بادمجان، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، کدو، چغندر قند، نیشکر، ملون، سیب درختی، آلو، لوبیا، فلفل شیرین، آناناس، پاپایا، لوبیا، گندم، ماهی سالمون تراریخته با نام Aquaadvantageتنها حیوان تراریخته‌ای است که تا امروز از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا تایید شده است.

مهم‌ترین نگرانی‌ درمورد مصرف موادغذایی تراریخته

بحث‌های تئوریکی که درمورد خطر مصرف مواد غذایی تغییر ژنتیک یافته مطرح می‌شود، به جنبه‌های مختلفی می‌پردازد اما سه حوزه اصلی در این زمینه شامل واکنش‌های آلرژیک، انتقال ژن و برون‌آمیزی است. از جمله نگرانی‌های دیگر بروز خطرات زیست‌محیطی غیرقابل برگشت مانند ایجاد مقاومت دارویی، انتقال ناخواسته ژن از موجود تراریخته به دیگر منابع و ایجاد تغییرات ژنتیکی در گیاهان، جانوران و البته افزایش مقاومت در موجودات هدف و تغییر اکوسیستم است.

این اتفاق می‌تواند باعث لطمه غیرعمدی به دیگر موجودات، تغییر آب‌ و هوا، از بین رفتن گونه‌های زیستی بومی، تغییر اکوسیستم‌های طبیعی، آلودگی علف‌های هرز به ژن علف کش، جلوگیری از وقوع توسعه پایدار، از بین رفتن تنوع زیستی، مقاومت به آنتی بیوتیک‌ها، افزایش آلاینده‌های بیولوژیک، انتقال ژن از یک موجود به موجود دیگر بدون داشتن رابطه والد فرزندی، انتقال غیرطبیعی و افقی ژن شود.

از سوی دیگر مخاطراتی که برای سلامت انسان در مورد استفاده از محصولات تراریخته مطرح می‌شود بروز حساسیت، آلرژی‌‌های غذایی، سمیت‌زدایی و نگرانی در مورد شیوع بیماری‌هایی مانند اوتیسم، اختلال دستگاه گوارش و بیماری‌های کلیوی است اما به‌طور کلی تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر اثر سوء محصولات مورد تایید سازمان جهانی بهداشت منتشر نشده است.

ایمنی موادغذایی تراریخته!

موادغذایی تغییر ژنتیک یافته مختلف شامل ژن‌های متفاوتی هستند که به شیوه‌های مختلف وارد محصول غذایی شده‌اند و این یعنی ایمنی و سلامتی هرکدام از این محصولات باید به‌طور جداگانه بررسی و تایید شود و نمی‌توان درمورد همه این محصولات یک حکم کلی صادر کرد.

مواد غذایی تغییر ژنتیک یافته که در حال حاضر در بازارهای جهانی وجود دارند، ارزیابی‌های ایمنی را گذرانده‌اند و احتمال کمی وجود دارد که برای سلامتی انسان مضر باشند.

در کشورهایی که این مواد غذایی تایید شده‌اند، تاکنون تاثیر منفی بر سلامت انسان در نتیجه مصرف این غذاها گزارش نشده است.

اگرچه مخالفان تولید و مصرف موادغذایی تغییر ژنتیک یافته معتقدند که چون این مواد غذایی کمتر از 30 سال است که تولید و عرضه می‌شوند، بنابراین هنوز نمی‌توان به طور قطعی بی‌ضرر بودن آن‌ها را تایید کرد.

بررسی ایمنی محصولات غذایی تراریخته وارداتی

دستور اجرایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درمورد موجودات زنده تغییر ژنتیکی یافته و فرآورده‌های آن به شرح زیر است.

موارد GMO:

اعلام رخداد در گواهی معتبر

مورد مصرف در کشور مبدا

دارای تاییدیه بین‌المللی و کد شناساگر اختصاصی در BCH و اتحادیه اروپا ( EFSA )

دارای مجوز مصرف در اتحادیه اروپا

راستی آزمایی در آزمایشگاه

موارد NON GMO:

تعهد

راستی آزمایی

برچسب‌گذاری محصولات تراریخته در ایران چطور انجام می‌شود؟

در راستای اطلاع‌رسانی و رعایت حق انتخاب مصرف‌کننده سازمان غذا و دارو «دستورهای اجرایی»حداقل ضوابط برچسب‌گذاری فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی را در سال 1393 ابلاغ کرده که براساس آن متقاضیان ملزم به درج برچسب‌گذاری اعلام تراریختگی در محصولات غذایی خود با رعایت ضوابط ابلاغی هستند.

سازمان غذا و دارو از سال 1396 تاکنون بخشنامه‌های متعددی به معاونت‌های غذا و داروی سراسر کشور و مدیران عامل و مسئولان فنی شرکت‌های تولیدی و وارداتی درخصوص الزام به برچسب‌گذاری صادر کرده است که آخرین بخشنامه ارسالی به معاونت‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور درخصوص الزام درج لوگو و عبارت تراریختگی یا تغییر ژنتیکی یافته در مقابل جزو تغییر ژنتیکی یافته، روی تمام محصولات غذایی و فرآورده‌های آن‌ها که شامل سویا، ذرت،کلزا و پنبه دانه هستند، اجر اشود.

ایمنی مواد غذایی تراریخته چطور بررسی می‌شود؟

بررسی ایمنی موادغذایی تغییر ژنتیک یافته در شش حوزه بررسی می‌شود:

تاثیر مستقیم بر سلامت (سمیت)

احتمال ایجاد واکنش‌های آلرژیک (حساسیت‌زایی)

تغییر در ترکیبات تغذیه‌ای متاثر از تغییر ژن که می‌تواند باعث سمیت ماده غذایی شود

پایداری ژن وارد شده

اثر تغذیه‌ای مرتبط با اصلاح ژنتیکی

اثر ناخواسته ناشی از ورود ژن آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.