خمیازه؛ کولر طبیعی مغز شما!

به گزارش رکنا، برخلاف تصور عمومی، خمیازه‌کشیدن هیچ ارتباطی با کمبود اکسیژن ندارد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این عمل می‌تواند به عنوان روشی برای خنک‌کردن مغز و همچنین تنظیم حالت‌های بیداری و هوشیاری عمل کند.

تمامی گونه‌های مهره‌داران، چه پرندگان و خزندگان و چه پستانداران و ماهی‌های آرواره‌دار، خمیازه می‌کشند. این رفتار میان تمام این موجودات مشترک است و احتمالاً نقش مهمی در عملکرد حیاتی آن‌ها ایفا می‌کند.

رد یک باور قدیمی

سال‌ها این ایده وجود داشت که خمیازه به منظور تأمین اکسیژن بیشتر برای خون انجام می‌شود. اما پروفسور اندرو گالوپ (Andrew Gallup) از دانشگاه جانز هاپکینز توضیح داده که این نظریه از طریق تحقیقات مختلف رد شده است. مطالعات نشان می‌دهند که حتی با تغییر میزان اکسیژن یا دی‌اکسیدکربن در هوای تنفسی، دفعات خمیازه تغییری نمی‌کند.

فرضیه جدید: خمیازه، خنک‌کننده‌ای برای مغز

پروفسور گالوپ و تیم تحقیقاتی‌اش بیان می‌کنند که خمیازه در حقیقت یک مکانیزم خنک‌کننده برای مغز است. با هر بار خمیازه، جریان خون در ناحیه سر افزایش پیدا می‌کند و هوای خنک از طریق سطوح مرطوب دهان و بینی عبور می‌کند. این فرآیند به تنظیم دمای مغز کمک کرده و مانند یک رادیاتور عمل می‌کند.

شواهدی به نفع این فرضیه

پژوهش‌های مختلف شواهدی برای پشتیبانی از این تئوری ارائه کرده‌اند:

• در هوای متعادل، میزان خمیازه افزایش می‌یابد، زیرا سیستم خنک‌کننده بهتر عمل می‌کند.
• در گرمای شدید، خمیازه کاهش می‌یابد چون این فرآیند دیگر کارکرد موثری ندارد.
• حیواناتی که تعداد بیشتری سلول عصبی دارند، مدت زمان بیشتری خمیازه می‌کشند.

تأثیر خمیازه بر شرایط روانی و ذهنی

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که خمیازه نقشی مهم در تغییر حالت‌های ذهنی ایفا می‌کند. این عمل می‌تواند به ارتباط بین حالت‌های زیر کمک کند:

• از حالت خواب به بیداری؛
• از بی‌حوصلگی به تمرکز؛
• از آرامش به فعالیت.

راز مسری بودن خمیازه

اما چرا دیدن خمیازه دیگران باعث می‌شود ما هم خمیازه بکشیم؟ متخصصان دو تفسیر اصلی برای این اتفاق پیشنهاد کرده‌اند:

• سلول‌های عصبی آینه‌ای: مغز ما به‌طور ناخودآگاه رفتار دیگران را تقلید می‌کند.
• هماهنگی در گروه: خمیازه جمعی می‌تواند به هماهنگی و ارتباط رفتارهای گروهی کمک کند.

برای نمونه، مطالعه‌ای روی شیرها نشان داد که وقتی یکی از شیرها خمیازه می‌کشد و می‌ایستد، باقی اعضای گروه هم از او پیروی می‌کنند. در انسان‌ها نیز خمیازه ممکن است:

• گروه را از وضعیت استراحت به حالت آماده‌باش منتقل کند؛
• یا پیش از خواب، به ایجاد آرامش جمعی کمک کند.

جمع‌بندی نهایی

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خمیازه احتمالاً سه هدف اصلی را دنبال می‌کند:

• تنظیم دمای مغز؛
• افزایش گردش خون در ناحیه سر؛
• تسهیل جابجایی میان حالت‌های روانی مختلف.

در نهایت، اگر برای خواباندن کودک خود خمیازه می‌کشید، به نظر می‌رسد که این روش واقعاً ممکن است تأثیرگذار باشد!