آپنه خواب چیست؟

به گزارش رکنا، آپنه خواب یک اختلال خواب جدی است که می‌تواند به طور جدی بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد و در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات سلامت جدی مانند بیماری‌های قلبی، سکته مغزی ، دیابت و فشار خون بالا شود. 

انواع آپنه خواب

آپنه خواب به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. این انواع شامل:

آپنه خواب انسدادی (OSA - Obstructive Sleep Apnea):

شایع‌ترین نوع آپنه خواب است و زمانی رخ می‌دهد که عضلات گلو در هنگام خواب شل شده و مسیر تنفسی را مسدود می‌کنند.

این انسداد باعث کاهش یا توقف تنفس به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه می‌شود.

فرد معمولاً با صدای خرخر (snoring) همراه است و ممکن است در طول شب به طور مکرر بیدار شود.

این نوع به دلیل انسداد فیزیکی راه هوایی رخ می‌دهد و معمولاً با مشکلاتی مانند افزایش وزن، لوزه‌های بزرگ، یا مشکلات ساختاری گلو ارتباط دارد.

آپنه خواب مرکزی (CSA - Central Sleep Apnea):

در این نوع، مغز به طور موقت قادر به ارسال سیگنال‌های مناسب به عضلات تنفسی برای حفظ تنفس نیست.

برخلاف آپنه خواب انسدادی، در این نوع انسداد فیزیکی در گلو وجود ندارد؛ بلکه مشکل در ارسال سیگنال‌های مغز برای آغاز تنفس است.

این نوع معمولاً به خرخر منجر نمی‌شود و علائم معمولاً خفیف‌تر از آپنه خواب انسدادی هستند.

این نوع به ندرت اتفاق می‌افتد و ممکن است به دلایل مانند بیماری‌های قلبی، اختلالات عصبی، یا مصرف داروهای خاص رخ دهد.

آپنه خواب مختلط (Complex Sleep Apnea):

این نوع ترکیبی از آپنه خواب انسدادی و مرکزی است.

فرد ابتدا مشکلات انسدادی مشابه آپنه خواب انسدادی را تجربه می‌کند، اما به دنبال آن مشکلاتی مشابه آپنه خواب مرکزی نیز بروز می‌یابد.

درمان این نوع معمولاً پیچیده‌تر است و ممکن است به ترکیبی از درمان‌های مختلف نیاز باشد.

علائم آپنه خواب

علائم آپنه خواب ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، اما رایج‌ترین علائم این اختلال عبارتند از:

علائم در طول شب:

خرخر شبانه: یکی از اصلی‌ترین علائم آپنه خواب است. خرخر معمولاً ناشی از انسداد جزئی در مسیر تنفسی است.

وقفه‌های تنفسی: فرد ممکن است در طول شب چندین بار از خواب بیدار شود به دلیل توقف موقت تنفس. این وقفه‌ها ممکن است به مدت چند ثانیه یا چند دقیقه ادامه یابد.

خواب آشفته و بیداری‌های مکرر: به دلیل قطع و وصل شدن تنفس، فرد ممکن است خواب راحتی نداشته باشد و بارها در شب بیدار شود.

دندان قروچه (Bruxism): برخی از افراد مبتلا به آپنه خواب، در طول شب دندان قروچه می‌کنند که ناشی از تلاش بدن برای باز نگه داشتن مسیر تنفسی است.

عرق شبانه: به دلیل تلاش برای تنفس، ممکن است فرد عرق زیادی کند.

علائم در طول روز:

خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز: حتی پس از خواب شبانه طولانی، فرد ممکن است احساس خستگی و خواب‌آلودگی شدید داشته باشد.

کاهش تمرکز و حافظه: آپنه خواب می‌تواند باعث کاهش تمرکز و مشکلات حافظه شود، که بر عملکرد روزانه تاثیر می‌گذارد.

حساسیت به تحریک و افسردگی: خواب ناکافی و قطع و وصل شدن تنفس می‌تواند به مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری منجر شود.

دردهای سردرد: برخی افراد ممکن است از سردردهای صبحگاهی رنج ببرند، که معمولاً به دلیل کاهش سطح اکسیژن در طول شب است.

تحرک زیاد در خواب: افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است در طول شب به طور مکرر حرکت کنند یا حالت‌های غیرطبیعی در خواب داشته باشند.

علل آپنه خواب

آپنه خواب می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. در اینجا علل اصلی آن آورده شده است:

1. چاقی:

یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای آپنه خواب انسدادی است. چاقی باعث افزایش بافت چربی در اطراف گلو می‌شود که می‌تواند مسیر تنفسی را مسدود کند.

افراد چاق به ویژه در ناحیه گردن ممکن است بافت‌های نرم اضافی داشته باشند که موجب انسداد تنفسی می‌شود.

2. ساختار فیزیکی بدن:

ویژگی‌های فیزیکی خاص مانند لوزه‌های بزرگ، زبان بزرگ یا کام نرم بزرگ می‌توانند باعث باریک شدن یا انسداد راه هوایی شوند.

افراد با فک کوچک یا راه هوایی طبیعی باریک‌تر ممکن است بیشتر در معرض آپنه خواب قرار داشته باشند.

3. سن:

خطر ابتلا به آپنه خواب با افزایش سن بیشتر می‌شود، به ویژه پس از 40 سالگی.

با گذشت زمان، عضلات گلو ضعیف‌تر می‌شوند و ممکن است کنترل تنفس دشوارتر شود.

4. سابقه خانوادگی:

اگر یکی از اعضای خانواده شما آپنه خواب داشته باشد، احتمال ابتلای شما به این اختلال افزایش می‌یابد.

ژنتیک می‌تواند نقش مهمی در ساختار فیزیکی و عملکرد راه هوایی شما ایفا کند.

5. سیگار کشیدن و مصرف الکل:

سیگار کشیدن: مصرف سیگار می‌تواند باعث التهاب و ورم در مسیرهای هوایی شود که منجر به انسداد تنفسی می‌شود.

الکل و داروهای خواب‌آور: مصرف الکل و داروهایی که عضلات گلو را شل می‌کنند، می‌توانند راه هوایی را مسدود کرده و آپنه خواب را تشدید کنند.

6. اختلالات هورمونی:

بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید یا اختلالات هورمونی می‌توانند باعث افزایش وزن و تغییرات در بافت‌های گلو شوند که احتمال بروز آپنه خواب را افزایش می‌دهد.

7. جنسیت:

مردان بیشتر از زنان در معرض آپنه خواب هستند، هرچند که خطر در زنان پس از یائسگی افزایش می‌یابد.

8. عوامل عصبی و عضلانی:

در آپنه خواب مرکزی، مغز قادر به ارسال سیگنال‌های مناسب برای تحریک تنفس به عضلات تنفسی نیست.

اختلالات عصبی یا مشکلات سیستم عصبی مرکزی می‌توانند منجر به این نوع آپنه خواب شوند.

9. بیماری‌های زمینه‌ای:

بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، سکته مغزی و دیابت نوع 2 می‌توانند خطر ابتلا به آپنه خواب را افزایش دهند.

مشکلات تنفسی یا اختلالات عملکرد مغز نیز می‌توانند به بروز آپنه خواب کمک کنند.

10. وضعیت خوابیدن:

خوابیدن به پشت می‌تواند راه هوایی را باریک کرده و خطر بروز آپنه خواب را افزایش دهد، به خصوص در افراد با مشکلات ساختاری گلو.

11. بارداری:

بارداری می‌تواند باعث افزایش فشار در ناحیه شکم و گردن شود که ممکن است مسیر تنفسی را فشرده کند و در برخی زنان آپنه خواب ایجاد کند.

عوارض آپنه خواب

آپنه خواب می‌تواند عوارض جدی و متعددی به همراه داشته باشد که بر سلامت عمومی فرد تأثیر می‌گذارد. در اینجا برخی از مهم‌ترین عوارض آپنه خواب آورده شده است:

1. مشکلات قلبی و عروقی:

فشار خون بالا: آپنه خواب می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود، که خود عاملی برای ایجاد بیماری‌های قلبی است.

بیماری‌های قلبی: آپنه خواب انسدادی می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به حملات قلبی، آریتمی‌های قلبی و نارسایی قلبی شود.

سکته مغزی: اختلال در تنفس و کاهش سطح اکسیژن خون در طول شب می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.

2. مشکلات متابولیکی:

دیابت نوع 2: آپنه خواب می‌تواند مقاومت بدن به انسولین را افزایش دهد و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را بیشتر کند.

افزایش وزن: افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است به دلیل کمبود خواب و اختلال در هورمون‌های تنظیم‌کننده گرسنگی، بیشتر تمایل به خوردن پیدا کنند و در نتیجه وزن خود را افزایش دهند.

3. مشکلات روانی و شناختی:

خواب‌آلودگی روزانه: کمبود خواب باعث خستگی و خواب‌آلودگی شدید در طول روز می‌شود که می‌تواند تأثیرات منفی بر عملکرد فرد در محل کار و زندگی روزمره داشته باشد.

کاهش تمرکز و حافظه: اختلالات خواب مداوم می‌توانند باعث کاهش توانایی در تمرکز و حافظه کوتاه‌مدت شوند.

افسردگی و اضطراب: آپنه خواب با افزایش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب مرتبط است، زیرا اختلال در خواب می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روانی بگذارد.

4. افزایش خطر تصادف و حوادث:

افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است به دلیل خواب‌آلودگی در طول روز، خطر تصادف هنگام رانندگی یا انجام فعالیت‌های خطرناک را افزایش دهند.

5. مشکلات جنسی:

کاهش میل جنسی: خستگی مزمن و مشکلات روانی ناشی از آپنه خواب می‌توانند به کاهش میل جنسی منجر شوند.

اختلال نعوظ: در مردان، آپنه خواب می‌تواند باعث اختلال نعوظ یا مشکلات جنسی دیگر شود.

6. مشکلات تنفسی و کاهش سطح اکسیژن خون:

در طول شب، آپنه خواب می‌تواند منجر به کاهش سطح اکسیژن در خون شود که این وضعیت می‌تواند به بافت‌ها و اعضای بدن آسیب برساند.

7. افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های کبدی:

آپنه خواب ممکن است با بیماری‌های کبدی مانند نارسایی کبدی یا کبد چرب غیر الکلی ارتباط داشته باشد.

8. مشکلات گوارشی:

آپنه خواب می‌تواند با اختلالات گوارشی مانند ریفلاکس معده به مری (GERD) مرتبط باشد، که ممکن است به علائم شدیدتری مانند سوزش سر دل و سوء هاضمه منجر شود.

9. اختلالات خواب دیگر:

آپنه خواب می‌تواند با دیگر اختلالات خواب مانند فیبرومالژیا (درد عضلانی مزمن) یا بیماری‌های عضلانی اسکلتی در ارتباط باشد.

10. کاهش کیفیت زندگی:

در نهایت، آپنه خواب می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طور کلی کاهش دهد، زیرا خواب ناکافی و مشکلات مربوط به خستگی مداوم بر تمام جنبه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد.

تشخیص آپنه خواب

تشخیص آپنه خواب معمولاً از طریق ترکیبی از بررسی علائم، ارزیابی تاریخچه پزشکی و انجام آزمایش‌های خاص انجام می‌شود. در اینجا مراحل معمول تشخیص آپنه خواب آورده شده است:

1. بررسی علائم و تاریخچه پزشکی:

پزشک ابتدا از شما می‌پرسد که آیا علائمی مانند خرخر شبانه، وقفه‌های تنفسی، خواب‌آلودگی در طول روز و مشکلات مشابه دارید.

همچنین، ممکن است پزشک سوالاتی درباره تاریخچه پزشکی شما، عادات خواب، وزن، و سابقه خانوادگی بیماری‌های خواب بپرسد.

2. آزمایش خواب (پلی سومنوگرافی):

پلی سومنوگرافی یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص آپنه خواب است که در آن پارامترهای مختلف خواب اندازه‌گیری می‌شود.

در این آزمایش، فرد در طول خواب شبانه به دستگاه‌هایی متصل می‌شود که فعالیت مغز، جریان هوایی، حرکت بدن، ضربان قلب، و سطح اکسیژن خون را ثبت می‌کند.

این آزمایش معمولاً در مرکز خواب انجام می‌شود و نتایج آن به پزشک کمک می‌کند تا شدت آپنه خواب را تشخیص دهد.

3. آزمایش خانگی (پلی‌گرافی خواب خانگی):

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش خواب خانگی را توصیه کند که نیاز به ماندن در بیمارستان یا مرکز خواب ندارد.

در این نوع آزمایش، دستگاه‌هایی مشابه دستگاه پلی سومنوگرافی به شما داده می‌شود که می‌توانید در خانه آن‌ها را استفاده کنید. این دستگاه‌ها معمولاً تنها برخی از پارامترها مانند جریان هوای تنفسی، حرکت بدن، و سطح اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کنند.

4. ارزیابی شدت آپنه خواب:

بعد از انجام آزمایش‌ها، پزشک شدت آپنه خواب شما را از نظر تعداد وقفه‌های تنفسی در ساعت خواب (AHI - Apnea-Hypopnea Index) ارزیابی می‌کند:

خفیف: 5 تا 15 وقفه تنفسی در ساعت

متوسط: 15 تا 30 وقفه تنفسی در ساعت

شدید: بیش از 30 وقفه تنفسی در ساعت

5. تصویر برداری و آزمایش‌های تکمیلی:

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند تصویر برداری از راه هوایی (مثل اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن) برای ارزیابی مشکلات ساختاری گلو یا بینی درخواست کند.

6. سنجش اکسیژن خون (پالس اکسیمتر):

پالس اکسیمتر دستگاهی است که به انگشت شما وصل می‌شود و سطح اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش می‌تواند به تشخیص کمبود اکسیژن در طول شب کمک کند، که معمولاً در افراد مبتلا به آپنه خواب مشاهده می‌شود.

7. ارزیابی سایر بیماری‌ها:

پزشک ممکن است آزمایش‌های خون یا ارزیابی‌های دیگری برای بررسی وجود بیماری‌های مرتبط با آپنه خواب مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، یا اختلالات هورمونی انجام دهد.

درمان آپنه خواب

درمان آپنه خواب به نوع و شدت اختلال بستگی دارد. در اینجا برخی از روش‌های درمانی معمول برای آپنه خواب آورده شده است:

1. تغییرات در سبک زندگی:

کاهش وزن: کاهش وزن می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش شدت آپنه خواب داشته باشد، به خصوص در افراد مبتلا به چاقی.

خوابیدن به پهلو: خوابیدن به پشت می‌تواند باعث انسداد راه هوایی شود، بنابراین خوابیدن به پهلو ممکن است مفید باشد.

اجتناب از الکل و داروهای خواب‌آور: الکل و داروهایی که عضلات گلو را شل می‌کنند می‌توانند وضعیت آپنه خواب را تشدید کنند، بنابراین باید از مصرف این موارد خودداری کنید.

ورزش منظم: ورزش منظم به بهبود کیفیت خواب و کاهش علائم آپنه خواب کمک می‌کند.

ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث التهاب و تورم در مسیرهای هوایی می‌شود که می‌تواند وضعیت آپنه خواب را بدتر کند.

2. درمان‌های دستگاهی:

CPAP (Continuous Positive Airway Pressure):

دستگاه CPAP معمول‌ترین روش درمان آپنه خواب است. این دستگاه هوا را به طور مداوم و با فشار ملایم به مسیر هوایی فرد می‌فرستد تا راه هوایی باز بماند.

این روش بیشتر برای آپنه خواب انسدادی استفاده می‌شود.

BiPAP (Bilevel Positive Airway Pressure):

مشابه CPAP است، اما در این دستگاه فشار هوا در هنگام دم و بازدم متفاوت است و می‌تواند برای افرادی که مشکل در تنفس در هنگام بازدم دارند مفید باشد.

APAP (Automatic Positive Airway Pressure):

دستگاهی که فشار هوا را به طور خودکار بر اساس نیاز فرد تنظیم می‌کند.

3. جراحی:

عمل جراحی گلو: در مواردی که آپنه خواب شدید است و سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند، جراحی می‌تواند برای حذف بافت اضافی از گلو (مانند لوزه‌ها یا آدنوئیدها) یا اصلاح ساختارهایی مانند انحراف بینی یا فک کوچک انجام شود.

جراحی فک: در برخی موارد، جراحی برای اصلاح مشکلات ساختاری فک یا جمجمه که موجب انسداد راه هوایی می‌شود، لازم است.

4. داروها:

داروهای خواب‌آور: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی مانند داروهای خواب‌آور تجویز کند که به خواب بهتر کمک کنند، هرچند این داروها تنها به عنوان یک گزینه کمکی در نظر گرفته می‌شوند و به طور خاص آپنه خواب را درمان نمی‌کنند.

داروهای ضداحتقان: در مواردی که آپنه خواب به دلیل مشکلات بینی (مانند رینیت آلرژیک) ایجاد شده باشد، داروهای ضداحتقان ممکن است کمک کنند.

5. درمان‌های دیگر:

درمان‌های فیزیوتراپی: در برخی افراد، فیزیوتراپی عضلات گلو می‌تواند به تقویت عضلات و جلوگیری از انسداد کمک کند.

آموزش خواب: تکنیک‌های درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری برای بی‌خوابی (CBT-I) می‌تواند به بهبود الگوهای خواب و کاهش اضطراب در افراد مبتلا به آپنه خواب کمک کند.

6. درمان‌های مکمل و جایگزین:

برخی از افراد ممکن است از روش‌های درمانی مکمل مانند یوگا، مدیتیشن، و طب سوزنی برای کاهش استرس و بهبود خواب استفاده کنند، اگرچه این روش‌ها به عنوان درمان اصلی آپنه خواب شناخته نمی‌شوند.

سنین درگیر با آپنه خواب

آپنه خواب می‌تواند در سنین مختلف اتفاق بیافتد، اما شدت و نوع آن بسته به سن و عوامل مختلف متفاوت است. در اینجا برخی از ویژگی‌های آپنه خواب در سنین مختلف آورده شده است:

1. کودکان:

علت‌ها: در کودکان، آپنه خواب معمولاً به دلیل بزرگ بودن لوزه‌ها یا آدنوئیدها، مشکلات ساختاری صورت یا بینی، یا اختلالات ژنتیکی ایجاد می‌شود.

علائم: خرخر شبانه، وقفه‌های تنفسی، بی‌قراری در خواب، خواب‌آلودگی در طول روز، و مشکلات رفتاری.

درمان: جراحی برای برداشتن لوزه‌ها یا آدنوئیدها، درمان‌های دارویی برای مشکلات تنفسی، و در موارد نادر استفاده از دستگاه‌های CPAP.

2. نوجوانان:

علت‌ها: در این سنین، علل مشابه کودکان (مانند بزرگ بودن لوزه‌ها) یا چاقی و تغییرات هورمونی می‌تواند باعث آپنه خواب شود.

علائم: خواب‌آلودگی در طول روز، کاهش تمرکز در مدرسه، خرخر شبانه، و گاهی مشکلات روانی مانند افسردگی یا اضطراب.

درمان: تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش وزن، جراحی لوزه‌ها یا استفاده از دستگاه‌های CPAP در موارد شدید.

3. افراد بالغ (مردان و زنان):

علت‌ها: چاقی، مشکلات ساختاری گلو، مصرف الکل، سیگار کشیدن، و اختلالات هورمونی (مثل یائسگی در زنان).

علائم: خرخر شبانه، وقفه‌های تنفسی در خواب، خواب‌آلودگی شدید در طول روز، اختلال در تمرکز، و مشکلات قلبی و متابولیکی.

درمان: تغییرات سبک زندگی (کاهش وزن، ترک سیگار، اجتناب از الکل)، استفاده از دستگاه‌های CPAP یا BiPAP، داروهای ضداحتقان، و جراحی در موارد خاص.

4. افراد سالمند:

علت‌ها: ضعف عضلات گلو، کاهش توان تنفسی، چاقی، و مشکلات مرتبط با بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا.

علائم: خواب‌آلودگی در طول روز، مشکلات تنفسی شبانه، خرخر، و اضطراب.

درمان: تغییرات سبک زندگی، دستگاه‌های CPAP یا BiPAP، داروهای خواب‌آور در صورت لزوم، و در برخی موارد جراحی.

سوالات متداول

آیا آپنه خواب فقط در شب اتفاق می‌افتد؟

بله، آپنه خواب معمولاً در طول شب و در هنگام خواب رخ می‌دهد، اما برخی افراد ممکن است در طول روز نیز دچار خواب‌آلودگی و خستگی شدید شوند.

 آیا فقط افراد چاق به آپنه خواب مبتلا می‌شوند؟

نه، اگرچه چاقی یکی از عوامل مهم در بروز آپنه خواب است، اما افرادی با وزن نرمال نیز می‌توانند به این اختلال مبتلا شوند. عوامل دیگری مانند مشکلات ساختاری گلو یا بینی، مصرف الکل، و مسائل ژنتیکی نیز می‌توانند باعث بروز آپنه خواب شوند.