لیست مشاغل سخت و زیانآور در ایران
مشاغل سخت و زیانآور به علت شرایط کاری دشوار و خطرات جبرانناپذیری که برای کارگران ایجاد میکنند، توجه ویژه قانون کار و تامین اجتماعی را طلب میکنند و شامل حمایتهایی نظیر بازنشستگی زودتر از موعد، مرخصی بیشتر و معاینات دورهای هستند.
مطابق تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون بیمه تأمین اجتماعی که در سال ۱۳۵۴ به تصویب رسید، تعریف مشاغل سخت و زیانآور بیانکننده کارهایی است که تحت تأثیر عوامل محیطی نظیر شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی ناایمن انجام میشوند. در این دسته از مشاغل، افراد متحمل فشار جسمی و روانی فراتر از ظرفیت طبیعی بدن میشوند که میتواند منجر به بروز بیماریها یا آسیبهای شغلی گردد.
در آییننامه مربوط به این مشاغل، آنها به دو گروه تقسیم میشوند:
۱. دسته اول: مشاغلی که سختی و زیانآوری آنها به ذات شغل مربوط است، ولی با رعایت اصول ایمنی و بهداشتی قابل کاهش یا رفع میباشد. نمونهای از این گروه را میتوان در کارگاههای صنعتی مشاهده کرد. در چنین محیطهایی، کارفرما باید تجهیزات ایمنی همچون دستکش، عینک و ماسک برای کارگران تهیه کند. مثلاً جوشکاری در فضایی که فاقد تجهیزات ایمنی کافی است، در این دستهبندی قرار میگیرد.
۲. دسته دوم: مشاغلی که ذاتاً سختی و زیانآوری آنها، حتی با وجود رعایت اصول ایمنی، باقی میماند. نمونهای از این گروه شامل مشاغلی مانند کار در معادن، انجام جوشکاری درون مخازن و فعالیت در محیطهای دارای تشعشعات رادیواکتیو است.
مطابق تصمیمات شورای عالی حفاظت فنی، شغلهایی نظیر ملوانی و صیادی نیز در دسته دوم قرار گرفتهاند. بدین ترتیب، شاغلان این گونه مشاغل میتوانند از مزیتهایی همچون بازنشستگی زودهنگام بهرهمند شوند.
شاخصهای تشخیص مشاغل سخت و زیانآور
شناسایی و تعیین سخت و زیانآور بودن یک شغل بر اساس آییننامه مشخص صورت گرفته و مراجع معتبری مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی مسئولیت این امر را برعهده دارند.
مراحل بررسی و تأیید شامل موارد زیر میشود:
- بررسی سابقه شغلی کارکنان و محیط کار توسط کارشناسان بهداشت حرفهای.
- بازدید و ارزیابی عوامل زیانآور محیط کار توسط این کارشناسان.
- تایید اولیه توسط کمیتههای بدوی استانی.
- بررسی مجدد و تأیید در کمیتههای تجدید نظر استانی.
پس از تأیید ویژگی سخت و زیانآور بودن شغل، کارفرما موظف است طی دو سال، شرایط کاری را ایمنسازی کرده و فشار یا زیان مربوطه را کاهش دهد. اگرچه رعایت اصول ایمنی در مشاغل دسته دوم، خطرات را اندکی کاهش میدهد اما ذات سخت و زیانآوری این مشاغل همچنان باقی میماند.
مزایای قانونی مشاغل سخت و زیانآور
کارگران مشاغل سخت و زیانآور از حقوق قانونی خاصی بهرهمند هستند. این مزایا شامل موارد زیر میباشد:
۱. کاهش ساعات کاری
طبق قوانین، ساعات کار روزانه این مشاغل نباید از ۶ ساعت بیشتر شود و مجموع ساعات هفتگی نیز نباید از ۳۶ ساعت فراتر رود. هدف این محدودیتها، کاهش فشار جسمی و روانی و جلوگیری از فرسودگی زودهنگام کارکنان است.
۲. مرخصی سالیانه بیشتر
طبق ماده ۶۵ قانون کار، مرخصی سالیانه کارکنان این مشاغل پنج هفته تعیین شده است که یک هفته بیشتر از سایر گروههاست. پیشنهاد شده که این مرخصی به دو دوره ششماهه تقسیم شود تا کارگران از فشار شغلی کمتری رنج ببرند.
۳. معاینات پزشکی منظم
کارفرما موظف است پیش از ارجاع کارهای سخت و زیانآور به کارکنان، سلامت بدنی و روحی آنها را از طریق معاینات پزشکی ارزیابی کند. این معاینات که باید حداقل یک بار در سال تکرار شوند، نقش مهمی در پایش سلامت کارکنان ایفا میکنند.
بازنشستگی در مشاغل سخت و زیانآور
یکی از مهمترین امتیازات این مشاغل، امکان بازنشستگی زودهنگام برای کارگرانشان است؛ زیرا فشارهای جسمی و روانی ناشی از کار میتواند منجر به فرسودگی پیش از موعد شود.
مطابق آییننامه اینگونه مشاغل:
- کارگرانی که لااقل ۲۰ سال سابقه کار مداوم یا ۲۵ سال سابقه غیرمستقیم در این مشاغل داشته باشند، میتوانند بدون توجه به شرط سنی بازنشسته شوند.
- اگر کمیسیون پزشکی دریابد که کارگر پیش از کسب سوابق لازم دچار فرسودگی جسمی یا روحی شده است، بازنشستگی زودرس برای او ممکن خواهد بود.
پس از تأیید شرایط بازنشستگی، سازمان تأمین اجتماعی باید مستمری را از تاریخ ترک شغل اعمال کند. همچنین، کارفرما موظف است مبلغ ۴ درصد از مستمری معینشده را یکجا بپردازد.
در اصلاحیه مرداد ۱۳۹۳، در صورتی که در یک سال بیش از ۱۰ روز وقفه در سوابق وجود داشته باشد، این وقفه به صورت مجموع کل سوابق در نظر گرفته میشود و تفکیکی برای هر سال اعمال نخواهد شد.
نحوه طرح شکایات و فرآیند پیگیری حقوق
کارگران مشاغل سخت و زیانآور، در صورت اختلاف با کارفرما، مخصوصاً در پرداخت ۴ درصد حق بیمه مربوط به این مشاغل، میتوانند از مسیرهای زیر اقدام کنند:
۱. ارائه شکایت از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی؛ مدارک لازم برای ثبت شکایت حضوری مورد نیاز است.
۲. مراجعه به اداره کار منطقه کارگاه؛ ثبت و پیگیری شکایات از طریق این واحدها انجام میگیرد.
۳. استفاده از سامانه جامع روابط کار (به آدرس اینترنتی prkar.mcls.gov.ir) برای ثبت شکایات آنلاین.
براساس بخشنامه ابلاغی ۱۴۰۳/۰۳/۰۹ از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، طرح دعاوی میتواند شامل کارفرمایان یا پیمانکاران هر دوره شود. این قانون تضمین میکند که کارگران از امکان قانونی برای مطالبه حقوق خود برخوردار باشند.
ارسال نظر