احمد طاهری: در کشور ۲۴ میلیون ناوگان فرسوده داریم / حداقل ۲ میلیون وسیله نقلیه فرسوده باید هر سال اسقاط شود + صوت

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در حالی که آلودگی هوا بار دیگر نفس کلان‌شهرها را تنگ کرده و شهروندان روزهای سختی را تجربه می‌کنند، احمد طاهری، مدیر مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم، از ضعف‌های مزمن اجرای قانون هوای پاک، بحران ۲۴ میلیون وسیله نقلیه فرسوده و برنامه‌های جدید دولت برای اسقاط، برقی‌سازی و اصلاح سوخت سخن گفت؛ برنامه‌هایی که به گفته او قرار است طی سال آینده چهره اقدامات مقابله با آلودگی هوا را «قابل مشاهده و متفاوت» کند.

در ادامه می توانید آنچه مدیر مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست کشور در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا مطرح کرد بخوانید و بشنوید.

حدود ۲۴ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور وجود دارد

خبرنگار:«برنامه سازمان حفاظت محیط‌زیست برای مقابله با آلودگی هوا، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران و سایر شهرهایی که این روزها با بحران آلودگی مواجه‌اند، چیست؟ زیرا واقعاً شرایط تنفس برای مردم بسیار دشوار شده است.»

احمد طاهری، مدیر مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، در پاسخ به پرسش خبرنگار گروه اجتماعی رکنا چنین توضیح داد:«ما در چندین حوزه مختلف، برنامه‌ها و اقدامات خود را به‌طور هم‌زمان پیش می‌بریم. همان‌طور که مستحضر هستید، قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید؛ اما اگر اکنون میزان تحقق این قانون را بررسی کنیم، به وضوح مشاهده می‌شود که در بسیاری از بخش‌ها، تکالیف تعیین‌شده اجرا نشده و ترک فعل‌های متعددی رخ داده است.یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که لازم می‌دانم اشاره کنم، موضوع اسقاط ناوگان فرسوده است. در ماده ۸ قانون هوای پاک، دولت مکلف شده بود که تمامی ناوگان فرسوده کشور را از رده خارج کند. اما اکنون که با شما صحبت می‌کنم، حدود ۲۴ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور وجود دارد.

وی با بیان اینکه ما این وضعیت را در قالب سه سناریوی مختلف مورد بررسی قرار داده‌ایم چنین توضیح داد:

اسقاط سالانه ۳۰۰ هزار خودرو،در این حالت، تا سال ۱۴۱۰ همچنان حدود ۳۷ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور وجود خواهد داشت.

اسقاط سالانه ۵۰۰ هزار خودرو (مطابق تکلیف برنامه هفتم)، با اجرای این سناریو، تعداد وسایل نقلیه فرسوده تا سال ۱۴۱۰ به حدود ۳۵ میلیون دستگاه می‌رسد.

اسقاط سالانه ۲ میلیون خودرو،این مقدار، حداقلی است که کشور برای ثابت نگه داشتن تعداد ناوگان فرسوده به آن نیاز دارد.

رکورد تاریخی اسقاط در سال ۱۴۰۳؛ جهش از ۱۰ هزار به ۳۵۰ هزار وسیله نقلیه

احمد طاهری در ادامه افزود: این در حالی است که در برخی سال‌ها، مانند سال ۱۳۹۹، میزان اسقاط کمتر از ۱۰ هزار وسیله نقلیه در سال بوده است. طبیعی است که این ارقام با نیاز واقعی کشور فاصله زیادی دارد.از ابتدای فعالیت دولت کنونی، این موضوع به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی سازمان در حوزه آلودگی هوا مورد پیگیری قرار گرفت. همین تلاش‌ها موجب شد که در سال ۱۴۰۳، بیشترین میزان اسقاط در تاریخ کشور ثبت شود؛ معادل حدود ۳۵۰ هزار وسیله نقلیه.

احمد طاهری مدیر مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست با گفتن از اینکه اما در جریان این اقدامات، متوجه شدیم که نواقص جدی در روند اسقاط در کشور وجود دارد چنین تشریح کرد: برای نمونه، سال‌هاست که موتورسیکلت‌ها عملاً اسقاط نمی‌شدند. تولیدکنندگان موتور با پرداخت تنها ۱/۵ درصد از قیمت محصول، تکلیف قانونی را پشت سر می‌گذاشتند؛ در حالی که قانون ساماندهی صنعت خودرو تصریح کرده است که به ازای تولید هر چهار دستگاه، باید یک وسیله نقلیه اسقاط شود یا در صورت نبود گواهی اسقاط، همان ۱/۵ درصد پرداخت شود.

با ۱۲ میلیون تومان نمی‌توان یک موتورسیکلت فرسوده را اسقاط کرد

وی افزود: اگر میانگین قیمت موتورسیکلت را حتی ۲۰۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، مبلغ یک‌ونیم درصد آن تنها حدود سه میلیون تومان می‌شود. چهار موتورسیکلت در مجموع ۱۲ میلیون تومان هزینه ایجاد می‌کند، در حالی‌که با چنین مبلغی هرگز نمی‌توان یک موتورسیکلت فرسوده و آلاینده را اسقاط کرد. بنابراین این سازوکار عملاً ناکارآمد بود.

این مشکل در سال جاری برطرف شد و طرح ثبت‌نام اسقاط موتورسیکلت با ظرفیت اولیه ۶۰ هزار دستگاه آغاز شده است تا بتوانیم این بخش مهم از ناوگان را ساماندهی کنیم.

گام تازه دولت در پاکسازی هوا؛ از اسقاط دیزلی‌ها تا تأمین موتورهای برقی کار

احمد طاهری با بیان اینکه در حوزه وسایل نقلیه دیزلی نیز سازوکاری بر پایه گواهی‌های صرفه‌جویی طراحی و تدوین شده که برای تصویب به دولت ارسال شده است گفت:  همچنین برای موتورسیکلت‌های کار، طرح تأمین ۲۰ هزار موتورسیکلت برقی در شهر تهران به امضا رسیده و در حال اجرا است.

به طور کلی، ساماندهی ناوگان فرسوده—چه در بخش خودروهای سبک، چه سنگین و چه موتورسیکلت—یکی از پایه‌های اساسی برنامه‌های ما برای کنترل و کاهش آلودگی هواست.»

خبرنگار:«در حوزه حمل‌ونقل شهری، روند نوسازی بسیار کند پیش می‌رود و موضوع برقی‌سازی ناوگان نیز بیشتر حالت نمایشی دارد. به عنوان مثال، هر بار که یکی دو دستگاه اتوبوس برقی وارد شهر می‌شود، چنان با آن برخورد می‌شود که گویی فتح یک قله بزرگ صورت گرفته است؛ در حالی‌که این تعداد برای شهری مانند تهران اصلاً کافی نیست. از سوی دیگر، قیمت موتورسیکلت‌ها، خودروهای برقی و حتی خودروهای هیبریدی بسیار بالاست و عملاً مردم امکان خرید آنها را ندارند. هیچ مشوق مؤثری برای گرایش شهروندان به سمت خودروهای پاک وجود ندارد. چه برنامه‌ای برای شهرداری‌ها و برای کاهش هزینه تهیه خودروهای برقی و پاک در نظر گرفته شده است؟»

بدون زیرساخت شارژ، توسعه خودروهای برقی عملی نیست

احمد طاهری در پاسخ توضیح داد:«به طور کلی، فناوری مورد استفاده در خودروهای هیبریدی پیشرفته‌تر از خودروهای بنزینی است و خودروهای کاملاً برقی نیز از خودروهای هیبریدی پیچیده‌ترند. به همین دلیل، قیمت این خودروها نه‌تنها در ایران، بلکه در بسیاری از بازارهای جهانی نیز بالاتر است.مطابق قانون هوای پاک، و همان‌طور که دولت به آن پایبند بوده، مقرر شده است که تعرفه واردات این خودروها تا حد امکان کاهش یابد تا صرفه اقتصادی بیشتری برای واردات و عرضه آنها ایجاد شود. با این حال، مشکل اساسی این است که زیرساخت‌های لازم برای استفاده از خودروهای برقی در کلان‌شهرها به اندازه کافی فراهم نشده است. سال‌هاست که همه بر ضرورت ایجاد زیرساخت شارژ تأکید می‌کنند، اما اینکه این زیرساخت دقیقاً باید با چه سازوکار و چه سرعتی ایجاد شود، تاکنون به‌طور کامل اجرا نشده است. زمانی که کشور به این جمع‌بندی برسد که توسعه خودروهای برقی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، ناگزیر باید زیرساخت آن نیز به شکل گسترده ایجاد شود.

تاکید داشت : یکی از سازوکارهای پیش‌بینی‌شده برای توسعه این زیرساخت‌ها، استفاده از مصوبات شورای اقتصاد و بهره‌گیری از گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی است تا از محل درآمدهای حاصل از این گواهی‌ها بتوان زیرساخت استفاده از خودروهای برقی را در کشور توسعه داد.به عنوان مثال، سال گذشته در اسفندماه، ما مصوبه مهمی از شورای اقتصاد دریافت کردیم که به‌موجب آن امکان اسقاط ۳۰۰ هزار دستگاه وسیله نقلیه،از جمله موتورسیکلت برقی و انواع ناوگان حمل‌ونقل مانند تاکسی‌ها و خودروهای دیزلی،از طریق گواهی صرفه‌جویی فراهم شد.در خصوص ناوگان دیزلی نیز نکته بسیار مهمی وجود دارد. متأسفانه در حال حاضر حدود ۱۶ هزار وسیله نقلیه دیزلی با عمر بالای ۵۰ سال در جاده‌های کشور تردد می‌کنند؛ خودروهایی که مصرف سوخت آنها حداقل دو برابر وسایل نقلیه جدید است و چندین برابر آلایندگی تولید می‌کنند. این ناوگان باید سال‌ها پیش از رده خارج می‌شد، اما این اتفاق رخ نداده است.»

برای نخستین بار در تاریخ کشور، سوخت مازوت کم‌سولفور و کم‌گوگرد به نیروگاه شازند اراک تحویل شد!

خبرنگار:«در مورد موتورسیکلت‌ها، همواره این نکته مطرح می‌شود که چون عده‌ای با موتورسیکلت امرار معاش می‌کنند، برخورد سخت‌گیرانه با آنها انجام نشود. اما در مورد خودروهای فرسوده و بسیار آلاینده چرا برخورد قاطع صورت نمی‌گیرد؟ همچنین به‌نظر می‌رسد در بخش صنعت و کارخانجات نیز نوعی ملاحظه‌کاری وجود دارد و در حوزه انرژی و سوخت نامطلوب نیز برخورد جدی صورت نمی‌گیرد. در حالی‌که در نتیجه این تعارف‌ها، مردم دچار بیماری و مشکلات جدی تنفسی می‌شوند و هزینه‌های سنگینی به کشور تحمیل می‌شود.»

احمد طاهری در پاسخ چنین توضیح داد:«نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که معضلی که طی چند دهه در کشور شکل گرفته را نمی‌توان انتظار داشت ظرف یک سال برطرف شود. اما آنچه اهمیت دارد روند بهبود مستمر و پایدار است.به عنوان نمونه، در سال ۱۴۰۲، شهر اراک ۲۷ روز هوای ناسالم داشت. اما با پیگیری‌هایی که در سال گذشته انجام شد، برای نخستین بار در تاریخ کشور، سوخت مازوت کم‌سولفور و کم‌گوگرد به نیروگاه شازند اراک تحویل شد. نتیجه این اقدام آن بود که تعداد روزهای ناسالم این شهر از ۲۷ روز به حدود ۵ روز کاهش یافت.علاوه بر این، امسال بیش از ۲۵۰ میلیون لیتر مازوت کم‌سولفور در نیروگاه‌های اطراف کلان‌شهرها ذخیره شده تا در شرایط اضطرار آلودگی هوا مورد استفاده قرار گیرد؛ اقدامی که می‌تواند اثر مهمی در کاهش آلایندگی نیروگاه‌ها در روزهای بحرانی داشته باشد.»

اقدامی که امسال انجام شد، در تاریخ حوزه سوخت کشور بی‌سابقه است

احمد طاهری در ادامه توضیح داد:«اقدامی که امسال انجام شد، در تاریخ حوزه سوخت کشور بی‌سابقه است. اگر در گذشته نوعی تعارف یا ملاحظه‌کاری وجود داشت، اکنون می‌بینیم که طی یک سال چنین تحولی رخ داده و این نشان می‌دهد که اراده جدی برای اصلاح وجود دارد. وزارت نفت موظف شده است که در تمامی کلان‌شهرها، سوخت ناوگان حمل‌ونقل را حداقل مطابق استاندارد یورو۴ توزیع کند و سازمان حفاظت محیط‌زیست به همراه سازمان ملی استاندارد نیز مسئول نظارت و صحّت‌سنجی این فرایند هستند.»

برای تلاش های شما احترام قائلیم اما ...

خبرنگار:«من برای تلاش‌های شما ارزش قائل هستم و از زحماتتان تشکر می‌کنم؛ اما واقعیت این است که همین امروز در مسیر محل کار تا خانه، واقعاً توان نفس کشیدن نداشتم. این سرعت کند تغییرات واقعاً با بحرانی که ایجاد شده، همخوانی ندارد. در چند دقیقه من احساس خفگی و سرفه شدید داشتم. وارد داروخانه که شدم، اغلب افراد سرفه می‌کردند. در سوپرمارکت هم تقریباً اکثر افراد مشکل تنفسی داشتند. چشمانم بی‌وقفه اشک می‌ریخت. این‌ها همه به مرور برای منِ شهروند بیماری ایجاد می‌کند.»

احمد طاهری ادامه داد:«اهمیت آلودگی هوا و خسارت‌های سنگینی که به سلامت مردم وارد می‌کند بر هیچ‌کس پوشیده نیست. اتفاقاً همین مطالبه‌گری شما و شهروندان به ما کمک می‌کند تا موضوع را با جدیت بیشتری دنبال کنیم. اما همان‌طور که عرض کردم، این معضل حاصل چند دهه است و نمی‌توان انتظار داشت یک ساله برطرف شود.از سال ۱۳۹۶ که قانون هوای پاک تصویب شد، بخش زیادی از تکالیف آن اجرا نشد و طبیعی است که امروز کشور با چنین وضعیتی مواجه باشد.»

خبرنگار:«به نظر شما تا یکم آذر سال آینده (۱۴۰۵)، منِ خبرنگار چه تغییراتی را در زمینه کاهش آلودگی هوا می‌توانم مشاهده و به مردم گزارش کنم؟ چه چیزی قابل لمس خواهد بود؟»

احمد طاهری:«اجازه دهید ابتدا به یک نکته اشاره کنم. کاهش آلودگی هوا فقط تابع کاهش انتشار آلاینده‌ها نیست؛ عوامل جوی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. اگر داده‌های روزهای ناسالم تهران را طی چند سال گذشته بررسی کنید، می‌بینید که در سال ۱۳۹۷ کمترین تعداد روزهای ناسالم ثبت شد، اما این به معنای بهبود عملکرد مدیریت آلودگی نبود؛ بلکه شرایط جوی آن سال به گونه‌ای بود که انباشت آلاینده‌ها کمتر رخ داد. بنابراین هیچ‌کس نمی‌تواند با قاطعیت بگوید سال آینده شرایط دقیقاً چگونه خواهد بود.

اما آنچه با اطمینان به شما قول می‌دهم این است که،در حوزه اسقاط ناوگان فرسوده، سال آینده وضعیت کاملاً متفاوتی خواهید دید.در زمینه نظارت بر معاینه فنی، شرایط نسبت به امروز به‌طور محسوسی متفاوت و سخت‌گیرانه‌تر خواهد بود. حداقل به اندازه همین ۲۵۰ میلیون لیتر مازوت کم‌سولفور که امسال ذخیره‌سازی شده، سال آینده نیز در نیروگاه‌های نزدیک کلان‌شهرها وجود خواهد داشت.با توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، وابستگی نیروگاه‌های بخار به مازوت کاهش خواهد یافت و در طرح موتورسیکلت برقی، قطعاً شاهد تردد موتورهای برقی در سطح شهر تهران خواهید بود.این‌ها برنامه‌هایی است که اجرا می‌شود و نتایج آن قابل مشاهده خواهد بود.»

خبرنگار:«و به عنوان سؤال پایانی، با توجه به کمبود بارش و شرایط جوی، پیش‌بینی شما از وضعیت آلودگی هوا در تهران و سایر شهرها تا پایان سال چیست؟»

طاهری:«این پرسش را باید از سازمان هواشناسی بپرسید؛ زیرا پیش‌بینی وضعیت آلودگی هوا ارتباط مستقیم با شرایط جوی دارد.»

خبرنگار:«برنامه شما برای این شرایط چیست؟»

طاهری:«برنامه‌های ما همان مواردی است که توضیح دادم؛ از جمله مدیریت سوخت حمل‌ونقل، اصلاح الگوی سوخت نیروگاه‌ها، استفاده از نفت‌گاز استاندارد در نیروگاه‌های مجاور کلان‌شهرها، و برنامه اسقاط ناوگان فرسوده. این‌ها از سال گذشته طراحی و آغاز شده و اکنون در مرحله اجراست. اما اینکه شرایط جوی چگونه رقم بخورد، در حوزه اختیارات و وظایف سازمان محیط‌زیست نیست و سازمان هواشناسی باید آن را اعلام کند.»