زمستانِ کم باران؛ کشوری که هر روز تشنه‌تر می‌شود/ بهار سال آینده ممکن است خطرناک‌ترین فصل برای منابع آبی کشور باشد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،  تا پایان آبان‌ماه رسیده‌ایم، اما هنوز بارانی که بتوان نام «بارش مؤثر» روی آن گذاشت، در اغلب نقاط کشور نباریده است. زمین خشک‌تر از همیشه است، رودخانه‌ها کم‌جان‌تر، و سدها با سطحی پایین‌تر از حد انتظار به استقبال زمستان می‌روند. این‌بار نه‌فقط پاییز، بلکه بنا بر پیش‌بینی‌های تازه، زمستان و حتی اوایل بهار نیز قرار نیست ناجی منابع آبی کشور باشند.

مدل‌های جدید هواشناسی نشان می‌دهد بارش در ماه‌های دی، بهمن، اسفند و حتی فروردین کمتر از آن چیزی خواهد بود که قبلاً تصور می‌شد.

در حالی که سال آبی جدید با خشکی بی‌سابقه آغاز شد، امید متخصصان به جبران بارش در ماه‌های سرد سال بود؛ اما همین امید هم هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود. کارشناسان می‌گویند اگر این روند ادامه یابد، ایران در معرض کم‌آبی شدید قرار می‌گیرد؛ بحرانی که پیش‌تر در اسناد رسمی هشدار داده شده بود اما اکنون نشانه‌های آن به‌وضوح در سطح کشور دیده می‌شود.

این روزها بسیاری از استان‌ها با کاهش بارش نسبت به میانگین چندده‌ساله مواجه‌اند. سفره‌های زیرزمینی به‌دلیل برداشت بیش از حد، از نفس افتاده‌اند و چاه‌هایی که زمانی پرآب بودند حالا با پمپاژهای سنگین نیز جواب نمی‌دهند.

شهرهایی که تابستان دشوار و داغ امسال را از سر گذراندند، در آستانه زمستانی قرار دارند که شاید «زمستان» باشد، اما چندان «بارانی» نخواهد بود.

کشاورزانی که چشم‌به‌راه بارش‌های نیمه‌زمستان بودند، حالا با ابهامی بزرگ مواجه‌اند. اگر بارش کمتر از حد نرمال باشد، آیا امکان کاشت و برداشت در بسیاری از مناطق وجود خواهد داشت؟ یا باید منتظر کاهش سطح زیرکشت، خشکی قنوات، و مهاجرت‌های جدید روستایی باشیم؟

در شهرها هم بحران به شکل دیگری ظاهر می‌شود. مصرف آب همچنان بالاست، اما ورودی سدها کاهش یافته است. زمستان سال قبل دست‌کم چند سامانه بارشی قوی داشت که بخشی از کمبود را جبران کرد؛ اما امسال پیش‌بینی‌ها حکایت از رفتار نامطمئن سامانه‌های بارشی دارد. اگر این پیش‌بینی‌ها درست باشد، بسیاری از سدها در پایان سال آبی آینده با سطحی پایین‌تر از حد بحرانی مواجه خواهند شد؛ سطحی که مستقیماً روی آب شرب، صنعت و حتی تولید برق فشار می‌آورد.

بهار سال آینده ممکن است خطرناک‌ترین فصل برای منابع آبی کشور باشد

گرمای بیشتر یعنی تبخیر بالاتر، کاهش ذخیره برفی، و فرسایش سریع‌تر منابع آبی. کاهش برف در ارتفاعات شاید یکی از نگران‌کننده‌ترین عوامل باشد؛ چون بر خلاف باران‌های پراکنده، «برف» است که رگ حیاتی چشمه‌ها و رودخانه‌ها را در بهار زنده نگه می‌دارد. اگر دامنه‌های البرز و زاگرس بدون برف زمستان را پشت سر بگذارند، بهار سال آینده ممکن است خطرناک‌ترین فصل برای منابع آبی کشور باشد.

مدیریت بحران آب در چنین شرایطی نیازمند برنامه‌ریزی فوری و واقعی است؛ برنامه‌ای که فراتر از توصیه‌های کلی و شعارهای همیشگی باشد. از اصلاح الگوی کشت گرفته تا بازنگری در نحوه مصرف آب شهری، از احیای سفره‌های زیرزمینی تا توقف پروژه‌های پرمصرفی که بدون ارزیابی محیط‌زیستی اجرا می‌شوند،همه این موارد باید در دستور کار فوری قرار گیرد. بحران آب با «امید به بارش‌های ناگهانی» قابل مدیریت نیست؛ با تصمیم‌گیری سخت و اجرای دقیق است که می‌توان از تبعات آن کاست.

اکنون که تنها یک ماه تا آغاز زمستان باقی مانده، پرسش بزرگ این است که  آیا کشور برای مواجهه با زمستانی کم‌بارش آماده است؟ پاسخ آن‌چنان روشن نیست. اما آنچه مسلم است این‌که اگر این پیش‌بینی‌ها درست باشد، ایران در یکی از خشک‌ترین دوره‌های چند دهه اخیر قرار خواهد گرفت. دوره‌ای که شاید بعدها از آن به‌عنوان نقطه عطف بحران آب در کشور یاد شود؛ نقطه‌ای که در آن، هم مسئولان و هم مردم درمی‌یابند که بحران آب دیگر یک «هشدار» نیست، بلکه واقعیتی است که هر روز شکل واضح‌تری به خود می‌گیرد.