وکیل‌بلاگرها، رابین هودهای معکوس / عدالت زیر نور رینگ لایت؛ سوداگری با وکالت در اینستاگرام

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا،  در روزگار حکمرانی فالوئر، لایک و الگوریتم‌های بی‌رحم، عدالت هم گرفتار چنگال بلاگری شده است. در سایه خلاهای نظارتی و ضعف قانون در فضای دیجیتال، موجی تازه از پدیده‌ای به نام «وکیل‌بلاگری» شکل گرفته؛ افرادی که نه با سواد حقوقی، که با تدوین ویدیو، شعارهای جنجالی و نور خوب سلفی به میدان آمده‌اند تا از درد مردم، ابزار برندسازی بسازند.

یکی از نمونه‌های بارز این جریان، فردی با نام مستعار «س.ع» است؛ کارآموز وکالتی که دفترش در شمال‌غرب تهران قرار دارد و هنوز به پروانه پایه‌یک نرسیده، اما با اعتمادبه‌نفس کامل، برای پرونده طلاق، حق‌الوکاله ۸۵ میلیون تومانی درخواست می‌کند—نه با بررسی پرونده، که با شنیدن چند جمله روی تلفن. آن هم بدون قسط، بدون قرارداد شفاف.

اما اصل ماجرا در دفتر و قراردادها نیست. روایت اصلی، پشت پرده‌ی پیج اینستاگرامی اوست؛ جایی که با تدوین حرفه‌ای، موسیقی دلهره‌آور و شعارهای شبه‌حقوقی، مخاطب را جذب می‌کند:

«طلاق فوری؟ این ۳ کار رو بکن!»

«نفقه بدون اعسار شوهر؟ این ترفند رو بلد باش!»

«شوهر بدهکاره؟ قانونو دور بزن!»

محتواهایی که با ظاهر آموزش حقوقی عرضه می‌شوند، اما در واقع اطلاعات ناقص، بعضاً خلاف واقع، و شدیداً تحریک‌آمیزند. از آموزش خبری نیست؛ فقط هیجان است، اغواگری است و بازاریابی شبه‌قضایی.

وقتی قانون تسهیل به ابزار سوداگری تبدیل می‌شود

جالب آنکه «س.ع» از قانون تسهیل استفاده کرده؛ قانونی که قرار بود انحصار وکالت را بشکند و دسترسی مردم به وکیل را بیشتر کند. اما حالا همان قانون، در غیاب سازوکارهای اخلاقی و نظارتی، به بهشتی برای تبلیغاتچی‌های اینستاگرامی بدل شده است.

دکتر حسین طاهری، عضو هیات علمی دانشگاه و وکیل دادگستری در گفت‌وگو با رکنا هشدار می‌دهد: «قانون تسهیل اگر بدون پیوست اخلاقی اجرا شود، به موتور سوداگری تبدیل خواهد شد. الان به‌جای رقابت حرفه‌ای، رقابت در ساخت محتوای جنجالی شکل گرفته است.»

زرد شدن مفاهیم حقوقی؛ عدالت زیر چرخ‌های ترند

این پدیده، تنها آسیب حرفه‌ای نیست؛ بلکه تهدیدی برای مفهوم عدالت و سلامت اجتماعی است. در جریان وکیل‌بلاگری، خدمات حقوقی با رنگ و لعاب زرد و فرمول‌های روانشناسانه عرضه می‌شود. در حالی‌که اغلب مخاطبان توان تشخیص واقعیت حقوقی از فانتزی‌های اینستاگرامی را ندارند.

نتیجه؟ اعتماد کاذب، پرونده‌های بی‌فرجام، هزینه‌های گزاف، و ناامیدی اجتماعی.

رابین‌هودهای معکوس

وکیل‌بلاگرها را می‌توان رابین‌هودهای معکوس نامید؛ آن‌ها از فقرا می‌گیرند تا برند شخصی بسازند. عدالت برایشان ابزار بازاریابی است، نه هدف حرفه‌ای. رسالت وکالت—که باید تراز عدالت باشد—در این سبک تازه، تبدیل شده به ترفند جذب فالوئر.

هشدار نهادهای رسمی؛ اما کافی نیست

رئیس مرکز وکلای قوه قضاییه نیز به تازگی در یک نشست مطبوعاتی درباره پدیده وکیل‌بلاگری هشدار داده و آن را «ابتلای فراگیر» توصیف کرده است. او خواستار تدوین دستورالعمل نظارتی و پیوست اخلاقی برای قانون تسهیل شد و تاکید کرد: «وکالت باید همراه با شرافت باشد، نه با شوآف اینستاگرامی.»

پدیده وکیل‌بلاگری، تنها یک انحراف فردی نیست، بلکه محصول ضعف‌های نهادی و اجتماعی است. برای مقابله با آن، سه اقدام فوری ضروری به نظر می‌رسد:

راه‌اندازی سامانه ملی برای شفاف‌سازی وضعیت پروانه وکالت هر فرد

 تولید و ترویج محتوای آموزشی رسمی با حمایت نهادهای قضایی

ممنوعیت تبلیغات رسانه‌ای برای کارآموزان وکالت بدون مجوز رسمی

و در نهایت باید گفت: اگر عدالت، قربانی بازی‌های اینستاگرامی شود، نه از وکالت چیزی می‌ماند، نه از اعتماد عمومی. این میدان، بیش از فالوئر، به وجدان نیاز دارد.