برای درمان تیک عصبی پلک به چه متخصصی مراجعه کنیم؟

تیک عصبی را باید جدی گرفت. تیک عصبی انواع مختلفی دارد. شایع ترین تیک عصبی پلک چشم طرف را درگیر می کند. تیک عصبی درمان پذیر است. در ادامه همه چیز را درباره تیک عصبی پلک گفته ایم.

تیک عبارت است از حرکات سریع و مکرر ماهیچه‌ها که منجر به ایجاد صداها یا تکان‌های ناگهانی و غیر قابل کنترل در قسمتی از بدن فرد می‌شود. تیک عصبی می‌تواند به صورت تصادفی اتفاق بیفتد و ممکن است با عواملی از قبیل استرس، اضطراب، خستگی، هیجان‌زدگی و حتی بیماری‌های مغز و اعصاب ارتباط داشته باشد. معمولاً وقتی که اطرافیان در مورد تیک‌های عصبی در یک فرد صحبت می‌کنند یا روی او تمرکز می‌کنند، شدت تیک‌ها بیشتر می‌شود.

تیک‌های عصبی معمولاً به دنبال انباشته شدن یک حس ناخوشایند در بدن شروع می‌شوند که نهایتاً به شکل تیک آزاد می‌شود یا فروکش می‌کند. البته گاهی اوقات این حس ناخوشایند می‌تواند قبل از آنکه باعث بروز تیک شود، تا حدودی سرکوب شود. تیک‌های عصبی در دوران کودکی بسیار شایع است و معمولاً اولین بار در حدود سن 5 سالگی بروز پیدا می‌کند. در موارد بسیار نادری هم ممکن است علائم تیک عصبی در دوران بزرگسالی شروع شود. تیک‌های عصبی معمولاً عارضه خطرناکی نیستند و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند، اما می‌تواند برای فرد خیلی نگران کننده و ترس‌آور باشد و در کارهای عادی و روزمره او اختلال ایجاد کند.

تیک‌های عصبی معمولاً عارضه خطرناکی نیستند و آسیبی به مغز وارد نمی‌کنند. اما اگر نگران تیک‌های عصبی خود یا فرزندتان هستید و یا نیاز به توصیه‌ها و راهنمایی‌های تخصصی در این زمینه دارید، می‌توانید با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید. همچنین اگر تیک‌های عصبی شما یا فرزندتان شرایط زیر را دارد، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید:

    وقوع آن‌ها خیلی معمول است و یا به مرور زمان، بیشتر و شدیدتر می‌شود.

    باعث بروز مشکلات عاطفی یا اجتماعی از قبیل آشفتگی و انزوا برای شما شده است.

    باعث ایجاد درد و ناراحتی برای شما شده است (بعضی از تیک‌های عصبی باعث می‌شود که شخص به طور ناگهانی به خودش صدمه بزند).

    در کارهای روزمره و فعالیت‌های تحصیلی یا شغلی شما اختلال ایجاد می‌کند.

    با حالات و رفتارهای نگران کننده دیگری از قبیل عصبانیت، افسردگی یا خودزنی همراه باشد.

پزشک شما می‌تواند با بررسی توصیفات و شرح حال شما و در صورت امکان با دیدن تیک عصبی شما، آن را تشخیص بدهد. ثبت یک فیلم کوتاه از رفتارهای شما می‌تواند به تشخیص قطعی تیک عصبی کمک کند، اما باید دقت کنید که در حین ضبط این فیلم بر روی تیک عصبی خود، متمرکز نشوید و زیاد به آن توجه نکنید. زیرا این کار باعث بدتر شدن تیک شما می‌شود.

برای طرح پرسش‌های خود در زمینه تیک‌های عصبی و علت‌های عصبی و روانی آن می‌توانید با دستیاران ما از طریق شماره‌ 02188415320 تماس حاصل فرمایید یا جهت رزرو نوبت برای جلسه مشاوره اولیه اقدام نمایید.

 انواع تیک عصبی

        1.1 تیک‌های حرکتی

        1.2 تیک‌های صوتی

انواع بسیار مختلفی از تیک‌های عصبی وجود دارند. بعضی از افراد ممکن است فقط به یک نوع تیک عصبی دچار باشند، در حالی که بعضی دیگر چند نوع تیک عصبی را با هم دارند. برخی از شایع‌ترین انواع تیک‌ها عبارتند از:

تیک‌های حرکتی

تیک‌های حرکتی تیک‌هایی هستند که باعث ایجاد تکان‌ها یا حرکاتی در بدن می‌شوند. مثال‌های شایعی از تیک‌های حرکتی شامل موارد زیر است:

    به هم زدن چشم‌ها (چشمک زدن)

    پرتاب کردن سر

    در هم کشیدن بینی

    بالا انداختن شانه‌ها

    تکان دادن سریع بازوها

    باز کردن دهان

گاهی اوقات ممکن است تیک‌های حرکتی در ظاهر شبیه به حرکات عادی بدن باشند، اما با این تفاوت که تیک حرکتی را نمی‌توان کنترل کرد.

تیک‌های صوتی

شایع‌ترین موارد تیک‌های صوتی که با عنوان «تیک‌های آوایی» یا «تیک‌های صدایی» نیز شناخته می‌شوند، عبارتند از:

    سرفه کردن

    خرخر کردن یا نالیدن

    در آوردن صدای حیوانات

    خرناس کشیدن

    صدای هیس در آوردن

    فین فین کردن با بینی

    صاف کردن گلو

    جیغ زدن

    تکرار کردن یک صدا، کلمه یا عبارت خاص

    فحاشی یا به کار بردن کلمات و عبارت‌های زشت و شرم‌آور (این نوع تیک، چندان شایع نیست)

تیک را نباید با عارضه حرکات تشنجی و پرشی(که نوعی تشنج مخصوص است) اشتباه گرفت. حرکات تشنجی و پرشی یک نوع اختلال حرکتی است که برخلاف تیک، شخص بیننده نمی‌تواند آن را تقلید کند یا مشابه آن را انجام دهد. علاوه بر آن، سرکوب کردن حرکات تشنجی و پرشیخیلی سخت‌تر است و معمولاً به شکل حرکات ارادی و اختیاری بروز می‌کند. علائم تشنج‌ها نیز در موارد نادری ممکن است خیلی کوتاه و سریع باشد و شبیه به تیک عصبی به نظر برسد.

علل بروز تیک‌های عصبی

علل بروز تیک‌های عصبی به طور دقیق مشخص نیست. تصور می‌شود که تیک به خاطر تغییراتی در قسمت‌هایی از مغز به وجود می‌آید که مسئول کنترل حرکات بدن می‌باشد. تیک‌ها غالباً در نسل‌های مختلف یک خانواده به ارث می‌رسد و این احتمال وجود دارد که بسیاری از موارد آن، ناشی از عوامل ژنتیکی باشد. علاوه بر آن، تیک‌های عصبی غالباً همراه با امراض یا شرایط دیگری از قبیل موارد زیر مشاهده می‌شوند:

    اختلال کم توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)

    اختلال وسواس فکری عملی (OCD)

اختلال تیک عصبی در صورتی که ناشی از یک بیماری یا عارضه پزشکی باشد، باید شواهدی در بیمار وجود داشته باشد که نشان دهد این حرکات از پیامدهای فیزیولوژیکی مستقیم یک بیماری یا مصدومیت از قبیل موارد زیر است:

    مسمومیت‌ها

    سکته مغزی

    ضربه سر

    ضربه به اندام‌های بدن

    جراحی

    فلج مغزی

    بیماری هانتینگتون

تیک‌های عصبی ممکن است ناشی از استرس شدید نیز باشد. بعضی از داروها مانند ریتالین، دگزدرین، آدرال و تگرتول نیز می‌توانند باعث ایجاد تیک عصبی شوند. در موارد نادری هم ممکن است بعضی از عفونت‌ها که مغز را درگیر می‌کند (مانند انسفالیت)، عامل ایجاد تیک عصبی باشد. اختلالات ژنتیکی یا متابولیکی دیگر، بخصوص آن‌هایی که «عقده‌های قاعده‌ای» در مغز را درگیر می‌کنند نیز می‌توانند با تیک‌های عصبی یا رفتارهای شبیه به تیک، ارتباط داشته باشد. علاوه بر این‌ها، عفونت‌های ویروسی نیز به ندرت می‌تواند باعث بروز تیک‌های عصبی شود. شواهدی مبنی بر ارتباط بین عفونت‌های استرپتوکوکی با تیک‌های عصبی و اختلال وسواس فکری عملی (OCD) نیز به دست آمده است. اختلالات عصبی– روانی خودایمنی کودکان که به اختصار به آن پانداس (PANDAS) گفته می‌شود، یک عارضه ناشی از عفونت‌های استرپتوکوکی است که در اثر آن، آنتی‌بادی‌هایی که بر علیه باکتری‌های استرپتوکوکی ساخته شده‌اند، به عقده‌های قاعده‌ای در مغز حمله می‌کنند و باعث به وجود آمدن علائم تیک یا OCD در بیمار می‌شود.

درمان تیک عصبی

تصمیم‌گیری در مورد اینکه تیک عصبی به درمان نیاز دارد یا خیر، تا حد زیادی به عامل به وجود آورنده آن و شدت اختلالات و ناراحتی‌هایی که در زندگی عادی بیمار به وجود آورده است، بستگی دارد. اگر تیک عصبی به علت یک عارضه فیزیکی یا روانی خطرناک به وجود آمده باشد، نیاز به درمان خواهد داشت. همچنین اگر تیک باعث ایجاد مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی یا زندگی عادی و سالم یک فرد شده باشد، لازم است که تحت درمان قرار بگیرد.

درمان‌های دارویی تیک عصبی

داروهای متعددی برای کمک به کنترل تیک‌های عصبی وجود دارد که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.

    نورولپتیک‌ها، که با عنوان داروی ضد روان‌پریشی نیز شناخته می‌شوند مهم‌ترین داروهایی هستند که برای درمان تیک‌های عصبی استفاده می‌شوند. این داروها از طریق تغییر اثرات مواد شیمیایی در مغز به کنترل حرکات بدن کمک می‌کنند. ریسپریدون، ریموزاید و آریپیپرازول مثال‌هایی از داروهای نورولیپتیک هستند.

طیف وسیعی از سایر داروها نیز وجود دارند که می‌توان از آن‌ها برای کاهش تیک‌های عصبی و درمان عوارض مربوط به تیک‌ها استفاده کرد. مثال‌هایی از این داروها شامل موارد زیر است:

    کلونیدین: دارویی است که به طور همزمان هم به کاهش تیک‌های عصبی و هم رفع علائم اختلال بیش‌فعالی کمک می‌کند.

    کلونازپام: از طریق تغییر دادن نحوه تأثیر بعضی از مواد شیمیایی بر عملکرد مغز، در رفع علائم تیک تأثیر می‌گذارد.

    تترابنازین: برای افرادی استفاده می‌شود که یک بیماری یا عامل زمینه‌ای از قبیل بیماری هانتینگتون باعث بروز حرکات سریع و مکرر در آن‌ها شده است.

    تزریق سم بوتولینوم: این سم را می‌توان در داخل بعضی از ماهیچه‌ها تزریق کرد تا آن‌ها را از کار بیندازد و از این طریق از بروز تیک‌های عصبی جلوگیری کند. البته اثرات این دارو معمولاً فقط تا حدود 3 ماه دوام دارد.

جراحی

از یک نوع عمل جراحی به نام تحریک عمقی مغز برای درمان عارضه‌های عصبی از قبیل موارد نادر و شدید سندرم توره (Tourette) استفاده می‌شود.

این جراحی شامل جایگذاری یک یا چند الکترود (صفحات فلزی کوچک) در ناحیه‌ای از مغز است که در ایجاد تیک‌های عصبی نقش دارد.  این الکترودها به وسیله سوزن‌های ریز و از طریق سوراخ‌های کوچکی در استخوان جمجمه به درون مغز فرستاده شده و در جایگاه مورد نظر قرار داده می‌شوند. این عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. سیم‌های نازکی از این الکترودها به یک دستگاه تولید کننده پالس‌های الکتریکی (ژنراتور) که شبیه به دستگاه کنترل کننده ضربان قلب است، متصل می‌شود. این دستگاه که در زیر پوست سینه بیمار قرار داده می‌شود، یک جریان الکتریکی برای تنظیم سیگنال‌های عصبی در مغز و کنترل تیک‌های عصبی تولید می‌کند.

تحقیقاتی که تا کنون در زمینه جراحی تحریک الکتریکی مغز برای درمان تیک‌های عصبی انجام گرفته است، نتایج امیدوار کننده‌ای به دنبال داشته است، اما این روش درمانی هنوز هم یک روش کاملاً جدید است و باید مطالعات بسیار زیاد و گسترده‌تری در مورد آن انجام شود.

نکاتی برای کمک به کنترل تیک‌های عصبی

چند اقدام ساده وجود دارد که شما با انجام آن‌ها می‌توانید به کنترل تیک‌های عصبی خود یا فرزندتان کمک کنید:

    از استرس، اضطراب و ملالت شدید بپرهیزید.

    خودتان را زیاد خسته نکنید و سعی کنید شب‌ها خوب بخوابید.

    نسبت به تیک عصبی خود، حساس نباشید و زیاد در مورد آن صحبت نکنید.

    اجازه دهید اطرافیان شما و افرادی که زیاد با آن‌ها سر و کار دارید از تیک عصبی شما اطلاع داشته باشند. به این ترتیب آن‌ها می‌دانند که نباید نسبت به این حرکات شما واکنش نشان دهند.

    اگر کودک شما به خاطر تیک‌های عصبی برای مدرسه رفتن دچار مشکل شده است، با آموزگار او در مورد راه‌های برخورد با این مشکل گفتگو کنید.

    همچنین اگر شما یک تیک عصبی خاصی دارید که در محل کار برایتان مشکل‌ساز شده است، با همکاران خود در این مورد گفتگو کنید.

رفتار درمانی

رفتار درمانی یکی از اولین راهکارهایی است که برای کنترل تیک‌های عصبی از آن استفاده می‌شود. اگر پزشک شما احتمال بدهد که رفتار درمانی می‌تواند در کنترل تیک‌های عصبی شما تأثیر داشته باشد، احتمالاً شما را به یک متخصص روانشناسی ارجاع می‌دهد. یکی از اولین درمان‌های مورد استفاده برای تیک‌های عصبی، «درمان برگشت رفتاری» است که اهداف آن عبارت است از:

    آموزش و توجیه شما در مورد مشکلی که دارید.

    بالا بردن آگاهی شما در مورد زمان وقوع تیک‌های عصبی و شناسایی عوامل تحریک کننده‌ای که در بروز آن نقش دارند.

    آموزش دادن یک رفتار یا پاسخ جدید که بتوانید در هنگام مواجهه با عامل تحریک کننده تیک عصبی آن را از خود نشان دهید. برای مثال اگر تیک شما بالا انداختن شانه‌هایتان است، می‌توان به شما یاد داد که به جای این کار، دست‌های خود را بکشید تا وقتی که عامل تحریک کننده به طور کامل برطرف شود.

گاهی اوقات از تکنیکی به نام «مواجهه و جلوگیری از پاسخ» (ERP) نیز برای کنترل تیک‌های عصبی استفاده می‌شود. هدف از این روش آن است که به شما کمک کند تا یاد بگیرید که چگونه آن حسی که باعث بروز تیک عصبی می‌شود را سرکوب کنید تا زمان آن بگذرد.