خوش باورها ضرر می‌کنند / راه‌هایی برای بهبود تفکر نقاد

آیا جزو افرادی هستید که هرچه می‌شنوند یا می‌بینند، باور کرده و آن را عین واقعیت می‌دانند؟ یا جزو آن دسته افرادی هستید که براساس احساسات یا تعصبات خود به موقعیت‌های مختلف واکنش نشان می‌دهید؟ آیا به دنبال راه‌هایی برای بهبود تبادل ایده‌های مختلف خود با اطرافیان هستید؟

به گزارش رکنا ، باید بگوییم چاره کار شما داشتن مهارت تفکر نقاد است. تفکر نقاد یعنی دید انتقادی داشتن که دانشمندان این مهارت را جزو مهارت‌های مرتبه بالاتر در نظر می‌گیرند. این مهارت، با یک دوره کوتاه مدت آموزشی به دست نمی‌آید و نیاز به تمرین و تلاش مداوم دارد. ما در این مطلب راه‌هایی برای رشد تفکر نقاد برایتان آورده‌ایم.

تفکر نقاد، تفکر مستقل و همه جانبه

تفکر انتقادی فرایندی است که فرد طی آن به صورت فعال و ماهرانه اطلاعات جمع‌آوری شده را تجزیه و تحلیل و ارزیابی کرده و براساس نتایج آن، استدلال و تصمیم‌گیری می‌کند. تفکر نقاد یعنی داشتن دایره دید گسترده، استدلال منطقی، موثر و مناسب برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر.

به زبان ساده‌تر تفکر نقاد یعنی اطلاعات را به‌طور آگاهانه و منظم پردازش کنید تا بتوانید امور را بهتر درک کرده و تصمیمات بهتری بگیرید. کسی که مجهز به تفکر نقاد باشد، با دید انتقادی به موضوع‌ها می‌نگرد و هر چیزی را به‌راحتی باور نمی‌کند.

کسی که تفکر نقاد دارد، به آسانی فریب نمی‌خورد، بدون در نظر گرفتن تاثیرهای بیرونی نظرهای خود را تدوین می‌کند، تبلیغات یا بازی‌های رسانه‌ای او را تحت‌تاثیر قرار نمی‌دهد و به دنبال یافتن حقایق امور است نه آنچه به‌عنوان حقیقت به خوردش می‌دهند. به علاوه کسی که مهارت تفکر نقاد را آموخته، نسبت به دیگر ایده‌ها، نظرها و اعتقادات دید باز دارد و پس از آگاهی از جنبه‌های مختلف یک موضوع، اظهارنظر می‌کند.

منتقد خود باشید

اولین و مهم‌ترین قدم برای رشد مهارت تفکر نقاد، تبدیل شدن به منتقدِ خود است. یعنی چه؟ یعنی افکار و اعمال‌تان را مورد تجزیه، تحلیل و پرسش قرار دهید. از خود بپرسید چرا چنین اعتقادهایی دارید؟ چه چیزی باعث شده چنین اهداف یا ارزش‌هایی در شما شکل بگیرد؟ آیا می‌توانید درخصوص موضوعی خاص (هر موضوعی که برایتان اهمیت دارد) مثال‌هایی از اعمال و افکار خود بیاورید؟ و پرسش‌هایی از این قبیل.

به این ترتیب افکار و اعمال‌تان را تجزیه و تحلیل می‌کنید و به اطلاعات تازه‌تر و دقیق‌تری می‌رسید. به علاوه با ارزیابی عینی این اطلاعات، منطق محکم جدیدتری نسبت به اعمال و افکارتان به دست می‌آورید. بخش دیگر خودمنتقدی، اذعان به نقاط قوت و ضعف، اعتقادها، ارزش‌ها و تعصبات شخصی است. وقتی این‌ها را بدانید می‌توانید درک کنید که چرا از منظری خاص با موضوعی خاص مواجه می‌شوید.

پرسشگری مداوم

تجزیه و تحلیل یک جزء اساسی تفکر نقاد است و برای آغاز تجزیه و تحلیل، پرسیدن یک سوال، ساده‌ترین کار است. سوال پرسیدن از خود یا دیگران درباره موضوع و فکر کردن به جواب آن یکی از اساسی‌ترین کارها برای رشد تفکر نقاد است و باعث می‌شود با خوش باوری همه چیز را باور نکنید. درباره یک موضوع خاص سوال‌های مختلفی بپرسید تا بتوانید تمام جوانب آن را دریابید.

مثلا وقتی کسی به شما یک پیشنهاد هیجان انگیز تخفیف خرید می‌دهد، اگر مهارت تفکر نقاد نداشته باشید احتمالا هیجان زده می‌شوید و فورا آن را قبول می‌کنید؛ درحالی‌که ممکن است مورد کلاهبرداری قرار گرفته باشید و بعدها از آن مطلع شوید. در چنین مواقعی پرسیدن سوال‌های مناسب می‌تواند به شما کمک کند، سوال‌هایی از این قبیل که «چرا من شامل این تخفیف شده‌ام؟»، «این تخفیف تا چند درصد و برای چه اجناسی است؟»، «کیفیت اجناس، تاریخ انقضای کالاها و... چطور است»، «چه کسانی می‌توانند از آن استفاده کنند؟» و... یا مثلا ممکن است عکسی در فضای مجازی ببینید که در آن خبری شوکه‌کننده مبنی بر کشته شدن یک دانش‌آموز از سوی معملش منتشر شده است.

ممکن است تحت‌تاثیر قرار گرفته، خشمگین شوید، احساسات‌تان جریحه‌دار شود یا حتی اشک بریزید اما قبل از آن لازم است ذره‌بین کارآگاهی دست بگیرید و از صحت خبر مطمئن شوید. ببینید این خبر از طرف کدام سایت، کدام پیج یا چه شخص یا ارگانی منتشر شده؟ آیا منبع موثقی چنین خبری را تایید کرده است؟ این عکس با چه هدفی منتشر شده؟ تاریخ خبر برای چه زمانی است؟ آیا عکسی که منتشر شده واقعا مربوط به همین خبر است؟ در کجا این اتفاق افتاده؟ چه چیزی در پشت‌پرده این داستان وجود داشته؟ و...

در دنیای امروز رسانه‌ها، اشخاص و سازمان‌ها با اهداف مختلفی ممکن است بخواهند اذهان عمومی را درگیر موضوع‌های مختلف کنند یا از طریق تحریک احساسات جمعی تاثیرگذاری جمعی داشته باشند. مسلما این سوال‌ها و سوال‌های بیشتر می‌تواند ابعاد موضوع را برایتان روشن کند تا خوش‌باورانه بازی نخورید.

راه‌حل‌های متنوع بیابید

برای مشکلات خود به دنبال راه‌حل باشید؛ آن هم نه یک راه‌حل، بلکه راه‌حل‌های مختلف. این کار به رشد تفکر نقاد در شما کمک می‌کند. اساسا باید بیاموزید یک مسئله را از جوانب مختلف ببینید و برای آن راه‌حل‌های مختلف پیدا کنید. به علاوه بررسی کنید که هر راه‌حلی چه نتیجه‌ای به دنبال خواهد داشت. لازم نیست همه راه‌حل‌ها عالی یا بهترین باشند، این‌ها می‌توانند صرفا راه‌حل باشند، بدون این‌که حتی شما از آن استفاده کنید. در این تمرین هدف این است که بتوانید دید و تفکرتان را گسترش دهید و مغزتان را وادار کنید جنبه‌های مختلف یک موضوع را بررسی کند.

گوشی برای شنیدن

برای این‌که بتوانید مهارت تفکر نقاد را در خود رشد دهید باید بتوانید به عقاید، استدلال‌ها و نظرهای دیگران گوش کنید، بدون این‌که به جواب بعدی‌تان فکر کنید. در گفت‌وگو با دیگران سعی کنید اطلاعات بیشتری درباره عقاید، احساسات، داستان تلاش‌ها و... آن‌ها به دست بیاورید. این به شما کمک می‌کند بتوانید دید همه جانبه‌ای به دست آورید و فقط از منظر خود دنیا را نبینید. به علاوه گوش دادن فعال به شما کمک می‌کند بتوانید با دیگران همدلی کنید و دنیا را از دید آن‌ها ببینید. این‌که فقط در دنیای شخصی‌تان غرق نباشید و درهای مغزتان را روی عقاید مختلف بگشایید، باعث می‌شود ساده‌لوحانه هرآنچه را که به شما عرضه شد، نپذیرید.

سوابق اطلاعات را بررسی کنید

شواهد موجود را ارزیابی و بررسی کنید. با خود بگویید شاید اطلاعات بیشتری وجود دارد که من از آن بی‌خبرم. وقتی می‌خواهید مشکلی را حل کنید یا از حقیقتی آگاه شوید همیشه نگاهی به کارهای دیگر که در این زمینه انجام شده داشته باشید. وقتی شخصی قبلا این‌کار را انجام داده، بررسی مفصلی روی کار او و نتایج داشته باشید. در عین حال تفکرتان را داشته باشید و در کار و اطلاعات دیگران گم نشوید. بررسی کارها و موفقیت‌های دیگران می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره موضوع به شما بدهد. در این بین بهتر است بین اعتقادهای شخصی‌ خود و دیگران تفکیک قائل شوید اما در عین حال بین آن‌ها ارتباط برقرار کرده یا آن‌ها را مقایسه کنید.

بخوانید و بدانید و به روز باشید

اطلاعات‌تان را افزایش دهید و همیشه به روز باشید. کتاب بخوانید، فیلم ببینید، پادکست گوش کنید و از هر طریق که می‌توانید اطلاعات تازه و زیاد درباره همه چیز کسب کنید. وقتی کتاب بخوانید و به روز باشید هرچیزی را به‌راحتی نمی‌پذیرید و با اطلاعات خود تطبیق می‌دهید. به روز بودن اطلاعات‌تان باعث می‌شود در جریان پیشرفت علم و اتفاق‌های جهان باشید. به این ترتیب متعصبانه به اطلاعات قدیمی‌تان نمی‌چسبید و تفسیر اطلاعات را در اولویت قرار می‌دهید.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.