کشف جرم بزرگ در لبه منظومه شمسی؛ آیا سیاره نهم وجود دارد؟

به گزارش رکنا، منظومه شمسی به‌تازگی یک جرم جدید و شگفت‌انگیز را در دل خود جای داده است. این جرم آسمانی، با نام 2017 OF201 شناخته می‌شود که یکی از اجرام فرانپتونی یا TNO است؛ به عبارتی، در مدارهایی بسیار دورتر از مدار نپتون به دور خورشید حرکت می‌کند. جالب‌تر اینکه مدار این جرم آسمانی فوق‌العاده وسیع بوده و برای انجام یک دور کامل به دور خورشید، نزدیک به ۲۵ هزار سال زمان نیاز دارد.

کشف مهم اخترشناسان

کشف این جرم جدید به‌طور رسمی در تاریخ ۲۱ مه ۲۰۲۵ از سوی اتحادیه بین‌المللی نجوم اعلام شد. قطر تخمینی این جرم آسمانی در حدود ۷۰۰ کیلومتر برآورد شده است. از این جهت، اندازه آن به حدی بزرگ است که می‌تواند در دسته‌بندی سیاره‌های کوتوله قرار گیرد.

سیائو چنگ، سرپرست تیمی که این کشف را انجام داده است، از مؤسسه مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون در بیانیه‌ای اعلام کرد: «جرم آسمانی 2017 OF201 فقط یک درصد از مسیر مداری خود را به اندازه‌ای به ما نزدیک می‌شود که بتوانیم آن را مشاهده کنیم. این نشان می‌دهد که احتمالاً صدها جرم دیگری با مدارها و اندازه‌های مشابه وجود دارند که در حال حاضر به دلیل فاصله زیاد، قابل مشاهده نیستند.»

چالش‌های اکتشافات فضایی

چنگ همچنین افزود: «با پیشرفت ابزارها و فناوری‌های نجومی، هرچند بشر توانسته در بخش‌های دوردست کیهان اکتشافات بزرگی انجام دهد، هنوز بخش‌هایی از نزدیکی خودمان ناشناخته باقی مانده‌اند.»
موقعیت کنونی پلوتو، نپتون و 2017 OF201.

این واقعیت که فقط یک درصد از مدار جرم جدید قابل مشاهده است، گواهی بر عظمت مدار این جرم آسمانی است. قطر این جرم، تنها چیزی در حدود یک‌سوم قطر مدار خورشید است که کشف آن را به دستاوردی جذاب و غیرعادی تبدیل کرده است.

تأثیرات فرضیه سیاره نهم

چنگ همچنین توضیح داد: «نقطه دور مداری جرم تازه کشف‌شده، بیش از ۱۶۰۰ برابر فاصله زمین تا خورشید است؛ اما فاصله آن در نزدیک‌ترین نقطه مداری به خورشید، تا حدود ۴۴٫۵ برابر مسافت زمین تا خورشید کاهش می‌یابد. این کاهشی مشابه با مدار پلوتو است.»

به عقیده پژوهشگران، این مدار بسیار دور شاید در نتیجه برخوردی عظیم با یک سیاره بزرگ شکل گرفته باشد که باعث شده جرم از محدوده منظومه شمسی خارج شود. کوین ناپیر، پژوهشگر دانشگاه میشیگان، بیان کرده است: «این جرم به حدی از منظومه شمسی جدا می‌شود که می‌تواند با ستارگان دیگر در کهکشان همان‌قدر تعامل داشته باشد که با برخی از سیاره‌های منظومه شمسی تعامل دارد.»

کشف این سیاره کوتوله جدید بدون شک برای جستجوگران سیاره نهم چالش جدی‌تری ایجاد می‌کند. سیاره نهم، سیاره‌ای فرضی و بزرگ‌تر از زمین است که احتمال می‌رود در بخش‌هایی بسیار دورتر از مدار پلوتو قرار داشته باشد. مطابق با این ایده، گمان می‌رود مدار اجرام فرانپتونی، تحت تأثیر گرانش این سیاره فرضی به شکلی خاص گروه‌بندی شده باشند. اما به گفته جیاشوان لی، عضو تیم کشف و پژوهشگر دانشگاه پرینستون: «2017 OF201 از چنین الگوی خاصی پیروی نمی‌کند.»
سیاره‌های کوتوله شناخته‌شده منظومه شمسی در کنار یکدیگر.

پیامدهای مدل‌سازی مدار جرم جدید

چنگ و همکارانش به مدل‌سازی مدار جرم تازه کشف‌شده و چگونگی تعامل آن با سیاره نهم پرداختند. ناپیر توضیح داد: «در حالتی که سیاره نهم وجود داشت، جرم در عرض چند صد میلیون سال از منظومه شمسی خارج می‌شد؛ درحالی‌که بدون وجود سیاره نهم، در مدار خود باقی می‌ماند. یافته‌های ما قطعاً به نفع سیاره نهم نیست.»

با این اوصاف، کشف این جرم آسمانی می‌تواند فرضیه سیاره نهم را زیر سؤال ببرد. اگر اجرام بیشتری مشابه 2017 OF201 شناسایی شوند، ممکن است این فرضیه کاملاً نقض گردد. از آنجا که داده‌هایی که منجر به شناسایی این جرم شدند، از اطلاعات آرشیوی استخراج شده‌اند، شاید اجرام فرانپتونی بیشتری هنوز در این داده‌ها نهفته باشند.

جیاشوان لی اضافه کرد: «تمام داده‌هایی که برای شناسایی این جرم استفاده شده‌اند، اطلاعات موجود در آرشیو بودند و نه فقط اخترشناسان حرفه‌ای بلکه هر پژوهشگر، دانشجو یا حتی فرد علاقه‌مند به نجوم با ابزار مناسب قادر به چنین کشف‌هایی است. این موضوع می‌تواند اهمیت به‌اشتراک‌گذاری منابع علمی را به ما یادآوری کند.»

جزییات مربوط به این کشف در قالب مقاله‌ای علمی منتشر شده است.