پولهای قدیمی از کی جمعآوری میشوند؟ بررسی حذف چهار صفر از پول ملی
قانون حذف چهار صفر از پول ملی که از ۱۶ آذر ۱۴۰۴ وارد مرحله اجرا میشود، تا ۱۶ آذر ۱۴۰۹ بهطور کامل جایگزین واحد پول جدید خواهد شد و در این مدت اسکناسهای قدیمی و جدید همزمان در گردش خواهند بود.
قانون حذف چهار صفر که در تاریخ ۱۱ آبان ۱۴۰۴ توسط مجلس به تصویب رسید، اجرای واقعی خود را از ۱۶ آذر ۱۴۰۴ و با شروع دو سال آمادهسازی آغاز خواهد کرد. با این حال، اجرای عملی آن از ۱۶ آذر ۱۴۰۶ آغاز میشود. این فرآیند، وارد دورهای به نام دوره گذار خواهد شد که حداکثر تا تاریخ ۱۶ آذر ۱۴۰۹ ادامه دارد. در این بازه زمانی، باید انتقال کامل به واحد پولی جدید انجام شود. در طول این مدت، اسکناسهای فعلی و اسکناسهای جدید به صورت همزمان در بازار در گردش خواهند بود تا مردم بتوانند به تدریج با این تغییرات سازگار شوند. دو سال ابتدایی پیش از شروع این روند برای آمادهسازی و ایجاد زیرساختهای اجرایی به کار خواهد رفت.
آغاز عرضه اسکناسها و سکههای جدید
با شروع دوره گذار در تاریخ ۱۶ آذر ۱۴۰۶، اسکناسها و سکههای جدید وارد چرخه خواهند شد. بانکها و سیستمهای اجرایی، این اسکناسها را توزیع خواهند کرد و مردم میتوانند از همان زمان این اسکناسها را در معاملات روزمره دریافت کرده و استفاده کنند.
تعویض اختیاری اسکناسهای قدیم با جدید
یکی از ویژگیهای دوره گذار این است که تعویض اسکناسهای قدیمی به سکهها و اسکناسهای جدید اختیاری خواهد بود. افراد میتوانند هر زمان که مایل باشند، اسکناسهای قدیمی خود را تعویض یا همچنان از آنها استفاده کنند. البته این روند محدود به مدت دوره گذار بوده و نهایتاً تا ۱۶ آذر ۱۴۰۹ ادامه دارد. پس از این زمان، دیگر اسکناسهای قدیمی به عنوان پول رسمی شناخته نمیشوند. با این حال، مهلت اضافی برای تعویض اسکناسهای قدیمی در نظر گرفته خواهد شد که مدتزمان آن توسط هیات عالی بانک مرکزی مشخص میشود. پس از اتمام این مهلت، اسکناس قدیمی هیچ ارزش مالی نخواهد داشت و قابل تبدیل نخواهد بود.
اولین مرحله: برچسبهای دو قیمتی روی کالاها
در فرآیند اصلاح پولی، یکی از مهمترین اقدامات، نمایش دوگانه قیمتها بر روی کالاها و خدمات است. این مورد به ویژه در تجربه ترکیه در سال ۲۰۰۵ نشان داده شد که چگونه درج قیمتها به دو واحد قدیم و جدید نقش مهمی در آرامش روانی جامعه و جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی داشت. تمامی نهادها، فروشگاهها، رستورانها و سایر مراکز خدماتی موظف شدند قیمتهای خود را به دو شکل قدیمی و جدید اعلام کنند. این رویکرد، که حداقل یک سال ادامه داشت، تاثیر چشمگیری در اطلاعرسانی و همراهسازی مردم ایفا کرد. در ایران نیز اجرای این اقدام قبل از آغاز دوره گذار و حتی تا انتهای این مرحله میتواند مردم را با واحد پولی جدید آشنا کرده و نگرانیها درباره افزایش قیمتها را رفع کند.
دلایل حذف صفر از پول ملی
حذف صفر از واحد پولی به معنای کاهش اعداد بزرگ است، نه کاهش ارزش پول. این اقدام چهار هدف اصلی را دنبال میکند: اولین هدف سادهتر کردن فرآیند روزمره زندگی است، چون تعداد صفرهای کمتر خواندن و محاسبه قیمتها را آسانتر میکند. دوم، کاهش اشتباهات حسابداری است که در اثر وجود صفرهای زیاد ممکن است رخ دهد. سومین هدف کاهش هزینه چاپ اسکناس بوده که به دلیل منطقیتر شدن ارزش اسمی اسکناسها امکانپذیر میشود. چهارمین هدف بهبود روانی و ایجاد اعتماد بیشتر به پول ملی است؛ تجربه کشور ترکیه نشان داده که کاهش تعداد صفرها میتواند از این جهت موثر باشد. با این حال، کارشناسان توصیه میکنند که این اقدام تنها در صورتی موفق خواهد بود که همراه با سیاستهای ضدتورمی جدی صورت پذیرد.
لزوم استفاده از "ریال جدید" در دوره گذار
براساس تجربیات ترکیه، بهکارگیری نام "ریال جدید" در طول دوره گذار میتواند اثرات مثبتی به همراه داشته باشد. این نامگذاری میتواند نیاز به تفکیک میان واحد پولی قدیم و جدید را رفع کرده و آگاهی مردم از تغییرات را افزایش دهد. پس از پایان دوره گذار در سال ۱۴۰۹، واژه "جدید" حذف شده و نام واحد پول یکپارچه خواهد شد. این فرآیند به کاهش ابهام و افزایش شفافیت کمک شایانی میکند.
چالشها و درسهایی از تجربه ترکیه
تجربه ترکیه یکی از موفقیتآمیزترین اصلاحات پولی در جهان به شمار میرود. این کشور در سال ۲۰۰۵ اقدام به حذف شش صفر از پول خود کرد. در این سال، اسکناسهای جدید با عنوان "لیر جدید" معرفی شدند که هماندازه اسکناسهای قبلی طراحی شده بودند تا مردم بتوانند راحتتر آنها را تشخیص دهند. سپس در سال ۲۰۰۹، واژه "جدید" حذف شد و نام واحد پول به "لیر ترکیه" بازگشت. ترکیه موفق شد با برنامهریزی دقیق و اطلاعرسانی گسترده، این اصلاح بزرگ را بهصورت مرحله به مرحله اجرا کند. البته در سالهای اخیر، به دلیل سیاستهای خاص اقتصادی و عدم کنترل موثر بر تورم، ارزش پول این کشور مجدداً تحت فشار قرار گرفته است. این نوع چالشها نشاندهنده اهمیت همراهی این اصلاحات با سیاستهای مهار تورم است.
جمعبندی: مسیری تدریجی اما مطمئن به سوی اصلاح پولی
فرآیند اصلاح واحد پولی ایران از تاریخ ۱۶ آذر ۱۴۰۶ آغاز خواهد شد و تا ۱۶ آذر ۱۴۰۹ ادامه مییابد. اسکناسها و سکههای جدید به سرعت در دسترس قرار خواهند گرفت و مردم به صورت اختیاری قادر به تعویض پول خود خواهند بود. پس از سه سال، اسکناسهای قدیمی از چرخه رسمی معاملات کنار گذاشته شده و برای مدت مشخصی همچنان امکان تعویض آنها وجود خواهد داشت. اگر این فرآیند با اطلاعرسانی جامع، کنترل تورم و همکاری عمومی همراه شود، ایران میتواند اصلاحی موفق و بینشیب را در حوزه پولی تجربه کند.
ارسال نظر