تجارت ۲۰ میلیارد دلاری ایران و عراق / تحلیل فرصت‌ها و چالش‌ها

بازار کشور عراق، با جمعیتی نزدیک به ۵۰ میلیون نفر و اشتراکات فرهنگی، مذهبی و سیاسی و همچنین مرزهای گسترده، به عنوان یکی از اولویت‌های تجاری کشور ایران شناخته می‌شود. این بازار که بخش قابل توجهی از صادرات ایران را شامل می‌شود، همچنان ظرفیت‌های بسیاری برای رشد دارد. با این حال، برخی کارشناسان اخطار می‌دهند که بی‌توجهی به شیوه‌های مدرن تجارت، تحلیل نادرست داده‌ها و تصمیم‌گیری‌های پراکنده می‌تواند منجر به از دست رفتن این موقعیت استراتژیک شود.

وضعیت فعلی روابط تجاری بین ایران و عراق

یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق، با اشاره به حجم تجارت بین دو کشور در سال گذشته، بیان کرد که این مبادلات به صورت رسمی در حدود ۱۲ میلیارد دلار و به صورت غیررسمی به نزدیک ۱۵ میلیارد دلار رسیده است. وی همچنین ابراز امیدواری کرد که این ارقام در سال جاری نیز تکرار شوند. علاوه بر این، وی از وجود توافقنامه‌ای خبر داد که بر پایه آن هدف‌گذاری شده است تا حجم مبادلات دو کشور در سه سال آینده به ۲۰ میلیارد دلار برسد، و این هدف را کاملاً دست‌یافتنی دانست.

ظرفیت‌های صادرات ایران به عراق

آل‌اسحاق ضمن برشمردن برخی فرصت‌های اقتصادی میان دو کشور، به کالاهایی نظیر مصالح ساختمانی، مواد شوینده، مواد غذایی، خدمات فنی و مهندسی، میوه‌ها، محصولات کشاورزی، گردشگری سلامت و همچنین سیاحت اشاره کرد. وی تأکید کرد که ایران به بسیاری از نیازهای مصرفی عراق، از کالاهای جزئی نظیر تنقلات گرفته تا پروژه‌های بزرگ نفت و گاز، پاسخ داده و حدود ۲۰ درصد از بازار عراق را در اختیار دارد.

چالش‌های توسعه تجارت با عراق

رئیس اتاق مشترک ایران و عراق به مشکلات بوروکراتیک نظیر قوانین گمرکی، استانداردها، فرآیندهای ترانزیتی، ویزا و مسائل اداری اشاره کرد. همچنین تاکید کرد که تصمیم‌گیری‌های متناقض و ناگهانی از سوی عراق، مشکلات تجاری را تشدید می‌کنند. وی تصریح کرد که در عراق، پراکندگی در تصمیمات تحت تأثیر احزاب و گروه‌های مختلف، به مانعی برای جریان روان تجارت تبدیل شده است.

اهمیت توازن در تبادلات تجاری

یحیی آل‌اسحاق نسبت به نگرش صرف به صادرات ابراز نگرانی کرد و لزوم افزایش حجم مبادلات متوازن را یادآور شد. به گفته وی، رابطه‌های تجاری باید دوطرفه باشند و تمرکز صرف بر صادرات، بدون توجه به واردات، می‌تواند منجر به پیامدهایی منفی شود. در حال حاضر، تجارت دو کشور شامل ۱۲ میلیارد دلار صادرات ایران در مقایسه با تنها ۴۰۰ میلیون دلار واردات از عراق است، و این اختلاف باعث بروز محدودیت‌های ناگهانی از سوی عراق شده است. وی برقراری تعادل در تجارت را ضرورتی انکارناپذیر دانست.

پتانسیل‌های موجود در بازار عراق

سیدطه حسین مدنی، رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، بر اهمیت بازار عراق به دلیل جمعیت، مرز طولانی، و همبستگی‌های فرهنگی و مذهبی تأکید کرد و گفت که جایگاه ایران در این بازار قابلیت بهبود دارد. او به نقش مهم ایران در تأمین نیازهای صنایع لبنی عراق اشاره کرد و خاطرنشان کرد که بیش از ۵۳ درصد از صادرات لبنیات ایران در سال ۱۴۰۳، به ارزش یک میلیارد و ۵۹ میلیون دلار، به عراق اختصاص داشته است. مدنی همچنین پتانسیل بالای صادرات سیب‌زمینی به عراق را یادآور شد و بیان کرد که سهم ایران از این بازار در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۱۵ میلیون دلار بوده که می‌تواند افزایش یابد.

کاهش سهم ایران در بازار مصالح ساختمانی

مدنی در بخش دیگری از سخنانش به تجارت مصالح ساختمانی با عراق پرداخت و گفت که با وجود توانمندی‌های تولیدی ایران، سهم این محصولات در بازار عراق طی سال‌های اخیر کاهش یافته است. وی به ویژه کاهش صادرات سیمان به عراق را از بیش از ۵۰۰ میلیون دلار در اوایل دهه ۹۰ شمسی به ۱۱۴ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ یادآور شد. مدنی تأکید کرد که این در حالی است که ظرفیت تولید و صادرات سالانه ۲۰ میلیون تن سیمان در ایران وجود دارد. او همچنین به آمار صادرات ۱.۴ میلیارد دلاری آهن و فولاد به عراق در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد.

معرفی ابزار «اطلس تجارت ایران»

سیدطه حسین مدنی به اهمیت استفاده از ابزارهای نوین برای جلوگیری از رفتارهای غیرمنظم در تجارت تأکید و از معرفی ابزاری به نام «اطلس تجارت ایران» خبر داد. او اعلام کرد که این ابزار می‌تواند تجار را در برقراری تجارت هوشمندانه و هدفمند با کشورهای مختلف، به ویژه عراق، یاری کند. مدنی بیان داشت که در اواخر آذر ماه نشستی با حضور ذینفعان تجارت برگزار خواهد شد که در آن، این ابزار معرفی و مسائل و راهکارهای مرتبط بررسی خواهند شد. هدف اولیه ایجاد تغییرات جزئی و سپس انجام اصلاحات بنیادی از طریق ارائه پیشنهادات و سیاست‌نامه‌ها به بخش‌های حکومتی عنوان شد.