بحران خشکسالی در ایران / آیا اقتصاد کشور تاب‌آور است؟
کاهش ۴۴ درصدی بارش باران و ۸۴ درصدی برف در پاییز ۱۴۰۴ ایران را با خشکسالی کم‌سابقه‌ای مواجه کرده است؛ کارشناسان این وضعیت را ناشی از عوامل طبیعی و منطقه‌ای می‌دانند و ادعای دخالت انسانی در بارش‌ها را رد می‌کنند.
پاییز ۱۴۰۴ برای ایران آغازگر یک فصل بی‌سابقه از کاهش بارندگی‌ها بود. داده‌های ثبت شده نشان می‌دهند که میزان بارش در این بازه زمانی در مقایسه با میانگین ۲۱ ساله گذشته، کاهشی ۴۴ درصدی داشته است. مسئله تنها باران نیست؛ میزان بارش برف در بسیاری مناطق نیز به صورت جدی دچار افت شده و تا ۸۴ درصد کمتر از میانگین‌های معمول خود بوده است.
در همین حال، وضعیت کشورهای همسایه نیز تفاوت چندانی با ایران ندارد. کشورهایی نظیر ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه و ارمنستان کاهش جدی در میزان بارندگی خود تجربه کرده‌اند. عراق تنها استثنا بوده که افزایش جزئی بارش ۲ درصدی را ثبت کرده است. این داده‌ها گویای آن است که کم‌بارشی، یک موضوع منطقه‌ای و فراگیر است و محدود به مرزهای یک کشور خاص نیست.
آیا ترکیه در پشت پرده افت بارندگی؟
در پی کاهش بارش‌ها، برخی کاربران فضای مجازی دوباره به گمانه‌زنی درباره سرقت ابرهای باران‌زای ایران توسط ترکیه پرداخته‌اند. در این ادعاها گفته می‌شود که ابرهایی که می‌توانستند موجب بارندگی در ایران شوند، قبل از ورود به کشور تخلیه شده و بارش خود را در خاک ترکیه انجام می‌دهند. اما این فرضیه از نظر کارشناسان علمی به شدت رد می‌شود و هیچ پایه و اساسی ندارد.
متخصصان اقلیم‌شناسی تصریح می‌کنند که فناوری‌هایی مانند بارورسازی ابرها صرفاً می‌توانند احتمال بارش در محدوده کوچکی را افزایش دهند و ادعای انحراف مسیر طبیعی ابرها به کلی فاقد اعتبار علمی است. این ابهامات بیشتر از جنبه افسانه‌های محلی ریشه می‌گیرند تا واقعیت علمی.
چالش توزیع نامتعادل بارندگی در ایران
شرایط بارندگی در پاییز امسال در مناطق مختلف ایران کاملاً غیر یکنواخت بوده است. در حالی که استان‌هایی مانند گیلان همچنان بارندگی قابل قبول دارند، مناطق مرکزی و کویری کشور تقریبا فاقد بارش بوده‌اند. این تفاوت‌ها به روشنی بیانگر نقش مؤثر عوامل جغرافیایی و توزیع ارتفاعات در برداشت بارش است.
به عنوان نمونه، مناطق کوهستانی نظیر کوهرنگ در چهارمحال و بختیاری با بارش سالانه نزدیک به ۲۰۰۰ میلی‌متر ، در مقایسه با کویر لوت که تقریباً هیچ بارشی دریافت نمی‌کند، مثال واضحی از این اختلافات هستند. مرزهای کوهستانی ایران با ترکیه و سایر همجوارها نیز در این روند اثرگذارند؛ چرا که ابرها معمولاً نخست در دامنه‌های رو به باد تخلیه می‌شوند و بخش‌هایی که در پشت کوه‌ها هستند از این نعمت بی‌بهره می‌مانند. بنابراین، نتیجه‌گیری صرفاً به استناد تصاویر ماهواره‌ای درباره دخالت کشورهای دیگر کاملاً اشتباه است.
اثرات جغرافیا بر بارندگی‌ها
اقلیم متنوع ایران موجب شده مسیرهای طبیعی ابرها و توزیع بارش به شدت به عوامل جغرافیایی وابسته باشد. ویژگی‌های طبیعی منطقه باعث تخلیه باران در برخی نقاط قبل از ورود به ایران می‌شود و این اتفاق کاملاً طبیعی است. در همین حال، داده‌ها نشان می‌دهند حتی ترکیه خود با کاهش بارندگی مواجه است. این کشور امسال افت بارش ۲۱ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت داشته است، تأییدکننده این است که کم‌بارشی یک بحران گسترده است و ربطی به انتقال مصنوعی ابرها ندارد.
بررسی میانگین بارندگی‌ها در داخل کشور نیز حاکی از تفاوت‌های قابل توجه است. در استان گیلان، انزلی حدود ۱۸۰۰ میلی‌متر بارندگی دارد، حال آن‌که در منجیل این میزان بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر متغیر است. این آمار نشان‌دهنده تأثیر قوی اقلیم و جغرافیاست که بسیار فراتر از توان هر فناوری است.
واقعیت درباره ادعای ابردزدی
مطابق داده‌های هواشناسی و بررسی‌های علمی، کاهش بارندگی‌ها در سال جاری نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای منطقه نیز مشهود است. البته دلایل این کاهش بارش بیشتر به ترکیبات طبیعی اقلیم و عوامل جغرافیایی منطقه‌ای بازمی‌گردد و عملکرد کشورهای دیگر در این امر دخالتی ندارد.
اطلاع‌رسانی مناسب و آموزش‌های لازم در زمینه واقعیت‌های اقلیمی ابزار مؤثری است که می‌تواند از رواج شایعات و اطلاعات نادرست جلوگیری کند. با درک بهتر مسائل طبیعی و علمی، تصمیم‌گیری‌های کلان در مدیریت منابع آب و کشاورزی نیز با دقت بیشتری انجام خواهد شد.
به بیان ساده، پاییز ۱۴۰۴ شاهد تأثیرات ملموس تغییرات اقلیمی جهانی و الگوهای آب‌وهوایی بوده است. این کاهش باران و برف کاملاً طبیعی و ناشی از دستکاری هیچ کشور یا فناوری خاصی نیست و مردم باید این حقیقت را درک کنند.
ارسال نظر