جولان مافیای مسلح زباله در تهران از مخازن پسماند تا حصارگاه / همه شهر ناراضی به جز چمران و زاکانی! + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، زباله گردی و زباله گردان همیشه در شهر تهران وجود داشتند و حضور آنها با نشستن علیرضا زاکانی بر صندلی شهرداری تهران شروع نشد اما از زمانی که زاکانی شهردار پایتخت شد دیگر هیچ نقطه و کوچه شهر بدون زباله گرد نیست. این حضور زباله گردها در تمام نقاط تهران به شکلی است که جمع آوری پسماندهای شهر به روش زباله گردی یکی از عقب مانده ترین و آلوده ترین روش های مدیریت و پاکسازی شهر از زباله است.

حضور پر تعداد زباله گردان در شهر در حالی همه جا مشاهده می شود که مدیران شهری این توپ تخلف را مدام در زمین دیگران می اندازند. زباله گردان می گویند با پیمانکاران شهرداری کار می کنیم، شهرداری می گوید زباله گردان زیر مجموعه پیمانکاران شهرداری نیستند. از سوی دیگر فعالان اجتماعی که در تلاش برای کمک به کودکان کار هستند از ابعاد دیگری از فعالیت زباله گردان خبر می دهند.

در این باره با عقیل عزتی گرگری، مدیرعامل مدرسه کودکان ستاک به گفت و گو نشستیم. او از شرایط دردناک کودکان کار که بسیاری در چرخه زباله گردی مشغول به فعالیت هستند در تهران به ما گفت.

عزتی گرگری عمده فعالیت های مجموعه ستاک را در حوزه کودکان کار عنوان می کند و می گوید:نزدیک به 4 سال است که در حوزه زباله گردی کودکان فعالیت می کنم و صحنه های دردناک بسیاری را دیده ام که بسیاری از آنها قابل طرح نیستند.

او می گوید: فعالیت ما مناطقی را از جنوب شرق تهران تا جنوب و غرب و همچنین جنوب شهر کرج را در بر می گیرد که در آنها کودکان زباله گردی که به جمع آوری و تفکیک پسماند می پردازند را شناسایی می کنیم. در خصوص زباله گردی آنهم به دلیل سود قابل توجه اقتصادی دچار سازمان یافتگی هستیم .

عزتی تصریح می کند که ما در خصوص زباله گردی با گروه های خانوادگی طرف هستیم که به آن چرخه می گویند به این مفهوم که همه چیز با نظم و ترتیب انجام می گیرد بطوریکه شما در تهران دو نفر را نمی بینید که بر سر یک سطل آشغال با دیگری مجادله کند چون همه سطل های زباله و افرادی که قرار است زباله های آن را تفکیک کنند مشخص شده است و هیچ کس در کار دیگری دخالت نمی کند.

مدیرعامل مدرسه کودکان ستاک لابه لای صحبت هایش از اسم هایی نام می برد که گویا بخشی از فرآیند حکمرانی در این امپراطوری مخفیانه است.

عزتی می گوید: گفته می شود 4 هزار و 500 کودک کار تنها در حوزه زباله گردی در شهر تهران وجود دارد و با احتساب میانگین برای هر نفر 5 میلیون تومان دستمزد در ماه به رقم هایی می رسیم که از رقم قرارداد پیمانکاران در این حوزه نیز بیشتر است.

او در مورد تجربه خود در مصاحبه با یک زباله گرد در خیابان فرشته تهران می گوید زمانیکه برای بار دوم او را در خیابان جردن می بیند از او می پرسد که چرا به خیابان فرشته مراجعه نمی کنی؟  در پاسخ می گوید آنجا مربوط به چرخه یک فرد دیگر است و من الان چرخه خود را عوض کردم و اگر به آنجا بروم یک نفر با موتور می آید بالای سر من و اسم و عکس من را در گوشی چک می کند اگر مطابقت نداشته باشد با یک ماشین ون من را به مکان نامعلومی می برند.

این فعال حوزه آسیب های اجتماعی کودکان فرآیند حاکم بر این مساله را کاملا غیرشفاف اما سازمان یافته عنوان می کند و در پاسخ به این سوال که آیا فردی که در راس این سازمان غیررسمی قرار دارد را می شناسید یا خیر؟ می گوید: نمیشناسم و دوست هم ندارم بشناسم اما این موضوع بارها در حضور مقامات رسمی و شهری در تهران مطرح شده است و از عواقب برخورد با این فرآیند غیرقانونی سخن به میان آمده است.

عزتی عنوان می کند: در یک مورد ما به سوله ای مراجعه کردیم و برای آنها بسته های بهداشتی، غذا و قرص های ویتامین بردیم و بعد از چند ماه که از کنار آن جاده می گذشتم متوجه شدم که آن سوله دیگر آنجا نیست و بعدها متوجه شدم که به دلیل مراجعه ما حساسیت آنها برانگیخته شده و سریع آن کودکان زباله گرد را در بین گروه های مختلف دیگر پخش کردند تا اثری از آنها در آن منطقه باقی نماند.

تفکیک و پوره سازی زباله در پشت حصارگاه زباله در اطراف تهران

وی از وجود حصارهایی با عنوان حصار زباله در اطراف تهران خبر داد و گفت: در این حصارها زباله ها به تفکیک رنگ پلاستیک یا جنس فلز از هم جدا می شوند و حتی فرآیند پوره سازی آنها نیز انجام می گیرد و عمدتا چون به صورت غیرقانونی این کار انجام می شود، سعی می کنند که به دور از دید مردم و در جاهای دور از شهر و حاشیه ها این کار انجام گیرد.

این فعال حوزه آسیب های اجتماعی کودکان عنوان می کند: سوال اصلی این است، آن بهره مند نهایی از فرآید غیررسمی تفکیک زباله کیست؟ وظیفه مسوولان و فعالان این حوزه این است که برای این سوال مهم پاسخ مناسبی ارائه کنند. برای رسیدن به پاسخ این سوال شاید در ابتدا باید به این سوال فنی پاسخ بدهیم که چه کسانی در کارخانجات و صنایع عریض و طویل خود به جای خرید مواد اولیه از بازارهای رسمی و قانونی با قیمت n ریال تمایل دارند آن را از بازارهای غیررسمی و با قیمت یک صدم n ریال تهیه کنند و با همان قیمت اصلی به بازار عرضه کنند؟

وی می گوید: برخورد با کودک کار دقیقا خط مقدم این فرآیند آسیب زا و غیررسمی است و اغلب هم کودکان پسر هستند و در میان آنها کودک دختری مشاهده نکرده ام اما در سالهای اخیر گاهی در بین آنها زنان هم مشاهده می شوند که این زنگ خطری برای وقوع آسیب های بزرگتر در آینده است.

وی در پایان از وجود یک قانون نانوشته در این چرخه غیرقانونی خبر داد و گفت: عمدتا تا ساعت 3 بعد از ظهر مراجعه به سطل های زباله در شهر تهران توسط معتادان متجاهر ایرانی انجام می گیرد اما از 3 بعد از ظهر تا 11 شب مافیای زباله کودکان کار را که عمدتا از اتباع کشورهای مجاور هستند، در کنار سطل های زباله مستقر می کنند.

او بزرگترین آسیب وجود چنین چرخه ای در پایتخت ایران را محرومیت کودکان از دنیای کودکانه دانست و افزود: من با کودک 8 ساله ای مواجه شدم که به قدری از او بهره کشی شده بود و بار سنگین تر از وزن خود را حمل کرده بود که دچار یک کمر درد شدید شده بود و عملا از کار افتاده بود و این یکی از دردناک ترین رویارویی های من با این آسیب بزرگ در طول چند سال اخیر بود.

شورای شهر تهران چه می گوید؟

ناصر امانی ، عضو شورای شهر تهران در گفت و گو با رکنا نیز می گوید: این ماجرا به یک کلاف سردرگم تبدیل شده است و هیچ کس هم حریفش نیست. هرکس هم بیاید می گوید این را چند ماهه حل می کنیم ولی شعارگونه حرف می زنند و نتیجه ای هم نخواهد داشت. 

وی می افزاید: چیزی که ما و مردم می بینیم و متفاوت است. همین چرخه جمع آوری درست و اصولی زباله در تهران هم حل نشده است چه برسد به اینکه مافیای زباله شناسایی و برچیده شود. از این مافیاها سالهاست صحبت می شود. چرا اینها را معرفی نمی کنند؟ این سوال مردم شهر است نه فقط من که عضو شورای شهر هستم.

18 امپراطور زباله تهران چه کسانی هستند؟

بررسی های خبرنگاران رکنا نشان می دهد که نزدیک به 18 پیمانکار در خصوص زباله های خشک و با ارزش تهران از سالهای قبل فعالیت می کنند که هیچ گاه تغییری در آنها به وجود نیامده است و در حقیقت کاک محمودها نیز نمایندگان غیررسمی این مجموعه های اقتصادی فعال در این زمینه هستند. هرچند خبرگزاری رکنا نمی تواند به صورت مستقل صحت این اطلاعات را تایید یا رد کند اما اینجا نقطه اتصال این فرآیند آسیب زای جمع آوری زباله با نهادهای دولتی متولی این امر است.

اما ماجرا به اینجا ختم نمی شود. اطلاعاتی به دست خبرگزاری رکنا رسیده است که نشان می دهد نزدیک به 200 گاراژ در شهرهای بین تهران و کرج وجود دارد که این کودکان زباله گرد شب ها به این مناطق منتقل شده و در آنجا نگهداری می شوند و این مساله بارها توسط فعالان حوزه آسیب های اجتماعی در جریان توزیع بسته های بهداشتی و خوراکی در ایام کرونا و در صفحات مجازی آنها اطلاع رسانی شده است مساله ای که این کارشناس جامعه شناسی هم بر آن صحه گذاشت.

چمران: دو سال پیش سوال می کردید چرا الان؟

در این خصوص مهدی چمران ، رئیس شورای شهر تهران، در پاسخ به سوال خبرنگار رکنا مبنی بر اینکه چه اقداماتی در راستای جمع آوری زباله گردها در شهر انجام می شود، گفت: موضوع ساماندهی زباله گردها هنوز به جایی نرسیده است. یک دفعه می گوییم بیایند اینجا برای همه توضیح دهند.

وی در ادامه گفت: کاش دو سال پیش این سوال را می پرسیدید. 

 در قانون خرید و فروش زباله غیرقانونی است

 مهدی هوشیار، معاون امور مناطق سازمان مدیریت پسماند شهر تهران هفتم اسفند ماه سال 1401 در گفت و گو با رکنا با اشاره به اینکه چند دست چرخیدن پسماند از دست زباله گردها، اتفاقی است که واقعا در بطن شهر رخ می دهد، گفت: این مهم بر می گردد به ضعف قانون در ایران. در قانون آمده است که خرید و فروش هرگونه پسماند غیر قانونی است؛ اما در این قانون، ضابط قضایی برای برخورد با انجام این مهم مشخص نشده است. خرید و فروش مواد مخدر در کشور غیر قانونی است و ضابط قضایی آن نیز نیروی انتظامی است؛ ولی حوزه مدیریت پسماند بلاتکلیف است.

وی در ادامه افزود: در دنیا، حداقل در کشورهای جهان اول و دوم، محلی وجود ندارد که پسماند از دوره گردها خریداری شود. اینکه زباله گرد همه جا وجود دارد درست است؛ ولی زباله گردها در این کشورها، اگر از سطل زباله چیزی را بر می دارند، برای استفاده شخصی است. آنها نمی توانند این زباله را به کسی بفروشند. در کشور تا زمانی که مالخر داریم، زباله گرد هم داریم. پس تا زمانی که مغازه های ضایعات فروشی، قارچ گونه در شهر سبز می شوند، زباله جمع کن هم خواهیم داشت.

هوشیار تاکید کرد: طبق قانون مدیریت پسماند مصوب سال 1383، مدیریت اجرایی پسماند در شهرها در دست شهرداری ها، در روستاها در دست دهیاری ها و بین شهرها و روستاها در دست بخشداری ها است. فقط شهرداری ها باید خریدار این کالا یعنی همان زباله باشند. مثلا در کانادا کسی نمی تواند 10 کیلو ضایعات را با خودش به مغازه ای ببرد و بگوید که پول اینها را به من بدهید؛ بلکه در این شرایط این افراد باید پولی هم بدهند تا زباله شان امحا شوند و این درآمد پنهان شهرداری می شود. یعنی شهرداری برای جمع آوری زباله های ارزشمند منازل و زباله های عادی بخش صنعتی، از تولید کننده آن پول می گیرد تا آنها را امحا کند.

ممکن است در اطراف تهران، زباله ها را پرک کنند که این آب های زیرزمینی را آلوده می کند

این مقام مسئول در سازمان مدیریت پسماند، با اشاره به اینکه این موضوع به غیر از ضربه به اقتصاد شهرداری، مسائل محیط زیستی را هم در پی دارد، گفت: زباله هایی که یک زباله گرد یا یک معتاد متجاهر جمع آوری می کند و به یک ضایعات فروشی تحویل می دهد، مشخص نیست در نهایت به کجا می رسد و ممکن است در اطراف تهران، به شست و شو و بعد پرک کردن زباله می پردازند که این آب های زیرزمینی را آلوده می کند.

وی تاکید کرد: قبلا طرح هایی داشتیم که مقطعی بودند مثل طرح سرایداری که پیمانکاران ما با آپارتمان نشینان هماهنگی داشتند و با سرایدار صحبت می کردند و به ازای زباله خشک آن ساختمان، پیمانکار مبلغی به آن ساختمان پرداخت می کرد. در برخی موارد، حتی شارژ آپارتمان نیز از این طریق تامین می شد؛ اما بعد از چند هفته به نقطه ای رسیدیم که مردم احساس کردند دوره گردانی که با ماشین و بلندگو در کوچه حضور پیدا می کنند و زباله خشک می خرند مبلغ بیشتری پرداخت می کنند و این برایشان به صرفه تر است. پیمانکار هزینه های جانبی دارند که نمی توانند با قیمت بازار آزاد زباله خشک خانه ها را خریداری کنند. 

سرقت زیر زمینی طلای کثیف و ثروت شهرداری و شهروندان

هوشیار افزود: نمی توان گفت دقیقا این کار، چقدر به شهرداری تهران آسیب می زند؛ چون این موضوع پنهان است و زیرزمینی انجام می شود؛ لذا نمی توان برای آن عدد مشخصی در نظر گرفت. 

او در ادامه با اشاره به اینکه دیگر راه حل فوری برای حل این موضوع وجود ندارد و باید به سمت تصویب قانون در این راستا رفت، گفت: در سالجاری، حکمی از دادستان گرفتیم که تمام ماشین هایی که غیر از پیمانکاران مناطق 22 گانه شهرداری تهران هستند و پسماند خشک را حمل می کنند را توقیف و در پارکینگ های راهنمایی و رانندگی نگهداری شوند. ما به همراه نیروی انتظامی این کار را می کردیم؛ اما این کار یک راه حل مقطعی بود که متخلفان، راه های دیگری برای دور زدن کار همیشگی شان پیدا کردند.

مهدی هوشیار در ادامه افزود: 34  شب پرسنل ما بیدار بودند و این طرح پیگیری می شد؛ ولی فایده ای نداشت. درست مثل اینکه سرچشمه را باز بگذاریم و در رودخانه دو جعبه پرتقال بگذاریم تا آب رد نشوند! در آن طرح، فقط حدود 12 الی 13 درصد از این ماشین ها را توانستیم ضبط کنیم و بعد مشکل دوباره شروع شد. نگهداری این ماشین ها، زباله ای که جمع شده بود و... از مشکلات ثانویه بود.

برخورد با مافیای پسماند شبیه جنگ است؛ آنها دیگر سلاح گرم هم به کار می برند!

وی گفت: در زباله گردی، دو دسته افراد کار می کنند، نخست افرادی که نیازمند هستند و برای امرار معاش کار می کنند و دوم شبکه های زباله گردی است. آنها حتیاز  سلاح گرم هم در درگیری هایشان استفاده می کنند و کار به یک جایی رسیده که برخورد با این شبکه ها، مثل جنگ است.

هوشیار افزود: ما معتقدیم باید به نقطه ای برسیم که کسی نه این زباله ها را بخرد و نه بفروشد. این زباله ها مربوط به حکومت است و مردم باید وقتی چیزی را مصرف کرده اند، هزینه ای را پرداخت کنند تا برای آنها دفع شود. ما از طریق شورای عالی استانها و مجمع کلانشهرها، به این سمت تنظیم لایحه ای می رویم که از طریق دولت برای مجلس فرستاده بود تا قانونی برای مشخص شدن ضابط قضایی برای برخورد با زباله گردی مشخص شود.

چمران درست می گفت؟ همه چیز تقصیر دوره گذشته است؟

پس از صحبت های رئیس شورای شهر تهران در خصوص تمام نقدهایی که جامعه و رسانه ها به موضوع افزایش زباله گردها دارند، تقصیر را بر گردن مدیریت شهری قبل انداخت.

با یک جست و جوی ساده، این موضوع مشخص شد که در دوره گذشته طرحی با عنوان «کاپ» راه اندازی شده بود که قدم های اولیه برای ساماندهی زباله گردها را بر می داشت؛ ولی با ورود تیم جدید مدیریت شهری این طرح کنار گذشته شد. همچنین ام آر اف که محلی برای مدیریت مکانیزه پسماند در شهر است نیز بخشی از طرح کاپ است که تیم مدیریتی جدید، فقط اسم آن را عوض کرده و آن را به نام خودش مصادره کرده است.

در همان روزهای اول مدیریت شهری جدید، بر این موضوع که برنامه های مدیریت پسماند جدیدی دارند تاکید شد ولی شواهد نشان می دهد که نه تنها اتفاقی نیفتاده است بلکه و پول چرخه زباله گردی هم در ابهام قرار گرفته. 

اگر مقصود چرخش مدیریت پسماند از طریق زباله گردی به سیستماتیک شدن مد نظر باشد، باید حتماشهرداری و شورای شهر، برنامه ای منسجم و چندین ساله داشته باشند نه صرفا نگاه های سیاسی و مقطعی!

خبرنگار: آزاده مختاری