رازوارگی نوروز در ماندگاری آن است/ ایرانیان در روز دوم عید برای مردگان چوب صندل دود می کردند

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، نوروز جشنی برای آغاز بهار است هنگامی که خورشید قدرت خود را به رخ زمین می کشد و با نزدیک تر شدن به زمین بر زمستان سرد و تاریک غلبه میکند. زمانی که طبیعت دوباره زیبا و احیا میشود. هرچند که در برگزاری مراسم نوروز در دوره باستان و عصر مدرن تفاوتهای جدی دیده می شود. ارزش یافتن جشن نوروز در ایران را از حیث زمانی میتوان در دو عامل جستجو کرد. اول اینکه این جشن با پشت سر گذاشتن فراز و نشیب های گوناگون چون کوهی استوار از هجمه ها و حمله های صورت گرفته به حوزه تمدنی ایران، جان به در برده و با احساسات و روح ایرانیها چنان آمیخته شده که هر ساله انتظار رسیدن آن برای آنها انتظاری زیباست.

دومین محور که در ایران بر اهمیت این جشن افزوده جنبه رازوارگی آن است. این جنبه اسرارآمیز بودن نوروز که به آن نسبت به سایر جشنهای باقی مانده از ایران باستان برتری بخشیده ناشی از روزهای قبل و بعد از انجام مراسم و جشن نوروز است. این که فلسفه هر یک از روزها در معرض تفاسیر مختلفی قرار میگیرد تنها بعدی از رازوارگی آن است. همراهی آن با هیجان، آشفتگی و در هم آمیختگی باعث شده تا بینظمی به یکی از مظاهر نوروز تبدیل شود؛ بینظمی که نه برآمده از فقدان قواعد مشخص بلکه نمودی از وجود قواعدی غیرمادی است که در سایر فرهنگها و حوزه های تمدنی با تعجب و در عین حال زیبایی به آن نگریسته می شود.

 نکته قابل تأمل دیگر در ارتباط با جشن نوروز در ایران تفاوتهای برگزاری و پاسداشت آن از این به آن زمان و از یک منطقه به منطقه دیگر است. از حیث زمانی، جشن نوروز به عنوان یک رسم باستانی به دوران هخامنشی باز میگردد. اما از این دوره اطلاعات چندانی در دست نیست و اگر اطلاعاتی هم از زمان باستان در مورد فلسفه نوروز و نحوه برگزاری آیینهای آن در دست باشد مربوط به دوره ساسانیان است.

اما آن چه که محققان و صاحبنظران حوزه فرهنگی ایران در مورد آن اجماع نظر دارند تحول شکلی در برخی آیینهای آن بین زمان باستان و دوران مدرن است از حیث منطقه ای در سراسر ایران آیینهای اصلی نوروز از یک قاعده مشخص پیروی می کنند. با وجود تفاوتها از یک ناحیه به ناحیه دیگر و نفوذ هنجارها و اصول اخلاقی محلی، جشنهای نوروزی عمدتاً به شیوه یکسانی برگزار می شود.

اعراب مسلمان برای ایرانیان مسلمان هدیه نوروز می فرستادند

 چنان که مهمترین بخشهای نوروز مانند برگزاری مهمانی ها، دید و بازدیدهای خانوادگی و دوستانه، دادن و گرفتن هدیه، پوشیدن لباسهای جدید، چیدن سفره هفتسین و آرزوی سلامتی و شادی بخشهای متعددی است که ایرانیها از جنوبی ترین نواحی تا شمالی ترین آن با عشق و شور و هیجان خاصی آن را انجام میدهند. در همین راستا، دو موضوع قابل اشاره است؛ اول این که در برخی کتب و آثار فرهنگی منتشر شده بعضاً تلاش شده تا مغایرت و تضادی میان فرهنگ نوروز و فرهنگ اسلام نشان داده شود. با وجود اینکه مواجهه دو فرهنگ متمایز در آغاز با واکنشهایی مواجه میشود اما همانطور که سایر جاذبه های فرهنگ ایرانی و اسلامی یکدیگر را پذیرفتند مراسم نوروز و جشن های آن نیز خیلی زود در نتیجه توجیه فرهنگی به ویژه از سوی ایرانیان حاضر در دستگاه خلافت اسلامی به امری معمول و پذیرفته شده تبدیل شد.

 اگر در دوره خلفای عباسی در آغاز یا با برگزاری این جشنها اصولاً مخالفت میشد یا اینکه خلیفه در ازای دریافت هدایا اجازه برگزاری جشنها را صادر میکرد با حضور اشخاصی چون ابومسلم خراسانی نه تنها سنت فرستادن هدیه به خلفا منسوخ شد بلکه به تدریج خلفا ناچار شدند در زمان این جشنها هدایایی نیز همراه با تبریک سال نو برای ایرانیان ارسال کنند.

دومین موضوع مهم به گسترش این فرهنگ از ایران به سایر مناطق مربوط میشود. جشن نوروز برای اولین بار در قرن ۱۸ در هند در دوره تیموریان مورد توجه قرار گرفت و سپس توسط دریانوردان ایرانی و از خلیج فارس و دریای عمان به سایر مناطق و کشورها رسوخ کرد. در داخل مرزهای ایران نیز در نواحی جنوبی قبایلی همچون بارز در کرمان، قشقاییها در فارس همراه با دیگر قبایل جنوبی نوروز را با تمامی آداب آن جشن میگیرند. رقص چوبی، رقص ساربان، رقص پسران چوپان در بلوچستان و بوشهر نمونه هایی از توجه به نوروز است

با این حال با توجه به دامنه گسترده جشن نوروز در ایران مراسم و آیین های آن را میتوان در دو بخش عام و خاص بررسی کرد. آیینهای عام به آن دسته از مراسم و آیینهایی اطلاق میشود که عمومیت داشته و با برخی تغییرات جزیی در نواحی مختلف به یک شیوه برگزار میشود. در مقابل، آیینهای خاص به برخی آداب و سنن اطلاق میشود که خاص یک ناحیه در هنگام نوروز است. در این مجال به بررسی آیین های عام در سه بخش آیینهای پیش از نوروز، زمان نوروز و پس از نوروز میپردازیم.

مطابق برخی از اسناد کهن ایرانیان باستان در روزهای دوم و سوم فروردین به آرامگاه می روند و در آنجا چوب صندل بخور می دهند و موبدان با نذورات میوه و گل مراسم آفرینندگان به جای می آورد در این روز تولد داراب واقع شده بود زرتشتیان جشن سازند و عید کنند.