اصفهان زیر فشار آلودگی هوا؛ بررسی عوامل تشدید بحران
رکنا اجتماعی: اصفهان در پاییز جاری سه هفته بحران آلودگی هوا را در پشت سرگذاشت؛ شرایطی که به گفته برخی کارشناسان نشان میدهد کیفیت هوای این خطه سال به سال وضعیت بدتری را تجربه میکند؛ سوال این است که علل تداوم این بحران هرساله چیست؟
به گزارش رکنا،در سه هفته گذشته، استان اصفهان در شرایط اضطرار آلودگی هوا قرار داشت. شاخص آلودگی هوا در این مدت به حدی بالا رفت که کارگروههای شرایط اضطرار آلودگی هوا به طور مستمر تشکیل میشدند و اقدامات فوری برای کاهش اثرات آلودگی در دستور کار قرار میگرفت. این وضعیت نه تنها باعث تعطیلی مدارس و دانشگاهها و دورکاری در برخی ادارات شد، بلکه به دلیل تشدید مشکلات تنفسی و شیوع آنفولانزا، نگرانیهای بسیاری ایجاد کرد.
اکنون که وضعیت کیفیت هوا به حالت قابل قبول بازگشته، باید پرسید چرا اصفهان با وجود تمام تلاشها و برنامهریزیها همچنان هر سال با بحران شدیدتری روبهرو میشود؟ چرا علیرغم وجود سند مدون و اجرایی برای مقابله با آلودگی هوا در اصفهان هنوز از شدت این بحران کاسته نشده است؟
آنچه در پیش رو میخوانید ماحصل گفتوگو با داریوش گلعلیزاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان است که در آن به چرایی این شرایط و بررسی علل استمرار این بحران و مرور راهکارها پرداختهایم.
ایرنا: آقای گلعلیزاده، بیش از سه هفته اصفهان با شرایط اضطرار آلودگی هوا دست و پنجه نرم کرد؛ با وجود تمام برنامهها و سند قانونی هوای پاک، چرا این وضعیت همچنان در اصفهان ادامه دارد و حتی به نظر میرسد نسبت به سالهای قبل پیچیدهتر هم شده است؟
سؤال همیشگی خبرنگاران از ما همین است. پاسخ این سؤال خیلی روشن است؛ مگر ما منابع آلاینده را کاهش دادهایم؟ اقدامات ما در بهترین حالت فقط وضعیت موجود را تثبیت کرده است. هر سال حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو نو به خیابانها وارد میشود اما چند درصد از خودروهای فرسوده از رده خارج میشود؟
در بهترین حالت، سال گذشته ۳۵۰ هزار خودرو از رده خارج شد که بیشتر آنها هم خودروهایی بودند که اصلاً تردد نمیکردند. بنابراین تعداد خودروها نه در اصفهان که در کل کشور همچنان در حال افزایش است و به تبع آن مصرف انرژی و سوخت بیشتر میشود.
اما مساله فقط خودروها نیست، این افزایش آلایندگی از منابع دیگر هم بهویژه در فصلهای سرد سال تشدید میشود، درست است؟
مساله این است که ۹۴ درصد تولید سوخت کشور وابسته به سوختهای فسیلی است. این سوختها وقتی در منازل، خودروها، نیروگاهها و صنایع مصرف میشوند، آلایندهها را وارد هوا میکنند. در اصفهان، چون وزش باد مناسب نداریم (گاهی سرعت باد به صفر میرسد)، این آلایندهها در سطح شهر باقی میمانند. حتی اگر میزان آلایندهها کم باشد، چون تخلیهای صورت نمیگیرد، در طول زمان انباشت میشوند و وضعیت آلودگی هوا را تشدید میکنند.
پس به عبارت دیگر حتی اگر تعطیلیهای اضطراری هم اعلام شود باز هم نمیتوانیم از افزایش آلودگی جلوگیری کنیم؟
بله، دقیقاً. وقتی تخلیه هوای آلوده اتفاق نمیافتد، همان آلایندههای حداقلی هم در سطح شهر انباشته و شرایط آلودگی شدیدتر میشود. در برخی روزها که مردم از ما میپرسند چرا با تعطیلی مدارس آلودگی بیشتر شده، باید بگویم که مساله فقط تعطیلیها نیست. باد باید وجود داشته باشد تا آلایندهها از شهر تخلیه شوند. شرایط اقلیمی اصفهان خاص است و منابع آلاینده اصفهان همچنان پابرجا هستند؛ در نتیجه نمیتوان انتظار داشت در این شرایط مشکل آلودگی هوا بهبود یابد.
در این شرایط، راهحلها چیست؟ آیا واقعاً میتوان برای سال آینده آلودگی را کاهش داد؟
وعده دادن به مردم و اینکه بگوییم آلودگی هوا در سال آینده حل میشود، حرفی غیر علمی و غیر اجرایی است. چون کاهش آلودگی هوا به شرایط جوی هم بستگی دارد. مثلا امسال اگر شرایط جوی مساعد بود، آلودگی هوا کاهش پیدا می کرد اما این نتیجه اقدامات ما نبود!
آلودگی هوا یک مساله قابل حل است، همانطور که بسیاری از شهرهای آلوده دنیا این مشکل را حل کردهاند اما برای حل آن، باید ۲ نوع اقدام انجام دهیم:
اول اقدامات مدیریتی: سیاستگذاریها و طراحی برنامهها به گونهای که وضعیت موجود تشدید نشود.
دوم، اقدامات کاهنده: یکی از این اقدامات کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی است. در این زمینه خوشبختانه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر شروع شده و اصفهان هم در این زمینه کارهایی انجام داده اما هنوز فاصله زیادی با ایده آل داریم. در حال حاضر، سهم ما در انرژیهای تجدیدپذیر کمتر از یک درصد است.
ایرنا: این برنامهها به نظر خوب میآیند، اما در عمل چطور؟ آیا بخش خصوصی و دستگاهها به این تعهدات عمل میکنند؟
ما برای کاهش آلودگی هوا ۲ نیاز داریم؛ یکی همکاری بخش خصوصی و دیگری هزینه کرد دولت برای اجرای برنامهها. این اقدامات خیلی راحت میتواند انجام شود، فقط باید اراده وجود داشته باشد. برای مثال، با توسعه حمل و نقل عمومی پاک مثل اتوبوسها و تاکسیهای برقی، میتوان مصرف سوخت فسیلی را و به تبع آن اثر آلودگی هوا را کاهش داد.
ایرنا: آیا ممکن است در نیروگاه شهید منتظری به سمت مصرف مازوت کمگوگرد برویم؟ چون برخی کارشناسان نگرانند که اگر فتح باب شود، این اقدام هر سال تکرار خواهد شد و ممکن است مشکل آلودگی هوای اصفهان را بیشتر کند؛ گرچه نه به اندازه سالهای قبل که مازوت کم گوگرد استفاده نمیشد.
هنوز مشخص نیست. باید بپذیریم که آلودگی هوای اصفهان تنها ناشی از مازوت نیست بلکه مازوت یک عامل تشدید کننده است. اگر مازوت هم نسوزانیم، بازهم آلودگی هوای اصفهان وجود دارد؛ زیرا آمار پنج سال گذشته نشان میدهد که در دورههایی بدون مصرف مازوت نیز شاخصها بالا بوده است.
تا یک هفته پیش، برای اولین بار در سالهای گذشته، اصفهان هیچگونه مازوت سوزی نداشت. مخازن ذخیره مازوت نیروگاه شهید منتظری پلمب بود. خیلیها گفتند که آلودگی هوا ناشی از مازوت است اما واقعیت این است که چنین نبود.
مازوت تنها می تواند یکی از عوامل تشدید کننده آلودگی هوای اصفهان باشد. نباید همه تقصیرها را به گردن مازوت انداخت چراکه این دیدگاه به گونهای فرار به جلوست.
تردد خودروها، بهویژه خودروهای فرسوده و آلاینده، نقش زیادی در این بحران دارند. مثلاً اوایل صبح که تردد خودروها شروع میشود، بهطور ناگهانی شاخص آلودگی هوا بالا میرود. علاوه بر این، در اطراف اصفهان صنایعی وجود دارند که بسیاری از کارکنانشان در خود شهر زندگی میکنند. این صنایع، برای انتقال کارکنان خود به داخل شهر، حدوداً هزار دستگاه اتوبوس و مینیبوس دارند که بیشتر این خودروها فرسودهاند و تجهیزات مناسب کاهش آلایندگی را نصب نکرده یا کارایی لازم را ندارند.
همچنین، میانگین روزانه حدود ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ نفتکش به پالایشگاه اصفهان تردد میکنند. این تردد در رفت و برگشت به حدود ۳۰۰۰ سفر میرسد. اگر در رینگهای اطراف اصفهان نگاه کنید، بیشتر این نفتکشها را میبینید که فرسوده هستند و این مساله بهطور جدی به آلودگی هوای شهر میافزاید. حالا سوال اینجاست که با این شرایط، چرا اصفهان نباید آلودگی هوا داشته باشد؟
با این حساب این میزان تردد با دستگاه های حمل و نقل فرسوده، یک چالش جدی برای کیفیت هوای اصفهان است.
بله؛ این آلودگیها عمدتاً توسط این خودروها و نفتکشها تولید و با یک جریان باد حداقلی، به سمت شهر هدایت میشود. بسیاری از این خودروها، مثل سرویسهای کارکنان، وارد شهر شده و آلایندگی آنها به داخل شهر منتقل میشود و در هوا باقی میماند. چون تخلیهای برای این آلایندهها وجود ندارد، این وضعیت باعث میشود که شرایط آلودگی هوا تشدید و اضطراری شود.
برای حل این معضل که یکسرش به صنایع وصل است؛ چه اقداماتی انجام دادهاید؟
در حال مذاکره با صنایع بزرگ برای جایگزینی خودروهای فرسوده با اتوبوسهای برقی هستیم. این یکی از راههای کاهش آلایندگی است. اگر صنایع بزرگ با شهرداری تفاهمنامهای برای جایگزینی خودروهای خود با وسایل نقلیه پاک امضا کنند، این میتواند به بهبود وضعیت کمک کند اما باید بدانید که مشکل آلودگی هوا در اصفهان تنها از طریق گفت و گو و تعهدات حل نمیشود. مشکل آلودگی هوای اصفهان با حرف حل نمیشود، این مشکل با اقدامات عملیاتی حل میشود.
آلودگی هوا در اصفهان با حرف حل نمیشود. باید بهطور جدی به حمل و نقل عمومی، توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و جایگزینی سوختهای پاک فکر کنیم. فقط در این صورت است که میتوانیم به کاهش واقعی آلودگی هوا امیدوار باشیم.
اصفهان جزو کلانشهرهای درگیر با معضل آلودگی هوا است. فرآیند صنعتی شدن و توسعه نامتناسب با آمایش سرزمین موجب افزایش جمعیت و تقاضاهای مصرفی شده و از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی و خشک شدن زیست بوم های آبی و ایجاد پدیده گرد و غبار، آلودگی هوا را در اصفهان به یک کلاف سردرگم تبدیل کرده است.
ایرنا
ارسال نظر