تاثیرات منفی خجالتی بودن چیست؟

خجالت و شرم / به گزارش رکنا، خجالت در عرصه‌های اجتماعی به این معناست که فرد خود را از هر موقعیت و فرصتی دور می‌کند و همین کناره‌گیری از اجتماع زمینه‌های ابتلا به انواع آسیب‌های روانی را مهیا می‌سازد، روابط اجتماعی این دسته از افراد کاهش پیدا می‌کند

و به تدریج از اجتماع محو می‌شوند و در هاله‌ای از تنهایی و انزوای خود قرار می‌گیرند. روش‌های تربیتی نامتعادل در خانواده زمینه را برای بروز این صفت اخلاقی مهیا می‌کند و افراد خجالتی معمولا از هیچ یک از جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی خود احساس رضایت نمی‌کنند و اغلب تنهایی را بر تعاملات ترجیح می‌دهند.

احساس ضعف و درماندگی در شرایط مختلف از دیگر رنج‌هایی است که یک فرد خجالتی تجربه می‌کند و هیجانات کنترل نشده زیادی را تحمل می‌کند که رنج فراوانی از موقعیت خود می‌کشد. نگرش این افراد و تفکرات‌شان نسبت به افراد دیگر کاملا تفاوت دارد و احساسات منفی دردناکی را به واسطه این ویژگی رفتاری تحمل می‌کنند. برای مصون ماندن از آسیب‌های احتمالی باید شیوه‌های مدیریتی این ویژگی رفتاری را آموخت و مهارت‌های زندگی و اجتماعی را تقویت کرد.

سازه روان‌شناختی

دکتر سودابه بساک‌نژاد، روان‌شناس بالینی و مدرس دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا در  این خصوص می‌گوید: در حیطه بهداشت روانی شرم یک احساس درماندگی است و با یک تجربه هیجانی انزجاری همراه است که فرد در قبال شرم خود تمایل به اجتناب و کناره‌گیری از دیگران دارد. این سازه روان‌شناختی با دامنه وسیعی از مشکلات سلامتی، جسمانی و روانی در ارتباط است. این حالت یک احساس درماندگی است که اغلب افراد با ادراکی که از ویژگی‌های شخصی خود دارند، آغاز می‌شود. برای مثال اگر درباره ظاهر جسمانی فرد باشد، خود در قبال ظاهرش احساس خجالت و شرم می‌کند، زیرا به نظر می‌رسد از سوی دیگران فرد جالبی نیست. همچنین اگر یک فرد دستبند تقلب بزند ممکن است در قبال آن احساس خجالت داشته باشد، زیرا متوجه می‌شود رفتار او منجر به طرد و افت در روابط اجتماعی می‌شود. احساس شرم به دو صورت در افراد ظاهر می‌شود؛ نخست شرم بیرونی و مساله دوم شرم درونی است.

بساک‌‌نژاد، روان‌شناس بالینی در ادامه می‌گوید: شرم بیرونی با تفکرات و احساساتی همراه است که فرد در نظر دیگران به نظر می‌رسد. اگر احساس کند که دیگران نظر خوبی نسبت به او ندارند احساس دردناکی از شرم و خجالت را تجربه می‌کند، بنابراین شرم وقتی بیرونی تلقی می‌شود که فرد خود را کانون توجه دیگران می‌بیند و به این باور دست پیدا می‌کند که نمی‌تواند رفتارها و اعمال مناسب اجتماعی را انجام دهد، اما شرم درونی درباره خود آگاهی و چگونگی ویژگی‌های درونی فرد آشکار می‌شود. کانون توجه شرم درونی بر احساس‌ها و ارزیابی‌هایی است که فرد درباره بی‌کفایتی‌های خودش دارد. یکی از ویژگی‌های شرم احساس بی‌ارزشی و خودانتقادی است. اگر فرد احساس کند در قبال رفتارهای خود مسوولیت‌پذیر نیست و در روابط اجتماعی نمی‌توانند رضایتی را ایجاد کنند، در قبال خود احساس شرم می کند و از سوی دیگر شرم نقش مهمی در بروز اضطراب اجتماعی ایجاد می‌کند، بنابراین اگر از نظر ظاهری یا از نظر درونی در قابل خود احساس شرم داشته باشند، افت عملکرد اجتماعی در آنها رشد می‌کند و در قبال روابط اجتماعی احساس اضطراب را تجربه می‌کنند.

عملکردهای اجتماعی

این روان‌شناس بالینی و مدرس دانشگاه تصریح می‌کند: شرم به اشکال متفاوت ظاهر می‌شود. به طور نمونه می‌توان گفت برخی افراد شرم تحصیلی را تجربه می‌کنند، به این معنا که در روند تحصیلی عملکرد خوبی ندارند و در قبال عملکردهای خود خجالت می‌کشند و با داشتن آینده‌ای نامشخص احساس شکست می‌کنند، بنابراین ترس از شکست با شرم در ارتباط است. برای اینکه بتوانیم پیچیدگی‌های مربوط به احساس شرم را درک کنیم، باید بدانیم یک پدیده گسترده‌ای است و عوامل متفاوتی در ایجاد آن دخالت می‌کند. یکی از این عوامل نقش عوامل فرهنگی است. وقتی که جوامع به افراد جامعه خود یاد می‌دهد که چه به صورت فردی یا گروهی در قبال رفتارهای اجتماعی خود مسوولیت‌پذیر باشند، از این رو اگر چنین پدیده‌ای رخ ندهد، در نتیجه فرد احساس شرم می‌کند همچنین اگر با یک‌سری محدودیت‌های اجتماعی مواجه می‌شود که توانایی رعایت آنها را ندارد و ممکن است در برابر این رفتارها نیز احساس خجالت داشته باشد و هر‌چه این پدیده شدت پیدا کند، خودانتقادی و شرم درونی شدت بیشتری می‌یابد. از سوی دیگر عامل دیگری که می‌توان مهم برشمرد، خانواده است. از بدو تولد کودکان درگیر یک‌سری رفتارهای ارتباطی هستند. والدین به آنها می‌آموزند چه رفتارهایی درست است انجام دهند و چه رفتارهایی اشتباه تلقی می‌شود.

راهبردهای روان‌شناختی

وی بیان می‌کند: از این رو در قبال رفتارهای اشتباه، کودک احساس شرم و خجالت می‌کند و بنابراین تلاش می‌کند دوباره آن را تکرار نکند. این موضوع نشان می‌دهد از نظر خانوادگی و از لحاظ اجتماعی شرم جنبه‌های مثبت و منفی دارد، بنابراین اگر افراد بتوانند برای انجام مسوولیت‌های خود آنها را به موقع انجام دهند و روشی درست را در پیش گیرند، احساس خجالت می‌کنند. شاید یک جنبه مثبت و منفی آن مشخص باشد، اما اگر که شرم یک تجربه هیجانی منفی به حساب آید، باعث پنهان شدن بسیاری از هیجانات می‌شود.

بدیهی است که در چنین حالتی فرد خود را سرزنش می‌کند و جنبه‌های منفی آن آشکار می‌شود. برای اینکه با شرم خود مقابله کنند و راهکارهای مناسبی را برای عملکردها در پیش بگیرند، لازم است به برخی نکات توجه کنند.

بساک‌نژاد در ادامه راهکارهای پیشنهادی توصیه می‌کند و می‌گوید: در ابتدا افراد باید در قبال رفتارهای خود مسوولیت‌پذیر باشند و محدودیت‌های فردی و اجتماعی را بشناسند و سازگاری اجتماعی را بپذیرند. نکته قابل توجه دیگر این است که افراد در برابر پدیده‌های ظاهری مانند ظاهر جسمانی خود و طرز پوشش آگاهی بیشتری پیدا کنند و این آگاهی به افراد کمک می‌کند که بدانند چگونه باید عمل کنند و احساس شرم کمتری داشته باشند. یکی دیگر از نکات دیگر آنکه وقتی شرم درونی افزایش پیدا می‌کند، موقعیت‌ها استرس‌زا‌تر و مأیوس‌کننده‌تر خواهد شد، بنابراین لازم است در کنار پیچیدگی‌های اجتماعی، روابط بین‌فردی و آموزش مهارت‌های ارتباطی مناسب را یاد بگیرند. باید تلاش کرد تا راه‌هایی برای شکوفایی استعدادهای بشری پیدا کرد. با بهره‌مند شدن از تعالیم دینی و ارزش‌های والای انسانی و تکالیف شرعی و فردی می‌توان به تعادل رسید و به دور از هر‌گونه افراط‌گری و شجاعت اخلاقی را مد‌نظر قرار داد و ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی که مورد توجه ائمه معصومین(ع) بوده است را مد‌نظر قرار داد تا بتوانند افراد بر احساس شرم و خجالت خود غلبه کرده و مدیریتی درست داشته باشند. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.