فیلم مراسم زار / جن گیری به شیوه جنوبی های ایران

به گزارش رکنا دارک، آیا تا‌به‌حال نام مراسم زار را شنیده‌اید؟ آیینی رازآلود که در دل جنوب ایران، میان مردم جزایر و سواحل هرمزگان و قشم جریان دارد. ایران سرزمینی است پر از آیین‌ها و باورهای کهن؛ اما زار یکی از متفاوت‌ترین آن‌هاست — رسمی که ریشه‌های آن تا سرزمین‌های دور آفریقا نیز کشیده می‌شود.

زار؛ بادِ پریشان

در فرهنگ مردم جنوب، گاه بیماری یا آشفتگی روحی را نتیجه‌ی ورود «باد»ی ناپیدا به بدن می‌دانند؛ بادی که حامل جن، روح یا نیرویی ناشناخته است. وقتی درمان‌های معمول کارساز نباشد، مردم به سراغ برگزاری مراسمی می‌روند که هدفش بیرون‌راندن همین باد خبیث است. این آیین را «زارگیری» می‌نامند.

پیشینه‌ی زار

گفته می‌شود که آیین زار از طریق بازرگانان و مهاجران آفریقایی که در گذشته به بنادر جنوبی ایران می‌آمدند، به این منطقه راه یافته است. آن‌ها موسیقی، ریتم و باوری را با خود آوردند که در گذر زمان با فرهنگ بومی جنوب درآمیخت و به سنتی ماندگار تبدیل شد. امروز، زار را می‌توان نمادی از آمیزش فرهنگی و موسیقایی دو ملت دانست.

بابازار و مامازار؛ درمانگران باد

اجرای این مراسم بر عهده‌ی دو شخصیت اصلی است: بابازار و مامازار. آنان معمولا از میان افرادی انتخاب می‌شوند که خود زمانی گرفتار باد شده و پس از درمان، توانایی ارتباط با «اهل هوا» را یافته‌اند. بابازار و مامازار در نقش راهنما و میانجی میان انسان و نیروهای نادیدنی عمل می‌کنند.

روند برگزاری آیین

آیین زار اغلب هفت روز به طول می‌انجامد. در این مدت، فرد بیمار زیر نظر بابازار یا مامازار در مکانی جدا نگهداری می‌شود و با روغن‌ها و گیاهان محلی مانند «گره‌کور» ماساژ داده می‌شود. در پایان هفته، مراسم اصلی آغاز می‌گردد؛ گروهی از اهل هوا دور هم جمع می‌شوند، سازهای سنتی می‌نوازند و با نغمه‌های خاصی باد را خطاب قرار می‌دهند.
در میانه‌ی مراسم، بابازار از روح باد می‌خواهد که خواسته‌اش را بیان کند؛ گاهی طلا، لباس، یا قربانی حیوانی را طلب می‌کند. برآوردن این خواسته به‌زعم برگزارکنندگان، موجب آرام‌شدن باد و رهایی فرد بیمار می‌شود.

قوانین آیین زار

در مجلس زار، آدابی خاص برقرار است: کسی نام خدا یا پیامبران را بر زبان نمی‌آورد، ورود با کفش ممنوع است و شرکت‌کنندگان باید در سکوت و احترام کامل حضور یابند. موسیقی و حرکت‌های آیینی نقش اصلی را دارند و هر نوع باد آهنگ مخصوص خود را می‌طلبد.

زار؛ مرز میان باور و خرافه

برخی، زار را آیینی درمانگر و فرهنگی می‌دانند و برخی دیگر آن را بازمانده‌ای از خرافات کهن. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که زار بخشی از میراث ناملموس جنوب ایران است و بازتابی از پیوند موسیقی، باور و انسان. امروزه نیز گردشگران بسیاری برای دیدن این مراسم به قشم و بوشهر سفر می‌کنند و از نزدیک شاهد اجرای آن می‌شوند.