درختان شهر تهران در آستانه مرگ؛ مسئولیت شهرداری زیر سایه بی‌توجهی

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، تهران دیگر بوی درخت‌های چنار ۵۰ ساله‌اش را نمی‌دهد. کوچه‌هایی که روزگاری به خاطر سایه‌سار درختان بهشتی کوچک بودند، حالا با تنه‌های بریده و خاک ترک‌خورده به شهروندان خوشامد می‌گویند. صدای اره‌برقی جای چهچهه پرنده‌ها را گرفته و تصاویر خیابان‌های بی‌درخت، زنگ خطری است برای آینده پایتختی که روزگاری با درختانش نفس می‌کشید.

تناقض در مسئولیت‌ها؛ شهروند یا شهرداری؟

در حالی‌که قوانین صریح «حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها» مسئولیت نگهداشت و آبیاری درختان را برعهده شهرداری گذاشته، برخی مسئولان شهری مدعی‌اند آبیاری درختان روبه‌روی منازل وظیفه‌ی ساکنان است. این نگاه، عملاً بار مسئولیتی چند ده میلیاردی را بر دوش شهروندانی می‌گذارد که خودشان زیر فشار بحران آب کمر خم کرده‌اند.نتیجه این بی‌توجهی، کوچه‌هایی است که هر روز درختی در آن خشک یا قطع می‌شود.

روایت شهروندان؛ از کوچه‌های باصفا تا اره‌های بی‌امان

یکی از ساکنان شمال شهر و منطقه میرداماد می‌گوید:

«تا همین چندسال پیش هرکی وارد کوچه‌مون می‌شد ، می‌گفت چقدر قشنگه ، چقدر باصفاست ، درخت‌های چنار ۴۰ تا ۵۰ ساله‌مون هر فصل رو یه جور قشنگ کردند . 

اما الان چندسالی هست که دچار آفت بدسلیقگی شدند ، بهشون رسیدگی نمیشه ، هرس نمیشن ، سال‌هاست ندیدم که شهرداری بهشون آب بده ، هرچی که مونده به زور اهالی کوچه‌ست . 

تو این بی آبی و بی‌پولی و بی‌برقی و بی زندگی‌ای دیگه جون سابق برای کسی نمونده که درختهای جلوی خونه‌شون رو آب بدن ، شاید هم اون قدیمی‌ها دیگه نیستند ، اونها که یکسری کارها رو برای پر برکت شدن زندگیشون ضروری می‌دونستند.

دیشب که برگشتم خونه ، توی تاریکی چشمم به خورده‌های چوب افتاد ، دلم ریخت ، بله ، دوتا از درخت‌های دیگه هم بریده شد .»

در  خیابان فلسطین جنوبی – که روزگاری به «خیابان کاخ» مشهور بود – امروز با تنه‌های بریده و جوی‌های خشک روبه‌روست. یکی از شهروندان با ناراحتی می‌گوید:

«اینجا روزگاری درختان چنار به خورشید اجازه نمی‌داد به زمین برسد اما چند وقتی است درختانش یکی یکی قطع می‌شوند، اینجا روزگاری خیابان کاخ بود که فلسطین شده بود و از زیباترین خیابانهای ۹۰ ساله تهران و این روزها شهرداری به جانش افتاده و به بهانه بازپیرایی درختانش را گردن زده است و جوی چند دهه‌اش در حال تغییر است. خیابان زیبای فلسطین جنوبی این روزها حالش خوب نیست و درخت‌هایش را از دست می‌دهد »

بحران زیست‌محیطی؛ درختان قربانی کم‌آبی و مدیریت ناکارآمد

خشکیدن درختان تهران فقط یک بحران محلی نیست، بلکه هشداری زیست‌محیطی در ابعاد ملی است. درختان شهری نقشی حیاتی در کاهش آلودگی هوا، کاهش دمای محیط و ایجاد زیستگاه پرندگان دارند. با حذف این پوشش، تهرانِ آلوده‌تر و گرم‌تر از همیشه انتظارمان را می‌کشد.

کارشناسان معتقدند نبود برنامه جامع آبیاری و فرسودگی زیرساخت‌های آبرسانی شهری، مهم‌ترین عوامل این بحران‌اند. در شرایطی که استفاده از پساب و آبیاری قطره‌ای می‌تواند جایگزین شیوه‌های پرمصرف سنتی شود، شهرداری همچنان به شیوه‌های پرهزینه و مقطعی بسنده کرده است.

چه باید کرد؟ راهکارهای فوری و میان‌مدت

برای نجات درختان باقی‌مانده، شهرداری باید اقدامات اورژانسی و میان‌مدت را در دستور کار قرار دهد:

آبیاری اضطراری با تانکر در محلاتی که بیشترین آسیب را دیده‌اند.اولویت‌بخشی به درختان کهنسال و سایه‌دار که جایگزینی‌شان ممکن نیست.استفاده از پساب تصفیه‌شده برای آبیاری فضای سبز شهری.آبیاری شبانه و بامدادی برای جلوگیری از تبخیر شدید.مالچ‌پاشی پای درختان به‌منظور حفظ رطوبت خاک.هدایت آب‌های سطحی باران به پای درختان به جای هدایت مستقیم به فاضلاب.

در کنار این اقدامات، شهرداری باید در میانه‌مدت سامانه‌های آبیاری قطره‌ای شهری را توسعه دهد، گونه‌های مقاوم به خشکی را جایگزین کند و با آموزش و فرهنگ‌سازی، شهروندان را به همیاری در حفاظت از درختان ترغیب کند.

پرسش بی‌پاسخ

تهران، شهری که روزگاری به سایه چنارهایش می‌بالید، امروز در برابر تصمیم‌ها و کوتاهی‌های مدیریتی بی‌دفاع مانده است. پرسش اصلی همچنان پابرجاست: چه کسی پاسخگوی بریدن ریه‌های سبز تهران خواهد بود؟