در عمل چیزی به‌نام انرژی تجدیدپذیر در ایران نداریم/راهکار کوتاه مدت،تعرفه هدفمند/فرسودگی زیرساخت‌های توزیع از مهم‌ترین چالش‌ها است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، مسعود پزشکیان رئیس جمهوری ایران،  در اردیبهشت‌ماه، اعلام کردند که دولت برای مدیریت مصرف انرژی و حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، قصد دارد گام اول را با الزام ادارات دولتی به استفاده از انرژی خورشیدی در تابستان آغاز کند. اول هفته جاری نیز  اعلام شد که در نهاد ریاست‌جمهوری یک نیروگاه خورشیدی راه‌اندازی شده است. این اقدام، هرچند از نظر فرهنگی گام مثبتی محسوب می‌شود، اما سؤال اینجاست که در شرایط بحرانی کنونی کشور در حوزه تأمین انرژی، ادارات دولتی تا چه اندازه پتانسیل و ظرفیت استفاده از انرژی خورشیدی را دارند؟ و در ادامه، با توجه به اینکه عمده مصرف انرژی کشور مربوط به بخش‌های خانگی و صنعتی است، آیا زیرساخت لازم برای گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر در این بخش‌ها وجود دارد؟ و اگر نه، چه باید کرد؟

در عمل چیزی به‌نام انرژی تجدیدپذیر نداریم

پاسخ دکتر هاشم اورعی ، استاد دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و کارشناس انرژی، به خبرنگار رکنا در پاسخ به این سوالات اینگونه بود:"" اینکه باید سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور افزایش پیدا کند، کاملاً روشن است. ما در حال حاضر کمتر از یک درصد از انرژی مصرفی کشور را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کنیم؛ یعنی در عمل چیزی به‌نام انرژی تجدیدپذیر نداریم. پس هیچ تردیدی نیست که باید این سهم افزایش پیدا کند. اما صحبت‌هایی که رئیس‌جمهور، معاونان ایشان و وزیر نیرو مطرح می‌کنند، در این مقطع زمانی با توجه به داشته ها، کاملاً غیرعملی است."

دکتر اورعی در توضیح بیشتر این مبحث گفت: "در حال حاضر اصلاً بررسی نشده که ادارات دولتی چقدر ظرفیت و فضای مناسب برای نصب سامانه‌های خورشیدی دارند. معلوم نیست بودجه‌اش را دارند یا امکانات فنی‌اش را. اینکه تصور شود می‌توانیم مشکل کمبود برق کشور را در کوتاه‌مدت با پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام ادارات حل کنیم، کاملاً غیرکارشناسی و غیرواقع‌بینانه است. متأسفانه به رئیس‌جمهور اطلاعات درستی داده نمی‌شود."

نمی‌توان تمام بار ناترازی برق کشور را روی دوش انرژی خورشیدی گذاشت

استاد دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف تاکید داشت :"البته اینکه در نهاد ریاست‌جمهوری یک نیروگاه خورشیدی نصب شده، از نظر سمبولیک و فرهنگی می‌تواند اقدام مثبتی باشد، اما نمی‌توان تمام بار ناترازی برق کشور را روی دوش انرژی خورشیدی گذاشت و انتظار داشت که در کوتاه‌مدت مشکل را حل کند. چنین چیزی قطعاً امکان‌پذیر نیست.اما درباره اینکه کدام بخش‌ها باید به انرژی تجدیدپذیر بپیوندند، باید گفت که بخش خانگی، صنعتی و تجاری بیشترین پتانسیل را دارند. با این حال، ما حتی زیرساخت لازم برای این گذار را هم نداریم، اما مهم‌تر از زیرساخت، مسئله «انگیزه اقتصادی» است که فعلاً وجود ندارد."

دکتر اورعی با بیان اینکه در جلسه‌ای که با مسئولان برق داشتم، مطرح شد که در جنوب کشور، جایی که تابستان‌ها اوج مصرف برق به دلیل سرمایش را داریم، قیمت برق به‌گونه‌ای تعیین شده که هرچه مصرف بیشتر باشد، نرخ برق ارزان‌تر محاسبه می‌شود اینگونه توضیح داد: "کیلووات‌ساعتی برق حدود ۴۰ تومان است؛ یعنی تقریباً رایگان! به جای آنکه تعرفه‌ها مصرف بالا را گران‌تر کنند، عملاً تشویق به مصرف بیشتر می‌شود.در همان جلسه‌ای که برگزار شد تا برای تابستان امسال راهکار فوری پیدا شود، تنها راه ممکن که ظرف یکی دو ماه جواب بدهد، استفاده از ابزار قیمت‌گذاری بود. یعنی باید مصرف برق را گران کنیم. این تنها ابزار قابل اجرا در کوتاه‌مدت است—چه در صنعت، چه در کشاورزی و چه در بخش خانگی.هر کسی که بگوید می‌تواند در کوتاه‌مدت،یعنی ظرف یک یا دو ماه،با ساخت نیروگاه خورشیدی یا نصب پنل، بحران را حل کند، واقع‌بین نیست. تنها راه کنترل بحران فعلی، اصلاح فوری تعرفه‌هاست. هرچه مصرف بیشتر، هزینه بیشتر. فقط از این طریق می‌توان جلوی روند افسارگسیخته رشد مصرف برق را گرفت."

 مصرف خانگی واقعاً چقدر است؟

برخی می‌گویند توان پرداخت قبض‌های افزایش‌یافته برق را ندارند و اصولاً مصرف خانگی آن‌قدر بالا نیست که بخواهد در اولویت افزایش قیمت قرار بگیرد. نظر شما چیست؟ سهم مصرف خانگی واقعاً چقدر است و آیا با توجه به شرایط اقتصادی مردم، افزایش قیمت باید بیشتر متوجه بخش‌های دیگر باشد؟دکتر هاشم اورعی، کارشناس ارشد انرژی، پاسخ می‌دهد:"به‌طور متوسط، حدود ۳۱ تا ۳۲ درصد، یعنی نزدیک به یک‌سوم کل مصرف برق کشور مربوط به بخش خانگی است. اما در تابستان، به‌ویژه در مناطق جنوبی کشور، این رقم به دلیل گرمای شدید تا حدود ۴۵ و حتی ۴۷ درصد هم می‌رسد. یعنی سهم بخش خانگی در اوج مصرف تابستانی به‌طور جدی بالا می‌رود، بنابراین نمی‌توان آن را نادیده گرفت.نکته دوم این‌که در مناطق جنوبی کشور، برق عملاً مجانی است. آن عدد ۴۰ تومانی که من اشاره کردم، یعنی معادل فقط یک درصد از قیمت تمام‌شده‌ی برق! یکی از مدیران سابق توزیع برق به من گفت که در بوشهر، در سرویس بهداشتی هم کولر اسپلیت نصب کرده بودند! با چنین شیوه‌ای از یارانه‌دادن نمی‌توان انتظار داشت که مشکل کمبود برق حل شود."

این استاد دانشگاه تاکید داشت " "این‌که برخی می‌گویند مردم توان پرداخت ندارند، البته درست است، اما این دلیل نمی‌شود که قیمت کالا را آن‌قدر پایین بیاوریم که بی‌ارزش شود. ما باید قیمت برق را واقعی کنیم، و همزمان، به‌صورت هدفمند و هوشمند به کسانی که نیاز دارند، یارانه بدهیم. این هم دیگر وظیفه وزارت نیرو نیست، بلکه نهادی که مسئول سیاست‌گذاری حمایت‌های اجتماعی است، باید کمک‌هزینه‌ی مستقیم برای پرداخت قبض برق به خانوارهای کم‌درآمد بدهد.دلیل ندارد که همه‌ی جامعه، بدون در نظر گرفتن توان مالی‌شان، برق ارزان  مصرف کنند.  متوسط قبض برق پرداختی در شهر تهران، که یکی از مناطق با بالاترین مصرف است، حدود ۵۰ هزار تومان است. ۵۰ هزار تومان یعنی تقریباً یک‌چهارم قیمت یک ساندویچ در ماه! با این وضعیت طبیعی است که نتوانیم مصرف را مدیریت کنیم."

رمزارزها؛ مقصر اصلی یا یک متهم بزرگ‌نمایی‌شده؟

چقدر فعالیت مزارع رمزارز در مصرف و بحران برق تأثیر دارد؟ دکتر اورعی اینگونه پاسخ داد: در مورد رمزارزها باید دو نکته را روشن کنیم. اول این‌که برخی در این مورد بزرگ‌نمایی می‌کنند و می‌گویند ۲۰ درصد مصرف برق کشور برای استخراج رمزارز است، که این حرف واقعیت ندارد. دوم، باید بین رمزارزهایی که مجوز دارند و انشعاب برق خریده‌اند با آن‌هایی که به‌صورت غیرقانونی برق استفاده می‌کنند، تفاوت قائل شویم.آن‌هایی که مجوز دارند، مثل بقیه‌ی مصرف‌کننده‌ها هستند. مشکل، فعالیت‌های غیرقانونی است. طرف مجوز دامداری یا کشاورزی یا حتی مسجد و مدرسه دارد اما از برق آن‌ها برای استخراج رمزارز استفاده می‌کند. خب این تخلف است و وزارت نیرو موظف است جلوی آن را بگیرد.اما این‌که بگوییم رمزارزها علت‌العلل مشکلات برق کشور هستند، نه، این حرف درست نیست."

فرسودگی زیرساخت‌ها

چقدر فرسودگی زیرساخت‌های انرژی در بحران ناترازی برق نقش دارد؟ دکتر اورعی در پاسخ به این سوال گفت:" نقش بسیار مهمی دارد. مشکل اینجاست که روی شبکه‌ی برق، مخصوصاً شبکه‌ی توزیع، سرمایه‌گذاری نشده و تلفات انرژی بالاست. در تابستان، این تلفات بیشتر هم می‌شود. از طرفی، فرسودگی شبکه احتمال بروز خطا را بالا می‌برد.یعنی چه؟ یعنی اگر یکی از نیروگاه‌های ما در اوج گرما دچار مشکل فنی شود و از مدار خارج شود، این خطر کاملاً جدی وجود دارد که شبکه برق به‌طور کامل فرو بپاشد. بنابراین بله، فرسودگی زیرساخت‌ها، به‌ویژه در بخش توزیع، یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز انرژی در کشور است."