خرسی که در پایتخت دود شد! /توله‌خرس یتیم قربانی غفلت سازمان حفاظت محیط زیست

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در میانه‌ی تهران، در دل پارک پردیسان که باید نمادی از حفاظت از طبیعت و حیات‌وحش باشد، حالا پنج روز است که یک توله خرس قهوه‌ای گم شده و هیچ اثری از او نیست. توله‌خرسی که پیش‌تر مادرش با گلوله شکارچیان کشته شد و او همراه با خواهر دوقلویش به عنوان بازماندگانِ آن جنایت به این پارک منتقل شده بودند، حالا خودش قربانیِ دیگری است؛ قربانیِ بی‌برنامگی، ضعف نظارت و پاسخ‌گویی گنگ سازمان حفاظت محیط زیست.

گم‌شدن در پارک یا گم‌شدن در سیستم؟

ماجرا ساده نیست،توله‌خرسی که به ادعای سازمان حفاظت از محیط زیست قرار بود در شرایط کنترل‌شده، مراقبت و بازپروری شود تا بعدها به طبیعت بازگردد، به‌طرزی مشکوک از قفس خود خارج شده است. هنوز معلوم نیست که این فرار (یا فراری‌دادن) چطور اتفاق افتاده، اما آن‌چه مسلم است، این است که چنین حادثه‌ای نباید اصلاً رخ می‌داد.

پنج روز از آن واقعه گذشته و در تمام این مدت، نه‌تنها خبر دقیقی از سرنوشت این حیوان بی‌دفاع منتشر نشده، بلکه سازمان محیط زیست نیز پاسخ شفافی درباره جزئیات نگهداری، نحوه خروج حیوان از قفس و برنامه جست‌وجو ارائه نکرده است. جملات کلیشه‌ای‌ای نظیر «صدای خرس شنیده شده» یا «نیروهای هلال احمر، محیط‌بانان و پهپادها در جست‌وجو هستند» بیش از آن‌که دلگرم‌کننده باشد، نشانی از سردرگمی و بی‌عملی نهاد مسئول دارد.

نگهداری در قفس یا بی‌برنامگیِ محض؟

پرسش اساسی این است، چگونه در مجموعه‌ای مثل پردیسان، که نه تنها درون شهر تهران واقع شده بلکه در مجاورت اتوبان‌های پرتردد و محله‌های مسکونی است، امنیت و نظارت روی قفسی که دو توله‌خرس نگهداری می‌شوند تا این حد ناکافی بوده است که یک حیوان وحشی از آن بگریزد یا به‌قول برخی فرضیه‌ها، توسط انسان‌ها دزدیده شود؟

سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به این فرضیه‌ها تنها به تکذیب اکتفا کرده و بدون ارائه شواهد مستند اعلام کرده است که «خرس همچنان در پارک است»؛ اما هیچ تصویری، هیچ صدای ضبط‌شده‌ای، و هیچ نشانی از محل احتمالی او ارائه نشده است. در این شرایط، این پرسش پیش می‌آید که اگر فرضیه‌ی سرقت یا خروج حیوان به بیرون از پارک نادرست است، چرا هیچ ابزار ردگیری یا پایش از پیش برای این حیوان کار گذاشته نشده بود؟

در حالی‌که خرس در محوطه‌ای گم شده که به گفته مسئولان، هم محدود است و هم به‌ظاهر تحت نظارت، غیبت طولانی او می‌تواند به فاجعه‌ای زیست‌محیطی و حتی انسانی منجر شود. اگر خرس از پارک خارج شده باشد، می‌تواند در فضای شهری و در تقابل با انسان‌ها سرنوشتی خونین بیابد، یا خود بر اثر گرسنگی، ترس و استرس تلف شود. و اگر داخل پارک باشد، غفلت در جست‌وجوی حرفه‌ای و فوری می‌تواند او را در معرض خطرات زیستی مختلف قرار دهد.

در هر دو حالت، مسئولیت بر عهده سازمانی است که هم از بودجه و اختیارات کافی برخوردار است و هم متولی مستقیم حفاظت از حیات‌وحش کشور.

پردیسان؛ نماد بحران ساختاری در حفاظت محیط زیست

گم‌شدن این توله‌خرس، صرفاً یک حادثه نیست؛ نشانه‌ای است از یک بحران ساختاری در نگهداری از حیات‌وحش. پارک پردیسان، که از آن به‌عنوان یک مجموعه آموزشی-تحقیقاتی با هدف آشنایی مردم با گونه‌های حیات‌وحش یاد می‌شود، حالا خود به صحنه‌ی ناپدیدشدن و بلاتکلیفی یک گونه‌ی در معرض خطر تبدیل شده است.

چرا هیچ برنامه مدون مراقبتی برای حیواناتی که قرار است به طبیعت بازگردند تدوین نمی‌شود؟ چرا سیستم‌های پایش تصویری و ردیاب ماهواره‌ای برای حیوانات ارزشمند کار گذاشته نمی‌شود؟ چرا شفافیت در اطلاع‌رسانی به افکار عمومی وجود ندارد؟ و مهم‌تر از همه، چه کسی مسئول جان این توله‌خرس بی‌دفاع است که حالا ممکن است در گوشه‌ای از پارک یا در بیغوله‌ای شهری، در آستانه مرگ باشد؟

پاسخ این پرسش‌ها نه‌تنها برای روشن‌شدن سرنوشت این توله‌خرس، بلکه برای جلوگیری از فجایع مشابه در آینده حیاتی است. جامعه‌ی مدنی، رسانه‌ها و فعالان محیط‌زیست، امروز باید بیش از همیشه از نهاد مسئول بخواهند که به‌جای پنهان‌کاری و کلی‌گویی، با صداقت و مسئولیت‌پذیری کامل درباره این پرونده سخن بگوید.

تا آن روز، فقط می‌توان امیدوار بود که توله‌خرس گم‌شده، هنوز زنده باشد.