در 21 آذرماه 1403، تهران با 86 روز ناپاک، بهروزی دیگر از بحران آلودگی هوا رسید. این در حالی است که سالهاست این پدیده زیستمحیطی به تهدیدی جدی برای سلامت عمومی بدل شده است. از ورود سوختهای پرگوگرد در دهه 80 تا استفاده گسترده از مازوت در دهه 90 و تداوم بحران در دهه 1400، هیچکدام از ارگانهای دولتی بهطور جدی در برابر این بحران مسئولیتپذیر نبودهاند.
بحثهای اخیر درباره وجود گسلهای فعال در جنوب تهران و ارتباط آنها با بقایای ابر دریاچهای باستانی، نظرات متفاوتی را میان کارشناسان زمینشناسی برانگیخته است. در حالی که برخی محققان وجود گسلها را تأیید میکنند، گروهی دیگر این منطقه را حاصل خشکشدن یک دریاچه عظیم میدانند. آیا این دو پدیده میتوانند همزمان وجود داشته باشند؟ گزارش پیش رو به بررسی این مسئله از دیدگاه متخصصان میپردازد.
آنچه سالها به عنوان گسلهای خطرناک در جنوب تهران شناخته میشد، در واقع بقایای یک دریاچه عظیم و باستانی است که اکنون پس از هزاران سال خشک شده است. پژوهشگران با ارائه شواهد علمی و تاریخی جدید، ثابت کردهاند که این منطقه نه تنها گسل ندارد، بلکه روزگاری دریاچهای گسترده و پر آب بوده که اکنون ناپدید شده است.
با افزایش بیسابقه استفاده از سوختهای آلاینده، خودروهای فرسوده و وارونگی دما، پیشبینیها از زمستانی بحرانی در سال ۱۴۰۳ خبر میدهند. در این میان، عدم اجرای مؤثر «قانون هوای پاک» و نبود زیرساختهای مناسب، تلاشها برای مقابله با آلودگی را ناکارآمد کرده است.
سخنان اخیر محمدرضا عارف، معاون اول رئیسجمهور، درخصوص بحران آب ایران نشان میدهد که مسئولان هنوز نتوانستهاند به عمق بحران پی ببرند. در حالی که کشور در میانه یکی از بزرگترین بحرانهای آبی تاریخ خود قرار دارد، طرح فرهنگسازی مصرف آب بدون اتخاذ سیاستهای عملیاتی و علمی بهعنوان راهحلی برای بحرانهای جاری، سوالات جدی در خصوص کارآمدی و اثربخشی این رویکرد مطرح میکند. بدون تغییرات اساسی در مدیریت منابع آبی، بحران آب ایران نمیتواند حل شود.
سازمان محیط زیست اعلام کرده است که ادعای وجود ۱۵۰ تن گوگرد در هوا نیاز به بررسی دقیق دارد و فعلاً آن را نه تأیید و نه تکذیب میکند. این سازمان بار دیگر وعده برخورد قضائی با متخلفان مازوتسوزی را داده، اما تجربه نشان میدهد این شکایتها تأثیر چندانی بر کاهش آلودگی هوا نداشته و مردم همچنان قربانی این وضعیت هستند.
با وجود تعطیلی مدارس در روزهای آلوده و بروز مشکلات برای خانوادهها، راهحلهای موقتی برای مقابله با آلودگی هوا کافی نیستند. دولت باید از راهکارهای فوری و مؤثری همچون تقویت نظارت بر آلایندگیها، توسعه حملونقل عمومی، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، و جایگزینی سوختهای آلاینده در صنایع بهرهبرداری کند. در شرایط فعلی، تنها اقدامات بلندمدت و پایدار میتواند به کاهش آلودگی و حفاظت از سلامت عمومی کمک کند.
در حالی که کشور با بحرانهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دست و پنجه نرم میکند، عملکرد بخش تندرو از مجلس در تغییر ندادن اولویتهای خود موجب نگرانیهای جدی شده است. تمرکز بر مسائل حاشیهای به جای رسیدگی به بحرانهای واقعی کشور، ایران را در مسیر بحرانی عمیقتر قرار میدهد.
امروز روز دانشجوست، اما در کشوری که دانشجویانش نه تنها به دنبال علم و پیشرفت، بلکه به دنبال راهی برای فرار از شرایط نابسامان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند، این روز به یاد روزهایی میافتد که نسلهای آینده برای ساختن ایران مجبور به ترک آن میشوند. این نسل که در شرایط سخت مردم ایران به تحصیل پرداخته، اکنون در دامی گرفتار شده که هیچ گزینهای جز مهاجرت برایشان باقی نمیگذارد.
در روز دانشجو، مشکلات متعدد دانشجویان ایرانی در مقاطع مختلف تحصیلی نمایانتر از همیشه به نظر میرسد. از مشکلات اقتصادی که در مقطع کارشناسی باعث مشکلات مالی و فشارهای روحی برای ادامه تحصیل میشود، تا چالشهای پیچیدهتر دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مانند فشارهای شغلی، نبود امکانات پژوهشی، و ناتوانی در دسترسی به منابع علمی جهانی، همگی عواملی هستند که روند علمی و تحصیلی دانشجویان ایرانی را تحت تاثیر قرار دادهاند. به گفته برخی دانشجویان، مشکلاتی همچون موقعیت جغرافیایی دانشگاهها، بهروز نبودن سرفصلهای درسی و مشکلات فیلترینگ، از جمله موانعی هستند که بهطور مستقیم بر کیفیت تحصیل و انگیزههای علمی آنان تاثیر میگذارند.