وقتی شهر حق معلولان را غصب می‌کند؛ تهران هنوز برای همه ساخته نشده است + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در خیابان‌های تهران، تابلوهای آبی‌رنگی که روی آن نوشته شده «پارک ویژه افراد دارای معلولیت» فقط یک نشانه ترافیکی ساده نیست؛ این تابلوها یادآور یک حق شهری هستند که سال‌هاست بسیاری از شهروندان آن را نمی‌بینند و بسیاری از افراد دارای معلولیت هر روز بابت نبود آن جریمه می‌شوند، نه به دست قانون، بلکه به دست شهری که هنوز برای حضور برابر همه ساکنان خود آماده نشده است.

در واقع این تابلوها نماینده قانونی گروهی از شهروندان‌اند که برای انجام بدیهی‌ترین امور روزمره ،از مراجعه به بانک و اداره تا رسیدن به درمانگاه و انجام خرید ، نیازمند دسترسی نزدیک و بی‌دردسر به مقصد خود هستند. وظیفه شهروندان ساده ولی حیاتی است و آن احترام به این حق است.

توقف خودروهای شخصی در این فضاها حتی «برای پنج دقیقه» به معنای سلب حق تردد از کسی است که اگر جای پارک مناسب نداشته باشد، عملاً امکان فعالیت روزمره خود را از دست می‌دهد و مجبور است مسیر را نیمه‌تمام رها کند. این احترام فقط یک رفتار اخلاقی نیست؛ یک مسئولیت قانونی و مدنی است که نبود آن، بی‌توجهی به کرامت انسانی افراد دارای معلولیت را بازتولید می‌کند.

قانون اما در برابر متخلفان نباید بیکار بنشیند. پلیس موظف است بدون اغماض با خودروهایی که به‌طور غیرمجاز این فضاها را اشغال می‌کنند برخورد کند. این برخورد شامل جریمه‌های مالی، ثبت تخلف و حتی انتقال خودرو به پارکینگ می‌شود. تساهل در این زمینه یعنی باز گذاشتن راه برای تبعیض ساختاری؛ یعنی اینکه افرادی که برای حضور در جامعه نیازمند حداقل امکانات‌اند، حتی از این حداقل نیز محروم بمانند. بااین‌حال، بسیاری از رانندگان همچنان تصور می‌کنند تخلف در این زمینه «کم‌اهمیت» است یا «کسی نمی‌بیند». همین چرخه بی‌توجهی است که قانون را روی کاغذ نگه می‌دارد و حضور افراد دارای معلولیت را در شهر دشوارتر از آنچه هست می‌کند. برخورد مؤثر پلیس باید ثابت کند که حقوق این گروه از شهروندان، بخشی از نظم عمومی است و نقض آن مانند هر بی‌نظمی دیگری قابل چشم‌پوشی نیست.

اما حتی شدیدترین برخورد قانونی نیز زمانی می‌تواند نتیجه واقعی داشته باشد که شهر برای حضور افراد دارای معلولیت «قابل استفاده» باشد. وظیفه شهرداری تهران تنها نصب چند تابلو در خیابان‌ها نیست. اگر خیابانی رمپ استاندارد ندارد، اگر مترو آسانسور کارآمد ندارد، اگر پیاده‌روها با اختلاف سطح‌های خطرناک و پله‌های ناگهانی قطع می‌شوند، اگر کف‌پوش‌ها لغزنده یا تخریب‌شده‌اند و اگر دسترسی مناسب در مقابل اکثر ساختمان‌های اداری و خدماتی وجود ندارد، آن تابلوهای آبی بیشتر شبیه «ویترین‌سازی» خواهند بود تا اجرای واقعی حق شهروندی. شهرداری باید با برنامه‌ای شفاف، نظارت‌پذیر و بلندمدت معابر، ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی، پارکینگ‌ها و ورودی ساختمان‌های عمومی را مناسب‌سازی کند؛ تعداد جای پارک‌های ویژه را در مراکز پرتردد افزایش دهد؛ با پیمانکاران متخلفی که پروژه‌های مناسب‌سازی را ناقص اجرا می‌کنند برخورد کند؛ و استانداردهای دسترسی را از سطح «توصیه» به «الزام» تبدیل نماید. بخش مهم‌تر این است که این روند تنها یک‌بار اجرا نشود؛ لازم است نظارت دائمی و پاسخگویی شفاف وجود داشته باشد تا شهر، پس از تغییر، دوباره به وضعیت نامناسب گذشته بازنگردد.

تا زمانی که شهروندان به حقوق دیگران احترام نگذارند، پلیس برخورد قاطع و بی‌وقفه نداشته باشد و شهرداری از تغییرات نمایشی به اصلاحات واقعی و ساختاری نرسد، تهران برای بخش قابل توجهی از شهروندان خود، از افراد دارای معلولیت تا سالمندان و حتی والدینی که با کالسکه در شهر تردد می‌کنند ،همچنان شهری نیمه‌قابل‌استفاده خواهد بود. این تابلوها، در ظاهر کوچک، نماد بزرگی از یک تقابل هستند؛ تقابل میان شهری که همه‌کس باید در آن دیده شود و شهری که تنها برای بدن‌های سالم و ترددهای بدون مانع طراحی شده است. احترام به این تابلوها یعنی انتخاب نوع اول، شهری انسانی‌تر، برابرتر و واقعاً متعلق به همه.