یک ایرانی مشهور که در جهانش، لباس‌ها شعر می‌گویند!

علی حاتمی ، شاعر سینمای ایران، نه تنها به‌واسطه‌ی روایت‌های پرجزئیات و نگاه نوستالژیکش به تاریخ ایران شناخته می‌شود، بلکه در حوزه‌ی طراحی لباس نیز جایگاهی منحصربه‌فرد دارد. او باور داشت که لباس تنها پوششی بر تن شخصیت‌ها نیست؛ بلکه بخشی از حافظه‌ی فرهنگی و ابزاری برای روایت بصری است. همین نگاه باعث شد که لباس در آثار این کارگردان بزرگ، نقشی هم‌سنگ با دیالوگ و میزانسن ایفا کند.

حاتمی در اغلب فیلم‌هایش شخصاً طراحی و نظارت بر لباس‌ها را بر عهده داشت و حتی به جزئیاتی مانند شکل، جنس و رنگ دکمه‌ها حساس بود. او به‌خوبی می‌دانست که یک برش پارچه یا انتخاب رنگ، می‌تواند بخشی از تاریخ و هویت شخصیت را روایت کند.

دقت و ظرافت در بازآفرینی تاریخ

لباس‌ها در سینمای حاتمی نوعی زبان بصری بودند؛ زبانی که گذشته‌ی ایران را زنده می‌کرد. انتخاب پارچه‌ها، رنگ‌ها و دوخت‌ها هرکدام بر اساس جایگاه اجتماعی و روانشناسی شخصیت‌ها صورت می‌گرفت. به همین دلیل، فیلم‌های او امروز منبعی ارزشمند برای پژوهشگران تاریخ لباس و طراحان مد محسوب می‌شوند.

نمونه‌هایی از آثار علی حاتمی و طراحی لباس شخصیت‌ها

دلشدگان (۱۳۷۰)

در این فیلم که به موسیقی‌دانان دوره‌ی قاجار می‌پرداخت، لباس‌ها بازتابی از شکوه و فاخر بودن آن عصر بودند. استفاده از ترمه، مخمل و ابریشم، نه تنها زیبایی بصری صحنه‌ها را دوچندان کرد، بلکه فضای باشکوه قاجاری را عینیت بخشید. یقه‌های بسته، قبای بلند و رنگ‌های عمیق و گرم، بر شخصیت‌پردازی هنرمندان آن دوره صحه گذاشتند.

هزاردستان (۱۳۶۶)

این سریال ماندگار، تصویری از دوران گذار از قاجار به پهلوی اول ارائه داد. در آن، لباس‌ها نقشی اساسی در بازتاب فضای سیاسی–اجتماعی داشتند. کت‌های بلند، کراوات‌های باریک، شاپوهای اروپایی و پالتوهای سنگین همگی نشانه‌ای از تغییر سبک زندگی و نفوذ مد غربی در ایران آن زمان بودند. دقت در جزئیات این لباس‌ها تا حدی بود که تماشاگر احساس می‌کرد به دل تاریخ قدم گذاشته است.

کمال‌الملک (۱۳۶۳)

در روایت زندگی نقاش بزرگ ایران، لباس‌ها نه تنها فضاسازی قاجاری را تقویت کردند، بلکه به شخصیت‌ها عمق بخشیدند. قبای بلند، شال‌های ابریشمی، جلیقه‌های تزئینی و کلاه‌های سنتی، فضایی درباری و مجلل آفریدند که در هماهنگی کامل با فضای هنری و سیاسی فیلم بود.

سوته‌دلان (۱۳۵۶)

برخلاف آثار تاریخی، این فیلم به طبقه‌ی متوسط شهری پرداخت. لباس‌ها ساده‌تر و رنگ‌ها اغلب خنثی بودند: پیراهن‌های ساده، کت‌های خاکستری و پارچه‌های ارزان‌قیمت. این انتخاب‌ها به‌خوبی تضاد میان زندگی روزمره‌ی مردم عادی و فضای پرزرق‌وبرق طبقات بالاتر را آشکار کرد.

لباس به‌عنوان حافظه‌ی فرهنگی

ویژگی بارز لباس در سینمای حاتمی آن بود که از سطح «جزئیات صحنه‌آرایی» فراتر رفت و به حافظه‌ای جمعی بدل شد. لباس‌ها مانند سندی زنده، گذشته‌ی ایران را بازسازی می‌کردند و در عین حال به مخاطب امروز هویتی آشنا می‌بخشیدند.

هر رنگ، بافت و دوخت با دقت انتخاب می‌شد تا بازتابی از شخصیت و جایگاه اجتماعی باشد. لباس‌ها در آثار او روایت‌گر خاموش بودند؛ بی‌آنکه کلامی بگویند، قصه‌ی یک دوران و یک طبقه را به چشم می‌کشیدند.

جمع‌بندی

در سینمای علی حاتمی، لباس چیزی فراتر از پوشش بود. او با حساسیت شاعرانه‌اش، از لباس به‌عنوان ابزاری برای زبان بصری تاریخ استفاده کرد؛ زبانی که هم روایتگر شکوه قاجار بود و هم بازتاب ساده‌زیستی مردم کوچه‌وبازار. این نگاه باعث شد که آثار او هنوز هم الهام‌بخش طراحان مد، کارگردانان و دوستداران استایل باشند. به‌حق می‌توان گفت در جهان حاتمی، لباس همان‌قدر شاعرانه بود که دیالوگ‌هایش.

منبع: پیج اینستاگرامی fashiontv.ir