ماجرای جالب دوستی کرگدن ها و پرندگان خون خوار!
رکنا: حضور گاوبانهای نوکقرمز با وجود آسیبرسانی به کرگدنها بهعنوان سیستم هشداری زنده شانس شناسایی خطراتی مانند انسان را برای این حیوانات تا چهار برابر افزایش میدهد.
به گزارش رکنا، پرندگان «گاوبان» بهعنوان همراهان دائمی جانوران بزرگ در قاره آفریقا شناخته میشوند. این پرندگان اغلب در کنار کرگدنها دیده میشوند، اما حضورشان بر روی بدن سایر پستانداران بزرگ مثل گاو، گورخر، ایمپالا، اسبآبی و زرافه نیز متداول است.
دو نوع گاوبان: نوکزرد و نوکقرمز
گونههای گاوبان به دو نوع اصلی تقسیم میشوند: گاوبانهای نوکزرد که در مناطق خاصی از جنوب صحرای آفریقا پراکندهاند و گاوبانهای نوکقرمز که بومی نواحی شرقی این قاره هستند. نام محلی سواحیلی برای گونه نوکقرمز بهطور جالبی «آسکاری وا کیفارو» است که به معنای «نگهبان کرگدن» ترجمه میشود.
آیا گاوبانها واقعاً نگهبان کرگدنها هستند؟
پژوهشهای اولیه حاکی از آن بودند که این پرندگان بیشتر باعث آزار کرگدنها هستند تا کمک به آنها. اما تحقیقات اخیر حاکی از آن است که این نام محلی، در واقع توصیفی دقیق از نقش گاوبانها در زندگی کرگدنها است.
به طور سنتی تصور میشد که رابطه بین گاوبانها و کرگدنها، نوعی همزیستی سودمند دوطرفه است؛ به این ترتیب که پرندهها از کنههایی که روی بدن کرگدن قرار دارند تغذیه میکنند و در مقابل، کرگدنها از این انگلها خلاص میشوند. با این وجود، بررسیهای علمی نشان دادهاند که گاوبانها تأثیر قابلتوجهی در کاهش تعداد کنهها ندارند و حتی ممکن است با نوک زدن به زخمها، فرایند بهبود را کندتر کرده و به کرگدنها آسیب برسانند.
رابطه پیچیده گاوبانها و کرگدنها
علاوه بر تغذیه از کنهها، گاوبانها از خون پستانداران نیز تغذیه میکنند. این پرندگان برای مکیدن خون، با نوک زدن به پوست کرگدن، زخمهایی را ایجاد میکنند. اما اگر این چنین است، رابطه آنها چه فایدهای برای کرگدنها به همراه دارد؟ در پژوهشی که در سال ۲۰۲۰ انجام شد، پاسخی جالب به این سؤال ارائه شد.
تحقیق درباره نقش هشداردهندگی گاوبانها
دانشمندان دانشگاه ویکتوریا در استرالیا، رفتار کرگدنهای سیاه را در پارک هلوهلوه ایمفولوزی واقع در آفریقای جنوبی بررسی کردند. آنها دریافتند که حضور گاوبانهای نوکقرمز تأثیر چشمگیری بر قدرت این کرگدنها در شناسایی خطرات پیرامون، بهویژه انسانها و سایر حیوانات، دارد.
دکتر روآن پلاتز، بومشناس رفتاری و نویسنده اصلی این تحقیق، بیان میکند که کرگدنهای سیاه تقریباً نابینا هستند. در حالی که حس بویایی و شنوایی فوقالعادهای دارند، میزان بینایی آنها بسیار محدود است. پلاتز توضیح میدهد: «این ویژگی باعث میشود افراد در شرایط مناسب بتوانند خیلی به این جانوران نزدیک شوند.»
نقش گاوبانها در شناسایی خطر
بر اساس این مطالعه، کرگدنهایی که همراه گاوبانها بودند موفق شدند در صد درصد موارد نزدیک شدن انسانها را تشخیص دهند؛ در حالی که بدون حضور این پرندهها تنها در ۲۳ درصد موارد به خطرات پی میبردند. علاوه بر این، فاصله شناسایی خطر در کرگدنهای همراه با گاوبانها بهطور میانگین به ۶۱ متر میرسید، در حالی که این مسافت برای کرگدنهای تنها بسیار کمتر بود. افزایش تعداد پرندگان نیز به بهبود عملکرد کرگدنها در تشخیص خطر کمک میکرد.
کرگدنها معمولاً پس از شنیدن صدای هشدار گاوبانها، در موقعیتی قرار میگیرند که بادی از روبهرو به آنها برخورد کند؛ زیرا حس بویایی آنها در جهت مخالف باد ضعیف است. به گفته پلاتز، این رفتار از آن جهت دارای اهمیت است که شکارچیان اغلب از پشت به کرگدنها نزدیک میشوند، جایی که این حیوانات بیشترین آسیبپذیری را دارند.
تعادل میان هزینهها و فواید
گرچه گاوبانها با نوک زدن به زخمهای کرگدنها به آنها آسیب وارد میکنند، به نظر میرسد این هزینه در مقابل منفعتی که این پرندگان بهعنوان سیستم هشداردهنده ارائه میکنند، قابل قبول است. همانطور که در بسیاری از روابط همزیستی زیستی دیده میشود، تعادل میان فواید و زیانها اساس این نوع پیوندها را شکل میدهد.
پلاتز بر این موضوع تأکید دارد که گاوبانها و دیگر موجوداتی که در چنین روابط همزیستی شرکت میکنند، گاه مرز میان سود و زیان را تغییر میدهند. او در نهایت میگوید: «مشاهدات من نشان داده است کرگدنهای سیاه با وجود آسیبهای سطحی، اجازه میدهند این پرندگان از زخمهایشان تغذیه کنند. زیرا متوجه شدهاند که در ازای آن، یک نگهبان هوشیار به دست میآورند. این امر بهویژه در زمانی که بقای آنها به دلیل انسانها به خطر افتاده، بسیار حائز اهمیت است.»
ارسال نظر