سلامت نوزاد از بارداری تا 2 سالگی؛ رازهای هزار روز طلایی
رکنا: هزار روز اول زندگی، از بارداری تا پایان 2 سالگی، حساسترین دوره برای رشد جسمی و ذهنی نوزاد است که تغذیه مناسب در این زمان، نقش کلیدی در تکامل مغز، سلامت بدن و عادتهای غذایی آینده او دارد.
به گزارش رکنا، هزار روز ابتدایی زندگی، که از آغاز لقاح شروع و تا پایان دوسالگی ادامه مییابد، از مهمترین دورههای رشد جسمی و ذهنی نوزاد به شمار میرود. در این بازه، تغذیه مناسب مادر و نوزاد نقش کلیدی در رشد مغز، تقویت استخوانها و سلامت عمومی بدن ایفا میکند و حتی عادتهای غذایی فرد در سالهای آینده را شکل میدهد. به همین دلیل اغلب به این دوره، «دوره طلایی» گفته میشود.
اهمیت تغذیه در این بازه حساس
در این مطلب، ضمن بررسی اهمیت تغذیه در این هزار روز طلایی، توصیههای علمی و بینالمللی را شرح خواهیم داد.
تغذیه مادر پیش از بارداری و در دوران بارداری
مطالعات علمی نشان میدهند که تغذیه سالم و وزن مناسب مادر پیش از بارداری ، میتواند هم شرایط بارداری را بهبود بخشد و هم زمینهساز سلامت کودک در آینده باشد. دستیابی به شاخص توده بدنی (BMI) بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ و آغاز برنامهریزی تغذیهای زودهنگام برای مادران، از مهمترین عوامل مرتبط با سلامت کودک خواهد بود.
در دوران بارداری، تغذیه متعادل نقشی حیاتی برای سلامت مادر و جنین دارد. رژیم غذایی باید شامل پنج گروه اصلی مواد غذایی باشد: میوهها، سبزیها، غلات، منابع پروتئینی مانند گوشت و تخممرغ و لبنیات. همچنین مصرف قندهای تصفیهشده و چربیهای اشباع شده باید به حداقل برسد.
یکی از نکاتی که پژوهشها بر آن تاکید دارند، افزایش نیاز به پروتئین در طول بارداری است. این نیاز از سهماهه اول آغاز میشود و در سهماهه دوم به حدود ۳۱ گرم پروتئین اضافهتر در روز میرسد که رشد مناسب جنین و مادر را تضمین میکند.
ریز مغذیهای ضروری در دوران بارداری
برخی از مواد مغذی نقشی کلیدی در سلامت مادر و جنین ایفا میکنند، شامل:
- آهن: جلوگیری از کمخونی و بهبود اکسیژنرسانی
- ویتامین D: حفظ سلامت استخوانها
- ید: کمک به رشد سیستم عصبی و عملکرد تیروئید
- کلسیم: تقویت استخوانها
- پروتئین: حمایت از ساخت بافتهای جنین
- روی: بهبود سیستم ایمنی جنین
- اسیدفولیک: پیشگیری از نقصهای عصبی
- DHA: توسعه مغز و بینایی جنین
با توجه به پیچیدگی تامین این مواد از طریق رژیم غذایی، سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه میکند که زنان باردار به صورت روزانه از مکمل های حاوی ریزمغذیهای ضروری (MMS) استفاده کنند. این مکملها میتوانند خطر تولد نوزادان زودرس یا دارای وزن کم را کاهش دهند.
همچنین، باید از مصرف برخی مواد، مانند گوشت خام و پنیرهای غیرپاستوریزه، اجتناب کرد تا از بروز عفونتهای خطرناک جلوگیری شود. از سوی دیگر، مصرف زیاد ویتامین A ممکن است خطر ناهنجاریهای مادرزادی را افزایش دهد و باید محدود شود.
اولین شش ماه طلایی: تغذیه اختصاصی با شیر مادر
از زمان تولد تا شش ماهگی، بهترین منبع تغذیه برای نوزاد، شیر مادر است. ارائه ترکیبی کامل از پروتئینها، کربوهیدراتها، چربیها، ویتامینها و مواد معدنی، کلیه نیازهای کودک را به خوبی پوشش میدهد. شیر مادر حاوی باکتریهای مفید و اولیگوساکاریدهایی است که محیط روده را سالم نگه میدارند و از رشد باکتریهای مضر جلوگیری میکنند.
شواهد نشان میدهند تغذیه با شیر مادر با رشد شناختی بهتر و افزایش ضریب هوشی در سالهای بعدی زندگی مرتبط است. بر همین اساس، مراکز معتبر مانند مرکز ملی تحقیقات بهداشت و پزشکی استرالیا توصیه میکنند که نوزادان در شش ماه اول زندگی به صورت انحصاری از شیر مادر تغذیه کنند.
شش ماه دوم: نیازهای جدید نوزاد
با رسیدن به شش ماهگی، شیر مادر دیگر به تنهایی کفایت نمیکند و نوزاد نیازمند مصرف غذاهای کمکی است. توجه ویژهای باید به تامین آهن شود، چرا که کمخونی ناشی از فقر آهن در این سن شایع است.
غذاهایی مانند ماست و پنیر، سرشار از کلسیم هستند و در دوره رشد دندانها، میتوانند به استحکام استخوانها کمک کنند. در کنار این غذاها، شیر مادر همچنان ارزشمند است و باید در رژیم غذایی باقی بماند تا مواد مغذی ضروری را تامین کند.
یک تا دو سالگی: شکلگیری سبک تغذیه سالم
در سن یک تا دو سالگی، کودک به تدریج استقلال در انتخاب خوراکیها را تجربه میکند. در این دوره، حدود ۱۷ درصد نیاز کالری او از طریق شیر مادر یا نوشیدنیهای مشابه تامین میشود؛ در حالی که بیشتر انرژی از مواد غذایی متنوع تامین میگردد.
مواد مغذی مانند آهن (مانند گوشت گاو و غلات غنیشده) و فیبر (مانند بروکلی و غلات کامل) در این سن اهمیت ویژهای دارند. همچنین تلاش کودک برای غذا خوردن مستقل، باید تشویق شود. اجبار به مصرف بیشتر غذا میتواند اثرات منفی بر توانایی تشخیص گرسنگی و سیری او داشته باشد.
در مجموع، رعایت این اصول همراه با مشورت پزشک، میتواند مسیر رشد مطلوب کودک را در هزار روز طلایی زندگی هموار سازد.
ارسال نظر