آیا مغز انسان تنها با 10 درصد ظرفیتش کار می کند؟
رکنا: افسانه استفاده از تنها 10 درصد مغز، باور رایجی است که هیچ پشتوانه علمی ندارد؛ تحقیقات علوم اعصاب نشان میدهد مغز انسان حتی در خواب نیز تقریباً بهطور کامل فعال است.
به گزارش رکنا، تصور اینکه «ما تنها از ۱۰ درصد ظرفیت مغز خود استفاده میکنیم» یکی از باورهای رایج در حوزه علوم اعصاب و روانشناسی است که طرفداران زیادی دارد.
افرادی که به این ایده اعتقاد دارند، معتقدند که بخش مهمی از مغز ما بیاستفاده باقی میماند و نبوغ آفرینی چون آلبرت اینشتین نیز ناشی از بهرهگیری او از بیشتر از این درصد ظرفیت مغزش بوده است.
در تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۲ میلادی انجام شد، مشخص شد که نیمی از معلمان ابتدایی و متوسطه در کشورهای مختلف، به این افسانه باور دارند.
اما آیا این ادعا حقیقت دارد؟ آیا واقعاً همه ظرفیت مغزمان را مورد استفاده قرار نمیدهیم؟
ریشههای باور ۱۰ درصد مغز
این باور به اولین روزهای تحقیق دانشمندان در خصوص تواناییهای مغز برمیگردد؛ زمانی که ابزارهای پیشرفتهای برای رصد عملکرد مغز در دسترس نبود.
در سال ۱۹۰۷ میلادی، ویلیام جیمز، بنیانگذار روانشناسی در آمریکا، در کتابش با عنوان «انرژیهای انسان» اشاره کرد که «ما تنها از بخش کوچکی از قدرتهای نهفته در ذهن و جسم خود بهره میبریم.» تعبیر نادرست از این گفته میتواند یکی از دلایل گسترش این باور باشد.
در اوایل توسعه علم اعصاب، برخی دانشمندان عقیده داشتند که درصد قابل توجهی از مغز غیر فعال است. حتی گفته میشد آسیب دیدن بخشی از مغز، تأثیر چندانی بر عملکرد کلی ندارد. مثال معروف در این زمینه، مورد «فینیاس گیج» است؛ کارگر راهآهنی که در سال ۱۸۴۸ به دلیل حادثهای، مغزش دچار آسیب شدید شد و بخش عمدهای از لوب پیشانی او از بین رفت. با وجود تغییر در شخصیت و خلقوخو، او به زندگی عادی ادامه داد.
پیشرفتهای دانش و انعطافپذیری مغز
پیشرفتهای علمی اخیر نشان دادهاند که مغز انسان از «انعطافپذیری عصبی» قابلتوجهی برخوردار است. این معنا شامل توانایی بازسازی و ایجاد شبکههای عصبی جدید است. حتی در شرایطی که بخشی از مغز آسیب جدی ببیند، مغز این قابلیت را دارد که ساختارهای عملکردی خود را بازآفرینی کند. به عنوان مثال، در برخی موارد میتوان یک نیمکره مغز را در دوران کودکی حذف کرد و باقیمانده مغز همچنان توانایی ایجاد شبکههای جدید و ادامه عملکردهایی را که از دست رفتهاند، دارد.
به عبارت دیگر، مغز همواره تمام ظرفیت خود را برای انجام وظایف مختلف به کار میگیرد؛ اما نوع و کیفیت عملکرد میتواند بسته به اینکه کدام بخش آسیب دیده است، متفاوت باشد.
تأیید اسکنهای سهبعدی
دانشمندان امروزه از ابزارهایی نظیر اسکنهای PET (توموگرافی انتشار پوزیترون) و fMRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی) برای رصد فعالیتهای مغزی استفاده میکنند. این تکنولوژیها نشان دادهاند که مغز انسان حتی در زمان خواب نیز به طور پیوسته فعال است و کارهایی از جمله نظارت، پردازش اطلاعات و تنظیم عملکردهای داخلی بدن را انجام میدهد.
اگر تنها از ۱۰ درصد مغز استفاده کنیم، تصاویر اسکن باید نشاندهنده قسمتهایی غیر فعال و تیره رنگ باشند. اما در حقیقت، اسکنها نشان دادهاند که تقریباً تمام بخشهای مغز در حال فعالیت هستند؛ حتی در شرایط بیماریهایی نظیر آلزایمر و پارکینسون.
مصرف انرژی بالای مغز
مغز انسان تنها ۲ درصد از وزن کل بدن را تشکیل میدهد، اما نزدیک به ۲۰ درصد انرژی بدن را مصرف میکند. این مصرف انرژی حتی در نوزادان به ۶۰ درصد نیز میرسد. این میزان مصرف انرژی نشان میدهد که هیچ بخشی از این عضو حیاتی نمیتواند غیرفعال و بیاستفاده باشد.
یکی از ویژگیهای خارقالعاده مغز، قابلیت «انعطافپذیری» آن است. زمانی که نامی جدید یاد میگیریم، خاطرهای مرور میکنیم یا مهارتی را تمرین میکنیم، مغز تغییر کرده و اتصالات عصبی جدیدی ایجاد میکند. یادگیری مهارتهای حرکتی جدید نیز میتواند سبب افزایش حجم بافت مغزی شود.
مغز و محدودیتهای آن
مغز انسان دارای حدود ۸۶ میلیارد نورون است و هر کدام از این نورونها وظایف مشخصی دارند. بخشهای مختلف مغز مسئول اموری مانند حرکت، حافظه، احساسات و تفکر هستند. هیچ منطقهای از مغز بهطور کامل غیرفعال نیست. حتی در خلال عمل جراحی مغز، تحریک الکتریکی بخشهای مختلف هیچگاه ناحیهای بیواکنش را نشان نداده است.
با این حال، باور ۱۰ درصد توانسته افراد را به افزایش تلاش، خلاقیت و بهرهوری ترغیب کند. اما واقعیت این است که مغز نیز محدودیتهایی دارد و انتظارات غیرواقعی از آن، همچون پیشبینی نتایج یک مسابقه، تنها خیالاتی بیش نیست.
چگونه عملکرد مغز خود را بالا ببریم؟
بهبود قدرت شناختی مغز نیازی به ترفندهای پیچیده ندارد. بر اساس تحقیقات، مغز نیز همانند هر عضو دیگر بدن، به خواب کافی، ورزش مناسب، کاهش استرس و تغذیه سالم نیاز دارد. دانشمندان تأکید میکنند که موفقیت و بهرهوری نیز تنها با سختکوشی و تمرین مداوم امکانپذیر است.
ارسال نظر