زبان بدن فیل‌ ها: رازهایی که حرکاتشان آشکار می‌ کند

فیل‌ها و نمایش حرکات هدفمند

 انسان در طول تاریخ با بهره‌گیری از زبان و حرکات، به مهارتی ویژه در بیان نیازهای خود دست یافته است. این ویژگی در میان نخستی‌سانان نیز دیده می‌شود که از حرکات پیچیده برای اعلام خواسته‌های خود بهره می‌برند. اما آیا این توانایی تنها به نخستی‌سانان محدود می‌شود یا می‌تواند در میان دیگر جانداران نیز مشاهده شود؟

بر اساس گزارش فیز، تحقیقی نوین برای نخستین بار شواهدی ارائه داده که اثبات می‌کند فیل ها نیز در حضور مشاهده‌کنندگانی که توجه آنها جلب شده است، قادر به به کارگیری نشانه‌های گوناگون برای بیان خواسته‌های خود هستند.

طراحی آزمایش با فیل‌های بیشه آفریقایی

برای بررسی اینکه آیا فیل‌ها به صورت هدفمند از حرکات برای بیان مقصود خود استفاده می‌کنند، ۱۷ «فیل بیشه آفریقایی» (African bush elephant) در زیمبابوه بررسی شدند. در این آزمایش، به آنها دو سینی داده شد که یکی شش سیب داشت و دیگری خالی بود. واکنش‌های فیل‌ها در سه سناریوی مختلف ثبت و تحلیل شد.

در اولین حالت، فیل‌ها موفق به دریافت شش سیب شدند و در دومین سناریو، به جای سیب، سینی خالی به آنها داده شد. در سناریوی سوم، تنها یک سیب به آنها تحویل داده شد. این مطالعه رفتارهای ارتباطی مختلف فیل‌ها در شرایط متفاوت را مشاهده کرد.

رفتار هدفمند و خلاقانه فیل‌ها

نتایج نشان داد که فیل‌ها با هدفمندی عمل می‌کنند، زیرا حرکات آنها فقط به سمت شخص یا شیء خاصی هدایت می‌شد و از انجام حرکات نامرتبط خودداری می‌کردند. زمانی که فیل‌ها به اهدافشان نمی‌رسیدند، با خلاقیت بیشتری عمل کرده و حرکات جدیدی را برای انتقال پیام خود ابداع می‌کردند.

اراده و قصد در ارتباطات، یکی از مشخصه‌های متمایز ارتباط انسانی از دیگر حیوانات به شمار می‌رود. کلمات و حرکات انسان‌ها با نیتی مشخص به یک مخاطب هدایت می‌شوند، خواه بگویند «سلام» یا وارد مذاکره پیچیده‌ای شوند.

تحلیل پیچیدگی در نیت ارتباطی

دانشمندان معمولاً درجات مختلفی از پیچیدگی را برای قصد و نیت در ارتباطات در نظر می‌گیرند. ساده‌ترین سطح، واکنش‌های خودآگاه به محرک‌هایی مانند درد است. در سطح بعدی، ارتباطات هدفمند با نیت تأثیرگذاری بر رفتار دیگران صورت می‌گیرد. پیچیده‌ترین مرحله ارتباط، قصد و نیت سطح دوم است که هدف آن تغییر دیدگاه یا ذهنیت فرد مقابل است.

اگرچه قبلاً شواهدی نشان داده بود که میمون‌ها از حرکات با نیت سطح یک استفاده می‌کنند، اما این مطالعه اولین نمونه رسمی از چنین رفتارهایی در جانوران غیرنخستی‌سان است.

رفتارهای ارتباطی فیل‌ها در جزئیات

با توجه به توانایی‌های اجتماعی پیچیده و درک بالای فیل‌ها، تیم محققان بر آن شدند تا حرکات عمدی آنها را بررسی کنند. این تحقیق توانست ۳۸ نوع حرکت مختلف و درمجموع ۳۱۳ نشانه حرکتی را از ۱۷ فیل تحت آزمایش ثبت کند.

فیل‌ها فقط زمانی از حرکات برای ابراز نیت خود استفاده می‌کردند که یک مشاهده‌گر با دقت در کنار آنها حضور داشت. اگر تنها بخشی از خواسته فیل‌ها برآورده می‌شد - به‌طور مثال تنها به دریافت برخی سیب‌ها رضایت می‌دادند - احتمال ادامه حرکات بیشتر بود. علاوه بر این، دقت حرکات در مواقعی که به خواسته‌های خود نمی‌رسیدند، افزایش می‌یافت.

نتایج و پژوهش‌های آینده

این مطالعه نشان داد که فیل‌های بیشه آفریقایی در برقراری ارتباط هدفمند مهارت دارند. پژوهشگران امیدوارند در تحقیقات آینده، رفتار مشابهی را در گونه‌های اجتماعی دیگری بررسی کنند که از قابلیت‌های پیشرفته ارتباطی برخوردار هستند. هدف، درک عمیق‌تر از نحوه تکامل این ویژگی در جانداران است.

این تحقیق در مجله «Royal Society Open Science» منتشر شده است.