چرا نوستراداموس هنوز طرفداران زیادی دارد؟

 شهرت افرادی مانند نوستراداموس تنها ناشی از ادعاهای عجیب یا پیش‌بینی‌های شگفت‌انگیزشان نیست، بلکه نتیجه استفاده‌ی هوشمندانه از ابزارها و ترفندهایی است که مخاطب را شیفته و متأثر می‌کند.

رمز و رازگویی ابزار پیشگوها

از مهم‌ترین و اصلی‌ترین تکنیک‌هایی که پیشگوها به کار می‌گیرند، الهام‌بخشی از رمز و راز و ارائه پیام‌هایی مبهم و چند بعدی است. عباراتی که به دلیل تفسیرهای مختلف، هر کسی می‌تواند آن‌ها را بر اساس موقعیت، دغدغه‌ها و رویدادهایی که می‌بیند، تعبیر کند.

پیشگوها معمولاً با استفاده از سناریوهای کلی و مبهم، پیش‌بینی‌هایی را انجام می‌دهند که به ظاهر دقیق و خارق‌العاده به نظر می‌آید، اما در عمل چون لباسی عمومی، بر هر موقعیتی قابل پوشش است.

همچنین نظریه‌ای موسوم به اعداد بزرگ توسط دانشمندان علوم شناختی مطرح شده است که می‌گوید: هر گاه کسی تعداد زیادی پیش‌بینی متفاوت ارائه کند، برخی از آن‌ها به شکل تصادفی درست خواهند بود. این موارد درست نیز به‌طور طبیعی دلیلی برای افزایش شهرت آن فرد خواهند شد.

چرا انسان‌ها به پیشگویی گرایش دارند؟

نیاز انسان‌ها به دانستن چیزی درباره آینده با روان بشر گره خورده است. دغدغه نسبت به رویدادهای آینده یکی از طبیعت‌های عادی انسان‌ها است و همین هراس از چیزهای ناآشنا، افراد بسیاری را به سوی پاسخ‌های پیشگوها سوق می‌دهد. اضطراب‌ها، حس ناایمنی و بحران‌های روانی بستر مناسبی برای پذیرش حتی پیشگویی‌های بی‌اساس ایجاد می‌کنند.

چندین خطای ذهنی نیز در این مورد مؤثر است. اول، پدیده سوگیری تأییدی است. به این معنی که افراد نشانه‌هایی را واکاوی و تأیید می‌کنند که با باورها یا نگرانی‌های قبلی‌شان همخوانی داشته باشد، حتی اگر اطلاعات متناقض نیز در اختیارشان باشد. دوم، توهم کنترل؛ این حس واهی که می‌توانند با اتکا بر پیشگویی‌ها آینده را پیش‌بینی یا مهار کنند، باعث آرامش ذهنی می‌شود. خطای دیگر، بزرگنمایی رخدادهای درست و نادیده گرفتن خطاهای پیشگوها است که به بقای اعتماد به پیشگویی‌ها کمک می‌کند.

مطالعات نشان می‌دهد که افرادی با سطح تحصیلات و اعتماد به نفس پایین‌تر، بیش از دیگران به پیشگویی و فال‌گیری گرایش دارند؛ چرا که چنین باورهایی به نظر می‌رسد که بخشی از دغدغه‌های آن‌ها را حل کند. اما واقعیت این است که اعتماد به پیشگویی ناشی از حقیقت نیست، بلکه حاصل توهمی است که درباره کنترل شرایط در روان ما ایجاد می‌کند.

عطش جامعه به وعده‌های مبهم

در جامعه‌هایی که با چالش‌های فرهنگی، مشکلات اقتصادی و فشارهای اجتماعی روبه‌رو هستند، پذیرش فال‌گیری و پیشگویی تصادفی نیست. این اتفاق در واقع نشان‌دهنده‌ی نیاز فراگیر به آرامش و امید در میان تلاطم‌های جامعه است.

زمانی که اعتماد اجتماعی کاهش می‌یابد و آینده پرابهام به نظر می‌رسد، بسیاری افراد به سوی کلمات مبهم پیشگوها روی می‌آورند؛ کلماتی که به نوعی نور کمرنگ اما آرامش‌بخش به آن‌ها ارائه می‌دهد. باور به پیشگویی نه تنها زاییده اضطراب شخصی، بلکه نشانه یک بحران اعتماد عمومی در سطح جامعه نیز هست. این موضوع به اعماق فرهنگ عامه نفوذ کرده است؛ از ضرب‌المثل‌هایی مثل «سالی که نکوست از بهارش پیداست» گرفته تا داستان‌ها و فیلم‌هایی که دانستن آینده را به عنوان یک رؤیای جذاب نمایش می‌دهند.

در حال حاضر، شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام به بستری جدید برای فروش پکیج‌ها، دوره‌ها و وعده‌های عجیب تبدیل شده‌اند و افراد مدرن با استفاده از فرمول‌های پیشگوها، نگرانی‌های مردم را به ابزار خود تبدیل کرده‌اند. موضوعات نظیر قانون جذب و فرکانس کائنات نیز تمامی این تلاش‌ها را در قالبی نو به نمایش می‌گذارند. در واقع، این موارد همچنان پیشگویی‌هایی در پوششی جدید و مدرن به حساب می‌آیند.