عمل فتق چیست؟ / جدول انواع فتق، مزایا و معایب عمل فتق + باید و نبایدهای دوران نقاهت بعد از عمل فتق
رکنا: عمل فتق یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها برای ترمیم بیرون‌زدگی غیرطبیعی بافت یا اندام داخلی از طریق دیواره عضلانی ضعیف‌شده است.
به گزارش رکنا، عمل فتق یک جراحی برای ترمیم فتق (هرنی) است که در آن یک اندام یا بافت از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلانی یا بافت اطراف خود بیرون می‌زند. این جراحی معمولاً برای جلوگیری از عوارضی مانند درد شدید، گیر افتادن فتق و انسداد روده انجام می‌شود.
علائم فتق
فتق (هرنی) معمولاً به‌صورت یک برآمدگی یا تورم در ناحیه آسیب‌دیده ظاهر می‌شود. علائم ممکن است بسته به نوع و محل فتق متفاوت باشند، اما شایع‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
برآمدگی یا تورم قابل مشاهده در شکم، کشاله ران یا اطراف ناف که هنگام ایستادن یا فشار آوردن (مثلاً هنگام سرفه یا بلند کردن جسم سنگین) بیشتر نمایان می‌شود.
احساس درد یا ناراحتی که با فعالیت‌های بدنی، بلند کردن اجسام سنگین یا سرفه تشدید می‌شود.
احساس سنگینی یا فشار در محل فتق، به‌ویژه بعد از غذا خوردن یا ایستادن طولانی‌مدت.
سوزش یا درد مبهم در ناحیه فتق.
ضعف یا احساس کشیدگی در اطراف ناحیه آسیب‌دیده.
علائم خطرناک که نیاز به مراجعه فوری دارند:
درد ناگهانی و شدید در ناحیه فتق.
تغییر رنگ برآمدگی به قرمز، بنفش یا تیره (نشانه گیر افتادن فتق).
حالت تهوع، استفراغ یا ناتوانی در دفع گاز و مدفوع (احتمال انسداد روده).
تورم شدید و حساسیت به لمس که با استراحت بهبود نمی‌یابد.
اگر هر یک از علائم خطرناک را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است فتق گیر افتاده و نیاز به جراحی اورژانسی داشته باشد.
جدول انواع فتق (هرنی)
| نوع فتق | توضیحات |
|---|---|
| فتق مغبنی (کشاله ران) | شایع‌ترین نوع فتق که در ناحیه کشاله ران رخ می‌دهد. بیشتر در مردان دیده می‌شود و به دو نوع مستقیم (ناشی از ضعف دیواره شکم) و غیرمستقیم (ناشی از نقص مادرزادی در کانال اینگوینال) تقسیم می‌شود. |
| فتق رانی (فمورال) | در قسمت بالای ران و پایین‌تر از کشاله ران ایجاد می‌شود. بیشتر در زنان، مخصوصاً بعد از زایمان دیده می‌شود. احتمال گیر افتادن این فتق بالاست. |
| فتق نافی | در اطراف ناف رخ می‌دهد و بیشتر در نوزادان و زنان باردار دیده می‌شود. در بسیاری از نوزادان بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابد. |
| فتق برشی (جراحی) | در محل برش جراحی قبلی در شکم ایجاد می‌شود و معمولاً در اثر ضعف در ترمیم عضلات شکم رخ می‌دهد. |
| فتق اپیگاستریک | بین ناف و قسمت پایین قفسه سینه ایجاد می‌شود و ناشی از ضعف دیواره شکم است. معمولاً بدون علائم است اما ممکن است باعث درد شود. |
| فتق دیافراگمی | در اثر ضعف یا نقص در دیافراگم، بخشی از معده وارد قفسه سینه می‌شود. نوع خاص آن به نام فتق هیاتال باعث رفلاکس اسید معده و سوزش سر دل می‌شود. |
| فتق شکمی (ونترال) | در هر قسمت از دیواره شکم ممکن است ایجاد شود و می‌تواند مادرزادی یا ناشی از فشار زیاد بر عضلات شکم باشد. |
| فتق اسپورتسمن (ورزشی) | در ورزشکارانی که فشار زیادی روی کشاله ران و شکم خود وارد می‌کنند رخ می‌دهد و باعث درد مزمن در این ناحیه می‌شود. |
اگر فتق گیر بیفتد (فتق مختنق) و جریان خون آن قطع شود، نیاز به جراحی اورژانسی دارد. بنابراین، در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی باید به پزشک مراجعه کرد.
چه کسانی باید عمل جراحی فتق انجام دهند؟
عمل جراحی فتق برای همه بیماران ضروری نیست، اما در برخی شرایط باید انجام شود. افرادی که در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند، معمولاً نیاز به جراحی دارند:
۱. فتق دردناک یا بزرگ‌شونده
اگر فتق به مرور زمان بزرگ‌تر شود.
دردی مداوم یا شدید ایجاد کند.
باعث ناراحتی در انجام فعالیت‌های روزمره شود.
۲. فتق گیر افتاده (Strangulated Hernia) - شرایط اورژانسی
اگر فتق گیر بیفتد و نتوان آن را به داخل شکم برگرداند.
علائمی مانند درد شدید، تهوع، استفراغ، تغییر رنگ فتق (قرمز، بنفش یا سیاه) و تب ظاهر شود.
در این موارد، جریان خون عضو فتق‌شده مختل شده و نیاز به جراحی اورژانسی است.
۳. فتق با علائم گوارشی شدید
بروز علائمی مانند تهوع، استفراغ مداوم، مشکل در دفع مدفوع یا نفخ شدید که ممکن است نشانه انسداد روده باشد.
۴. فتق‌های نافی در بزرگسالان
فتق نافی در کودکان معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما در بزرگسالان به دلیل احتمال رشد بیشتر و گیر افتادن، نیاز به جراحی دارد.
۵. فتق هیاتال شدید
در صورتی که فتق دیافراگمی (هیاتال) باعث رفلاکس شدید معده، مشکلات بلع یا آسیب به مری شود.
۶. فتق‌های ناشی از جراحی قبلی (برشی)
اگر فتق در محل جراحی قبلی ایجاد شده و باعث درد یا ناراحتی شود.
چه کسانی می‌توانند جراحی را به تعویق بیندازند؟
افراد با فتق کوچک و بدون علائم خاص.
بیماران مسن یا دارای شرایط پزشکی خاص که جراحی برایشان خطرناک است.
بیمارانی که پزشک تشخیص داده است که فتق آن‌ها احتمال پیشرفت یا عوارض جدی ندارد.
جدول انواع روش‌های عمل جراحی فتق
| روش جراحی | توضیحات | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|
| جراحی باز (Herniorrhaphy / Hernioplasty) | در این روش، برشی روی محل فتق ایجاد شده و با بخیه یا مش مخصوص ترمیم می‌شود. |
- مناسب برای فتق‌های بزرگ و پیچیده - در صورت استفاده از مش، احتمال عود کمتر است |
- مدت زمان بهبودی طولانی‌تر - جای زخم بزرگ‌تر - درد بیشتر پس از عمل |
| لاپاراسکوپی (Laparoscopic Hernia Repair) | از طریق برش‌های کوچک، ابزارهای مخصوص و دوربین وارد شکم شده و فتق ترمیم می‌شود. |
- جای زخم کوچک‌تر - بهبودی سریع‌تر - درد کمتر نسبت به جراحی باز |
- نیاز به تجهیزات و مهارت بالاتر - هزینه بیشتر - مناسب نبودن برای برخی فتق‌های پیچیده |
| جراحی رباتیک (Robotic Hernia Repair) | مشابه لاپاراسکوپی، اما جراح از طریق کنسول رباتیک عمل را انجام می‌دهد. |
- دقت بالاتر - درد و خونریزی کمتر - بهبودی سریع‌تر |
- هزینه بسیار بالا - نیاز به تجهیزات پیشرفته - محدودیت در دسترسی به این روش |
انتخاب روش جراحی به نوع فتق، وضعیت بیمار و نظر پزشک بستگی دارد.
اگر فتق درمان نشود چه اتفاقی میافتد؟
اگر فتق درمان نشود، می‌تواند به مرور زمان بدتر شده و عوارض جدی ایجاد کند. برخی از مشکلاتی که ممکن است در اثر عدم درمان فتق رخ دهند عبارتند از:
۱. بزرگ‌تر شدن فتق
با گذشت زمان، فتق ممکن است رشد کند و باعث ناراحتی یا درد شدیدتری شود. در این حالت، احتمال گیر افتادن فتق بیشتر می‌شود.
۲. گیر افتادن فتق (انسداد)
گاهی اوقات، بخشی از روده یا سایر بافت‌ها در داخل فتق گیر می‌افتند و دیگر به داخل شکم بازنمی‌گردند. این وضعیت باعث موارد زیر می‌شود:
درد شدید و ناگهانی
تهوع و استفراغ
یبوست یا ناتوانی در دفع گاز و مدفوع
۳. اختناق فتق (قطع خون‌رسانی)
اگر فتق به حدی فشرده شود که جریان خون به بافت‌های آن قطع شود، این قسمت از بدن دچار مرگ بافتی (نکروز) شده و نیاز به جراحی اورژانسی دارد. علائم این وضعیت عبارتند از:
درد شدید و مداوم
قرمزی، تغییر رنگ یا سیاه شدن ناحیه فتق
تب و علائم عفونت
۴. عفونت و التهاب شدید
در صورت نکروز بافت، عفونت شدیدی ممکن است در بدن پخش شود که می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد.
عوامل گرفتاری به بیماری فتق
ابتلا به فتق می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از مهم‌ترین عوامل خطر عبارتند از:
ضعف عضلانی:
نقص مادرزادی در دیواره شکم
افزایش سن و تحلیل عضلات
سابقه جراحی‌های قبلی در ناحیه شکم
افزایش فشار داخلی شکم:
بلند کردن اجسام سنگین به طور مداوم
سرفه‌های مزمن (مانند سرفه‌های ناشی از سیگار یا آسم)
یبوست مزمن و فشار هنگام دفع
بارداری، به‌ویژه چندقلویی
سبک زندگی و شرایط خاص:
چاقی و اضافه‌وزن
تغذیه نامناسب و کمبود مواد مغذی
کم‌تحرکی و ضعف عضلانی ناشی از عدم ورزش
استعمال سیگار و مصرف الکل
عوامل ژنتیکی:
سابقه خانوادگی فتق
برخی بیماری‌های ارثی که باعث ضعف بافت‌های همبند می‌شوند
جدول مزایا و معایب عمل فتق
| مزایا | معایب |
|---|---|
| رفع دائمی فتق: جراحی می‌تواند مشکل فتق را به‌طور کامل برطرف کند. | دوره نقاهت: بسته به نوع جراحی، دوره بهبودی ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد. |
| کاهش درد و ناراحتی: فتق می‌تواند باعث درد و ناراحتی مزمن شود که پس از جراحی برطرف می‌شود. | عوارض جراحی: مانند خونریزی، عفونت یا واکنش به بیهوشی ممکن است رخ دهد. |
| پیشگیری از عوارض خطرناک: از مشکلاتی مانند انسداد روده یا نکروز بافت جلوگیری می‌کند. | امکان بازگشت فتق: در برخی موارد، احتمال عود فتق وجود دارد، به‌ویژه اگر مراقبت‌های بعد از جراحی رعایت نشود. |
| بهبود کیفیت زندگی: فرد پس از بهبودی، فعالیت‌های روزمره خود را بدون محدودیت انجام می‌دهد. | محدودیت فعالیت‌ها: تا چند هفته پس از جراحی، بلند کردن اجسام سنگین و فعالیت‌های سنگین محدود می‌شود. |
| روش‌های کم‌تهاجمی: تکنیک‌هایی مانند لاپاراسکوپی موجب کاهش درد و کوتاه شدن دوره نقاهت می‌شوند. | هزینه جراحی: در برخی موارد، هزینه جراحی ممکن است بالا باشد، مخصوصاً در صورت استفاده از روش‌های پیشرفته. |
آمادگی برای جراحی فتق بیضه
۱. مشاوره پزشکی و انجام آزمایش‌ها
مراجعه به پزشک برای ارزیابی وضعیت عمومی بدن
انجام آزمایش خون، ادرار و سایر بررسی‌های لازم
بررسی حساسیت به داروهای بیهوشی یا سایر داروها
۲. تغییرات در سبک زندگی و داروها
قطع مصرف برخی داروها: اگر داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین مصرف می‌کنید، با پزشک خود درباره قطع یا جایگزینی آن‌ها مشورت کنید.
ترک سیگار و الکل: سیگار کشیدن روند بهبود زخم را کند کرده و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.
حفظ وزن متعادل: اضافه‌وزن می‌تواند به فتق فشار بیشتری وارد کند و روند بهبود را دشوار سازد.
۳. آمادگی برای روز جراحی
ناشتا بودن: معمولاً از ۶ تا ۸ ساعت قبل از عمل نباید چیزی بخورید یا بنوشید.
حمام کردن قبل از جراحی: برای جلوگیری از عفونت، محل جراحی را تمیز نگه دارید.
پوشیدن لباس راحت: لباس‌های گشاد و راحت بپوشید تا بعد از جراحی احساس ناراحتی نکنید.
همراه داشتن یک فرد قابل اعتماد: پس از بیهوشی ممکن است احساس ضعف داشته باشید، بنابراین بهتر است یک نفر شما را همراهی کند.
۴. برنامه‌ریزی برای دوران نقاهت
آماده کردن خانه: یک محیط راحت برای استراحت پس از عمل فراهم کنید.
تهیه داروهای موردنیاز: پزشک ممکن است داروهای ضد درد و آنتی‌بیوتیک تجویز کند، پس قبل از عمل آن‌ها را آماده داشته باشید.
برنامه‌ریزی برای استراحت کافی: حداقل چند روز پس از جراحی نیاز به استراحت دارید، بنابراین کارهای ضروری خود را از قبل انجام دهید.
جدول بایدها و نبایدهای دوران نقاهت بعد از عمل فتق
| بایدها | نبایدها |
|---|---|
| استراحت کافی: به بدن خود زمان دهید تا بهبود یابد. | بلند کردن اجسام سنگین: حداقل تا ۴ تا ۶ هفته از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. |
| مصرف مایعات و غذای سبک: برای جلوگیری از یبوست، مایعات و غذاهای پرفیبر مصرف کنید. | فعالیت سنگین و ورزش‌های شدید: تا زمان تأیید پزشک از فعالیت‌های شدید پرهیز کنید. |
| پیاده‌روی سبک: به‌منظور بهبود گردش خون و جلوگیری از لخته شدن خون، به‌آرامی پیاده‌روی کنید. | فشار آوردن به محل جراحی: هنگام سرفه، عطسه یا اجابت مزاج، از وارد کردن فشار زیاد خودداری کنید. |
| رعایت بهداشت زخم: پانسمان را طبق دستور پزشک تعویض کرده و محل زخم را تمیز نگه دارید. | دوش گرفتن بدون اجازه پزشک: تا زمانی که پزشک اجازه نداده، از خیس شدن زخم خودداری کنید. |
| استفاده از داروهای تجویز شده: مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده را طبق دستور مصرف کنید. | سیگار و الکل: مصرف سیگار و الکل روند بهبود زخم را کند می‌کند. |
| مراجعه منظم به پزشک: برای بررسی روند بهبودی، در جلسات پیگیری شرکت کنید. | نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت: این کار می‌تواند فشار زیادی به محل جراحی وارد کند. |
| پوشیدن لباس راحت و گشاد: برای کاهش فشار روی محل جراحی لباس‌های گشاد بپوشید. | رابطه جنسی زودهنگام: قبل از تأیید پزشک از انجام رابطه جنسی پرهیز کنید. |
احتمال بازگشت فتق بعد از عمل چقدر است؟
احتمال بازگشت فتق بعد از عمل به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما به‌طور کلی نرخ عود آن بین ۱ تا ۱۰ درصد گزارش شده است. این احتمال به نوع جراحی (باز یا لاپاروسکوپی)، تکنیک به‌کاررفته، وضعیت جسمانی بیمار و رعایت نکات مراقبتی پس از عمل بستگی دارد.
عوامل مؤثر بر بازگشت فتق
نوع جراحی: در روش‌های بدون استفاده از مش (توری پزشکی)، احتمال عود بیشتر از روش‌های دارای مش است.
سبک زندگی: بلند کردن اجسام سنگین، فعالیت‌های سنگین زودهنگام یا فشار بیش از حد می‌تواند باعث بازگشت فتق شود.
چاقی و اضافه‌وزن: فشار اضافه بر روی ناحیه جراحی‌شده، احتمال عود فتق را افزایش می‌دهد.
سیگار کشیدن: مصرف دخانیات روند ترمیم زخم را کند کرده و احتمال ضعف عضلات را بالا می‌برد.
عفونت محل جراحی: عفونت می‌تواند باعث ضعف در بافت‌ها و در نتیجه افزایش خطر عود فتق شود.
بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند دیابت کنترل‌نشده یا مشکلات مربوط به ترمیم بافتی، ریسک بازگشت فتق را بالا می‌برند.
پیشگیری از عود فتق
رعایت دقیق توصیه‌های پزشک پس از جراحی
اجتناب از فعالیت‌های سنگین تا چند هفته بعد از عمل
حفظ وزن متعادل و تقویت عضلات شکم
ترک سیگار و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
اگر فتق مجدداً عود کند ممکن است نیاز به جراحی مجدد باشد، که معمولاً پیچیده‌تر از جراحی اولیه خواهد بود.
نوع تغذیه بعد از عمل فتق
پس از جراحی فتق، رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در تسریع روند بهبودی و جلوگیری از عوارضی مانند یبوست و فشار به محل جراحی دارد. در ادامه، نوع تغذیه مناسب بعد از عمل فتق را بررسی می‌کنیم:
۱. غذاهای توصیه‌شده پس از عمل فتق
مایعات و غذاهای سبک (۱ تا ۲ روز اول)
آب، چای کم‌رنگ، آب سیب، آب گوشت یا مرغ صاف‌شده
سوپ‌های رقیق مانند سوپ جو یا سوپ سبزیجات
ژله و پوره سیب‌زمینی نرم
غذاهای سرشار از فیبر (برای جلوگیری از یبوست)
سبزیجات پخته‌شده مانند هویج، کدو و اسفناج
میوه‌های نرم مانند سیب، گلابی و موز
غلات کامل مانند نان سبوس‌دار و برنج قهوه‌ای
پروتئین‌های کم‌چرب (برای ترمیم سریع‌تر زخم‌ها)
مرغ، ماهی و گوشت کم‌چرب
تخم‌مرغ آب‌پز
حبوبات مانند عدس و نخود (به مقدار کم و ترجیحاً پوره‌شده)
لبنیات کم‌چرب
ماست پروبیوتیک (برای بهبود عملکرد گوارشی)
شیر کم‌چرب (در صورت تحمل)
۲. غذاهای ممنوع یا محدود پس از عمل فتق
غذاهای نفاخ (برای جلوگیری از فشار روی بخیه‌ها و درد شکمی)
حبوبات (لوبیا، عدس و نخود)
سبزیجات خام مانند گل‌کلم، کلم بروکلی و پیاز
نوشیدنی‌های گازدار و الکل
غذاهای چرب و سنگین (هضم سخت و ایجاد یبوست)
فست‌فودها و غذاهای سرخ‌کرده
لبنیات پرچرب و خامه
شیرینی‌جات و دسرهای سنگین
غذاهای پرنمک و فرآوری‌شده (کاهش سرعت ترمیم زخم)
سوسیس، کالباس و کنسروها
چیپس و تنقلات شور
۳. توصیه‌های کلی در تغذیه بعد از عمل فتق
مصرف آب کافی (حداقل ۸ لیوان در روز)
خوردن وعده‌های کوچک و مکرر برای جلوگیری از فشار به شکم
پرهیز از دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا (حداقل ۲ ساعت فاصله)
جویدن کامل غذا برای جلوگیری از نفخ
ارسال نظر