تقیه چیست؟
رکنا: تقیه یعنی پنهان کردن عقیده یا انجام عملی برخلاف باور قلبی برای دفع ضرر. این مفهوم در فقه شیعه و برخی فرق اهل‌سنت پذیرفته شده و احکام آن بسته به شرایط، واجب، مستحب، مکروه، مباح یا حرام است.
به گزارش رکنا، تقیه به معنای پنهان کردن یا ابراز نکردن عقیده یا نظر واقعی در موقعیت‌های خطرناک است. این عمل بیشتر در برخی مذاهب و فرهنگ‌ها، به ویژه در اسلام شیعه، رایج است. در این زمینه، تقیه به‌ویژه زمانی به‌کار می‌رود که فرد احساس کند ابراز عقیده‌اش می‌تواند منجر به آسیب، تهدید یا خطر جانی و مالی شود. هدف تقیه حفظ جان، امنیت یا موقعیت اجتماعی است و معمولاً در شرایط خاص، مانند اختلافات مذهبی یا سیاسی، انجام می‌شود.
تقیه: مفهوم، انواع و اهمیت آن
تقیه به معنای پنهان کردن عقیده یا انجام دادن کاری برخلاف عقیده قلبی است به‌منظور جلوگیری از ضررهای دینی یا دنیایی، به‌ویژه در برابر مخالفان. این مفهوم در طول تاریخ به‌ویژه در مذهب شیعه کاربرد زیادی داشته و به‌عنوان ابزاری برای حفظ جان، مال، و حیثیت در برابر دشمنان به‌کار رفته است. در حالی‌که تقیه در بین پیروان مذاهب اسلامی به‌طور کلی مطرح است، شیعیان بیش از دیگران به آن پرداخته‌اند.
مفهوم‌شناسی تقیه
تقیه در لغت از ریشه «وَقی» به‌معنی حفظ کردن، نگاه داشتن و پنهان نمودن برای در امان ماندن از آزار است. در اصطلاح، تقیه به معنای پنهان کردن عقیده یا عمل برخلاف آن است که به‌منظور اجتناب از ضررهای احتمالی انجام می‌شود.
جایگاه تقیه در فقه اسلامی
تقیه از مباحث مهم فقهی است که در ابواب مختلفی مانند طهارت، نماز، روزه، حج و امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده است. اگرچه لفظ «تقیه» در قرآن نیامده، بسیاری از علما به‌ویژه در منابع روایی شیعه و اهل‌سنت به آیات و روایات برای اثبات مشروعیت آن استناد کرده‌اند.
تقیه در مذهب شیعه
در مذهب شیعه، تقیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارها برای حفظ عقاید و جان‌ها در برابر تهدیدات تاریخی و سیاسی شناخته می‌شود. امامان شیعه برای حفظ جامعه و جلوگیری از پراکندگی و نابودی آن، تقیه را لازم می‌دانستند.
انواع تقیه
تقیه را می‌توان از نظر انگیزه و هدف به چند نوع تقسیم کرد:
| نوع تقیه | توضیح |
|---|---|
| تقیه خوفی | پنهان کردن عقیده در برابر تهدیدات جانی، مالی یا آبرویی. |
| تقیه مداراتی | پنهان کردن عقیده به‌منظور حفظ وحدت و جلب محبت و دوستی. |
حکم تکلیفی تقیه
تقیه براساس حکم تکلیفی به پنج دسته تقسیم می‌شود:
| نوع حکم تکلیفی | توضیح |
|---|---|
| تقیه واجب | زمانی که اظهار عقیده موجب ضرر جانی، مالی یا آبرویی می‌شود. |
| تقیه مستحب | در جایی که ترک تقیه ضرر فوری ندارد، ولی احتمال ضرر در آینده وجود دارد. |
| تقیه مکروه | زمانی که ترک تقیه بهتر از انجام آن است. |
| تقیه مباح | در مواردی که انجام یا ترک آن تفاوتی ندارد. |
| تقیه حرام | زمانی که ترک تقیه هیچ ضرری نداشته باشد. |
ادله و مستندات تقیه
فقهای شیعه برای اثبات جواز تقیه به قرآن، روایات، اجماع و عقل استناد کرده‌اند.
1. قرآن
آیه 106 سوره نحل یکی از مهم‌ترین آیات است که جواز تقیه را تأسیس می‌کند. در این آیه آمده است که افرادی که تحت شکنجه مجبور به اظهار کفر می‌شوند، گناهکار نیستند به‌شرط آنکه ایمانشان در دل باقی بماند.
2. روایات
در منابع روایی شیعه و اهل‌سنت، روایات زیادی در تأیید تقیه وجود دارد که برخی از آن‌ها به‌طور مستقیم از امامان معصوم نقل شده است. این روایات، تقیه را به‌عنوان سپری در برابر ضررهای دینی و دنیایی معرفی می‌کنند.
3. عقل
استدلال عقلی بر جواز تقیه نیز مبتنی بر این است که در مواردی که انتخاب میان اظهار عقیده و حفظ جان وجود دارد، حفظ جان اولویت دارد.
ارسال نظر