نبردهای مذار و حرورا چیست؟

به گزارش رکنا، نبردهای مذار و حرورا؛ تقابل قدرت در نیمه دوم قرن اول هجری بود.

نبردهای مذار و حرورا دو نبرد مهم در تاریخ اسلام هستند که در نیمه دوم قرن اول هجری (686 میلادی) در منطقه عراق رخ دادند. این نبردها میان دو شخصیت تأثیرگذار آن دوره، مصعب بن زبیر فرماندار بصره از طرف برادرش عبدالله بن زبیر خلیفه اول حکومت آل زبیر، و مختار ثقفی حاکم کوفه و از حامیان خاندان علی، شکل گرفت.

پیش زمینه تاریخی

پس از قتل عثمان بن عفان و آغاز جنگ‌های داخلی، خلافت به دست معاویه بن ابی سفیان رسید. پس از مرگ معاویه، پسرش یزید به قدرت رسید و واقعه کربلا رخ داد. این واقعه باعث شد تا گروهی از مسلمانان به ویژه شیعیان به حکومت امویان معترض شوند. عبدالله بن زبیر یکی از این معترضان بود که خود را خلیفه اعلام کرد.

در این میان، مختار ثقفی که از حامیان خاندان علی بود، در کوفه قیام کرد و توانست این شهر را به دست گیرد. او به دنبال انتقام از قاتلان امام حسین (ع) بود و از طرفداران خاندان علی حمایت می‌کرد.

نبردهای مذار و حرورا

    مذار: این نبرد در اطراف بصره رخ داد. مصعب بن زبیر به همراه نیروهای خود به سمت کوفه حرکت کرد تا مختار را شکست دهد. اما مختار در نبرد مذار پیروز شد و مصعب مجبور به عقب‌نشینی شد.

    حرورا: پس از شکست در نبرد مذار، مصعب بن زبیر مجدداً با نیروهای بیشتری به سمت کوفه حرکت کرد و در نبرد حرورا که در نزدیکی کوفه رخ داد، پیروزی قاطعی به دست آورد. در این نبرد، مختار و بسیاری از یارانش کشته شدند.

پیامدهای نبردها

پیروزی مصعب بن زبیر در نبرد حرورا باعث شد تا او کنترل بخش بزرگی از عراق را به دست گیرد. همچنین، این پیروزی ضربه بزرگی به حرکت مختار و طرفداران خاندان علی وارد کرد.

اهمیت تاریخی نبردها

نبردهای مذار و حرورا از جمله مهم‌ترین نبردهای داخلی پس از رحلت پیامبر اسلام هستند. این نبردها نشان‌دهنده‌ی رقابت‌های سیاسی و قدرت‌طلبی در میان مسلمانان در قرن اول هجری است. همچنین، این نبردها تأثیر زیادی بر تحولات سیاسی و اجتماعی در منطقه عراق و جهان اسلام گذاشت.

نکات قابل توجه:

    مذار و حرورا: این دو مکان در عراق امروزی قرار داشتند.

    مختار ثقفی: یکی از شخصیت‌های پیچیده و بحث‌برانگیز تاریخ اسلام است. برخی او را قهرمان و برخی دیگر او را فرصت‌طلب می‌دانند.

    مصعب بن زبیر: برادر عبدالله بن زبیر و یکی از فرماندهان مهم او بود.

نبردهای مذار و حرورا به طور پشت سرهم و در نیمه دوم سال ۶۸۶ و به ترتیب در اطراف بصره و کوفه روی دادند که در جنوب عراق واقع اند. این نبردها میان نیروهای مصعب بن زبیر فرماندار بصره از طرف برادرش خلیفه اول حکومت آل زبیر عبدالله بن زبیر، و مختار ثقفی، حاکم کوفه ( از حامیان خاندان علی روی داد.)

مصعب در نبرد دوم پیروزی قاطعی را به دست آورد و توانست بیشتر نیروها و فرماندهان ارشد مختار را از بین ببرد.

او سپس سریعا مختار را در کوفه محاصره کرد و سرانجام او را کشت و دستور داد تا هزاران تن از طرفداران او را نیز اعدام کردند. در پی این رویداد، او کوفه و سرزمین های تابع اش مانند سواد و جبال را متصرف شد. همچنین ابراهیم ابن مالک اشتر که به عنوان فرماندار موصل و سرزمین های تابع اش همانند جزیره، آذربایجان و ارمنیه از سوی مختار معین گردیده بود به مصعب پیوست. در نتیجه با پیروزی مصعب، سراسر عراق به زیر اقتدار ابن زبیر درآمد.

مذار شهری بود که در راه نظامی میان کوفه و بصره و در امتداد یکی از شاخه های فرعی رود دجله قرار گرفته بود. این شهر در ۳۲۰ کیلومتری جنوب شرقی کوفه و در ۶۵ کیلومتری شمال بصره واقع شده بود.

حرورا نیز روستایی کوچک نزدیک به کوفه بوده است. تاریخ نگاران بر اساس توضیحات جغرافیایی یاقوت حموی در سدهٔ سیزدهم میلادی، جایگاه حرورا را در ۳ کیلومتری جنوب کوفه تخمین زده اند.

طبق منابع قرون وسطی، در دوران پیش از اسلام و در سده هفتم میلادی، حرورا در کنار فرات یا یکی از آبراهه های منشعب از آن قرار داشت ولی محل آن در سدهٔ نهم، درون بیابان توصیف شده است. تاریخ نگار لئورا وچا ولیری بیان نموده است که احتمالاً سیستم آب نگاری منطقه دچار دگرگونی شده است.

در میان دومین جنگ داخلی مسلمانان ( ۶۸۰–۶۹۲ ) ، اصلی ترین مخالف با خلافت اموی در سوریه، از سوی خلیفه خودخوانده، عبدالله بن زبیر و به مرکزیت مکه صورت می پذیرفت. برادر جوان تر ابن زبیر، مصعب فرمانداری بصره که یکی از مهمترین پادگان شهرهای عراق بود را در اختیار داشت.

در سال ۶۸۵، یکی از حامیان خاندان علی به نام مختار ثقفی، به پشتوانهٔ هواداران عرب و مَوالی ( غیرعرب های مسلمان شده ) قیام نمود و فرماندار زبیری را از کوفه بیرون کرد و فرمانروای بیشتر نواحی عراق شد. کوفه دیگر پادگان شهر بسیار مهم در عراق آن روزی بود. در نتیجه فرمانروایی زبیریان به عربستان و بصره محدود شد.