دنیای شگفت آور استیو جابز های ایرانی

این جمله ها را دکتر محمد رضا زالی رئیس دانشکده کار آفرینی دانشگاه تهران و رئیس چهارمین جشنواره کار آفرینی می گوید که گرم و صمیمی در دفترش را به روی ما باز می کند و درحالی که در باره توجه فوری و ضروری به سرنوشت جوانها و اقتصاد کشورسخن می گوید  ما را به نشستن دعوت می کند . می نشینیم روی مبل های ساده دفتر کارش و گفت و گو آغاز می شود : کشور ما منابع بسیار زیادی دارد از نظر نیروی کار و منابع، کشور ما ثروتمند به شمار می رود ولی مهم این است که از منابع و نیروی کار به درستی استفاده شود .باید کار آفرینی را آموزش داد به ویژه به جوانها و از فرصت های موجود بهترین و بیشترین بهره را برد . می توانیم و بارو داریم که می توانیم ، فقط باید بخواهیم و اراده کینم ، چیزی که ما آموزش می دهیم همین است: به افراد با انگیزه ایده و به ایده پردازان اعتماد به نفس بیاموزیم .

تاکید دکتر زالی براین است که : کشور های پیشرفته ، کشور هایی هستند که کسب و کار شان دانش بنیان است و هدف ما تبدیل منابع خام طبیعی به فرآورده های نوآوارانه با بهره گیری از نیروی توانمند کارآفرین است .دانشجوی ما با دو ویژگی وارد دانشکده کار آفرینی می شود : 1- دانشجویانی که ایده کسب و کاری دارند و می خواهند آن را انجام دهند، انها فکر بکر دارند و 2- گروه دوم انگیزه دارند اما فکر بکر یا ایده ندارند .

رئیس دانشکده کار آفرینی دانشگاه تهران که تنها مرکز دانشگاهی آموزش کار آفرینی در خاورمیانه و شمال افریقاست ، سه هدف را برای تاسیس این دانشکده بر می شمرد:

1- تربیت جوانهای کار آفرین و دانش آموختگانی که با کار آفرینی در سطح علمی و کاربردی آن آشنایی و تخصص داشته باشند و 2- تربیت مربیان کار آفرینی ، یعنی کسانی که بتوانند کار آفرینی را آموزش دهند و 3- ارایه خدمات و پشتیبانی حرفه از کار آفرینان و ایده پردازان در فضای واقعی کسب و کار ، حمایت در عمل نه در حد حرف و شعار ! 

دکتر زالی چای لاهیجان به ما تعارف می کند و خودش برایمان چای می ریزد و قند و کشمش را می گذارد جلوی ما و در همان حال چنین توضیح می دهد : در حال حاضر نرخ کار آفرینی در دانشکده کار آفرینی دانشگاه تهران 22/5 درصد است که در مقایسه با بوستون کالج آمریکا که معروفترین مرکز دانشگاهی آموزش کارآفرینی در جهان است ،در موقعیت مناسبی قراردارد . 

می پرسم این کالج آمریکایی نرخ کارآفرینی اش چقدر است و تفاوتی اگر هست علتش چیست که پاسخ می دهد : نرخ کار آفرینی بوستون کالج برابر با 33 درصد است و علت تفاوت درصد ها بین ما و آنها این است که در آن جا کنکور یا همان آزمون ورودی وجود ندارد وصرفا  افراد با انگیزه در آن ثبت نام می کنند اما دانشکده ما تابع مقررات وزارت علوم است .

چرا رفتید سراغ برگزاری جشنواره رهبران کارآفرین ؟ این پرسشی است که دکتر زالی در باره ضرورت برگزاری جشنواره پاسخش را این گونه می دهد : ایران مهد کار آفرینی و استارتاپ ( استارت آپ= start up ) در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست؛ هیچ کشوری در این دومنطقه پتناسیل کارآفرینی در حد ایران ندارد ؛ یک نهاد بین المللی به نام دیده بان جهانی کارآفرینی وجود دارد که بر اساس شاخص های آن نرخ کار آفرینی در ایران 12/9 درصد یا با کمی اغماض 13 درصد است .

دکتر زالی اشاره می کند که چایتان سرد شد و روی مبلش جابجا می شود و می گوید : بگذارید این گونه توضیح بدهم که از هر 100 نفر ایرانی نزدیک به 13 نفرشان را می شود کار آفرین توصیف کرد آن هم نه با رقم سازی بلکه براساس آمارهای رسمی سازمان جهانی دیده بان کارآفرینی .یعنی 13 نفر از هر 100 نفر در سال 1395 یک کسب و کار جدید به وجود آورده اند که هم خودشان از آن بهره مند شده اند، هم کسانی که جذب کسب و کارشان کرده اند .آمار دیگری هم هست ، همین سازمان جهانی آمار داده که ایران در میان 65 کشوری که این سازمان بررسی شان کرده رتبه 23 به دست آورده ،این در حالی است که اوضاع و محیط کسب و کار در کشورمان چندان مناسب نیست ولی مردم ما و به ویژه جوان هایمان پتناسیل بسیار بالایی برای کار آفرینی دارند .در جامعه ای که کارآفرینی نرخ بالایی دارد باید به این پدیده موثر در رشد اقتصادی جدی تر توجه کرد ، باید نگاهمان را به سمت افراد ایده پرداز و جوان معطوف کنیم باید از کار آفرینان و کارآفرینی در ایران حمایت شود.

نگاهش را به پوستر جشنواره چهارم رهبران کار آفرین می دوزدو به آن می نگرد : حالا که بحث به این جا کشید بگذارید به شما بگویم که نگرانی مهم کشور های اروپایی این است که جوان های اروپایی به کار آفرینی بی توجه هستند ، دولت های اروپایی در صدد برنامه ریزی برای ترویج فرهنگ کارآفرینی هستند تا رشد اقتصادی شان را یا افزایش دهند یا حفظ کنند؛فرهنگ کار آفرینی در اروپا خیلی پر رنگ نیست اما در ایران درست برعکس است ما کارآفرین داریم ، جوان هایی با ایده های بکر و عالی اما فرهنگ کارآفرینی و حمایت از کار آفرینان ؟ چه عرض کنم ؟

آب در کوزه وما تشنه لبان می گردیم ، هم نیروی کار جوان داریم ، هم منابع طبیعی و امکانات خدادادی فراوان و هم فکر بکر و ایده های نو ، اما نرخ رشد اقتصادی چقدر است ؟ نرخ بیکاری چقدر ؟ و چرا اوضاع اقتصادی کشورمان چنین است که صدای همه مردم را در آورده ؟ 

دکتر زالی به پرشسهای پی در پی من خوب گوش می کند و البته پاسخش را هم شنیدم : در سال های گذشته رکود همراه با تورم را داشته ایم و افزایش نرخ ازر را، وضع اقتصاد کشور مناسب نبوده و با وضع مطلوب فاصله داشته است در این ها تردیدی نیست ، اما در همین اوضاع نابسامان کارآفرینانی بوده اند که منشا رشد بسیاری شده اند .رشد چشمگیری که در همین تنگناهای اقتصادی به دست آمده ، بسیار خوب چه می توان کرد ؟ یکی از کارهایی که می توانیم انجام دهیم معرفی همین افراد و الگوهای سخت کوشی و موفقیت به جامعه و به ویژه به جوانهاست .اگر این رهبران کارآفرین به جامعه معرفی شوند انگیزه افراد توانمند و ایده پرداز در کسب موفقیت و تقویت پشتکارشان بیشتر خواهد شد ؛ در این صورت جوانها وارد عرصه کار آفرینی  می شوند بسیاری از کار آفرینان در سال های گذشته که به لحاظ اقتصادی سال های سختی هم بوده وارد عرصه کسب و کار شده اند ، بنابراین ترویج فرهنگ کارآفرینی و ترغیب جوانان به ورود در زمینه های متنوع و فراوان کارآفرینی می تواند اقتصادی مقاوم برای کشور به ارمغان بیاورد یعنی رهایی از اقتصاد وارداتی و وابسته .

و نقش کار آفرینان به همین محدود می شود که اجازه دهند معرفی شوند ؟ این پرسش را دکتر زالی با نه پاسخ می هد : نه فقط این نیست بلکه رهبران کار آفرین با دانشکده ما همکاری بسیاری دارند شمار بسیاری از آنها از طرح ها و برنامه های کارآفرینان جوان حمایت کرده و همچنان از آنان پشتیبانی می کنند ، کمک های این رهبران کار آفرین بسیار بزرگ و مهم بوده و هست .

سازمان دیده بان جهانی کارآفرینی یک تعریف جهان شمول ازکارآفرینی ارائه داده ، این تعریف چنین است : کار آفرینی فرآیند راه اندازی و توسعه کسب و کار جدید و تازه است .و می خواهم بدانم که با چه معیارهایی رهبران کارآفرین در جشنواره انتخاب و معرفی می شوند ، دکتر زالی به کنجکاوی من این گونه پاسخ می دهد : ما با توجه به تعریف کارآفرینی توسط سازمان دیده بان جهانی کارآفرینی ، شاخص های جهانی و نیز شرایط اقتصادی کشور ، این معیارهارا برای شناسایی ، انتخاب و معرفی رهبران کار آفرین تعیین کرده ایم :

1- رهبر کارآفرین باید بنیان گذار شرکت ، هلدینگ یا کسب و کاری باشد که مدیریت آن را بر عهده دارد .

2- برای هزار نفر یا بیشتر در کسب و کار خود شغل ایجاد کرده باشد .

3- بیش از 25 درصد محصول یا کالاهایی که تولید می کند را به کشور های دیگر صادر کند .

4- نوآوری در کسب و کار داشته باشد ، یعنی تقلیدی و تکراری نباشد .

5- از شهرت خوب برخودار باشد ، خوشنامی او برای هیات داروان بسیار مهم است و نیز مسئولیت اجتماعی داشته باشد .

با این معیار هاست که رهبران کارآفرین به جامعه معرفی می شوند و بنابراین چنین کسانی نمی توانندتازه کار باشند و البته کسب و کارشان هم گرچه نوآورانه است اما نو پا نیست .آنان و کسب و کارشان تثبیت شده اند .

اما سهم جوانان از کار آفرینی چه می شود ؟ چه کسی و در کجا آنان را معرفی و برجسته می کند ؟ آیا کارآفرینان جوان در این جشنواره جایی دارند ؟ 

دکتر زالی رئیس جشنواره رهبران کارآفرین با دقت و حوصله به پرسش های من گوش می سپارد و می خواهد که پاسخش را هم با دقت بشنوم : کار آفرینان سه گروه هستند : 

گروه اول : صاحبان استارت آپ هایی (start up)که حدود 42 ماه از فعالیتشان و راه اندازی کسب و کارشان می گذرد .و

گروه دوم : صاحبان استارت آپ ها و کسب و کارهایی که بیش از 42 ماه یا پنج سال از مدت فعالیتشان می گذرد . و

گروه سوم : رهبران کارآفرین ؛ این گروه پیشرو صنعت و کسب کارشان هستند و در کارشان صاحب شهرت ، اعتبار، سابقه و تجربه هستند .

جامعه هدف ما همین گروه سوم است .در واقع همین گروه سوم است که می تواند الگو و سرمشق خوب و مناسبی برای نسل جوان کشورمان باشد .در دنیا شش کشور جشنواره رهبران کار آفرین را انتخاب و معرفی می کنند : آمریکا ، انگلیس ، کانادا، هند و ایران که البته مدتی است امارات هم با الگو برداری از ما به این جمع اضافه شده است ؛ در مجموع شش کشور .

ما البته برای کار آفرینان جوان هم برنامه هایی داریم و در آینده با پی گیری اهداف و برنامه هایمان می کوشیم فضا را برای مطرح شدن جوان ها باز و گسترده کنیم.

دکتر زالی وقتی ما را در دفتر کارش پذیرفت که تازه از یک جلسه کاری بیرون آمده بود و سخن که به این جا رسید منشی اش ساعت جلسه بعدی را به او یاد آوری کرد . از دکتر زالی تشکر کردیم و سپاس گزاری و درخواست قرار بعدی را که پذیرفت با این تاکید که در کنار رهبران کارآفرین و همراه با جوان ها . پس از خدا نگهدار به این فکر کردم که اگر مانند دکتر زالی راه را برای کارآفرینان هموار نمی کنم ، دست کم سر راهشان نایستم و راه را برای آنان تنگ نکنم .کشور ایران به رهبران کارآفرین نیاز دارد . خیلی زیاد هم نیاز دارد و داریم .

گزارش گفتگو : فرامرز قراباغی