"آنفلوآنزای اسپانیایی" چیست؟ / قتل عام نیمی از مردم ایران توسط ویروس و انگلستان

به گزارش رکنا، جنگ جهانی اول تلخ‌ترین و مرگبارترین حادثه برای مردم ایران در طول تاریخ معاصر است. ایران اگرچه در این جنگ بی‌طرف بود، اما بیشترین صدمات را از نیرو‌های نظامی خارجی درگیر جنگ دریافت کرد.

بزرگترین خسارتی که به ایران وارد شد، کشته شدن و نسل‌کشی حدود ۴۰ درصد از مردم ایران تحت عنوان «قحطی بزرگ» بود. ایران که در این جنگ بی‌طرف بود، متحمل بزرگترین خسارات شد. محمدقلی مجد نویسنده کتاب «قحطی بزرگ» معتقد است که هیچ کشوری مانند ایران از جنگ جهانی اول آسیب ندید.

نیرو‌های متخاصم انگلیسی و روسی از شمال و جنوب وارد ایران شدند و باتوجه به نیاز این قوا به غذا و آذوقه، تمام غلات و نیاز‌های خوراکی مردم ایران توسط نیرو‌های انگلیسی جمع‌آوری شد، به همین دلیل بین ۲۵ تا ۴۰ درصد مردم ایران به‌دلیل گرسنگی، سوءتغذیه و بیماری‌های ناشی از آن کشته شدند.

اما قحطی پایان ماجرا نبود و در پایان جنگ جهانی اول بیماری واگیرداری با نام ویروس آنفلوآنزای اسپانیایی که مردم آن را زکام فرنگی نام نهاده بودند در کشور شیوع پیدا کرد. این بیماری را سربازان نیرو‌های متجاوز وارد کشور کردند و به دامن مردم ایران انداختند.

ویروس آنفلوآنزای اسپانیایی نیز جان بسیاری از مردم ایران را گرفت و بنا بر برخی نوشته‌ها بین ۱۰ تا ۲۵ درصد مردم ایران یعنی ۹۰۰ هزار تا 2/5 میلیون نفر به‌دلیل شیوع این ویروس به کام مرگ فرورفتند. آنفلوآنزای اسپانیایی که ویروسی همه‌گیر در جهان (دنیاگیر) بود، به‌نسبت دیگر کشورها، تلفات بسیاری از ایران گرفت.

بین ۱۰ تا ۲۵ درصد مردم ایران یعنی ۹۰۰ هزار تا دو‌ونیم میلیون نفر به‌دلیل شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی به کام مرگ فرورفتند.

در شهر شیراز در مدت یک ماه، یک‌پنجم مردم شهر کشته شدند. محمدعلی جمال‌زاده نویسنده معروف ایرانی در مورد ابعاد این فاجعه در شهر شیراز نوشته است: «هیچ غذایی پیدا نمی‌شد، مردم مجبور بودند هرچه را که می‌توانستند بجوند، بخورند، شیء یا حیوان. به‌زودی گربه، سگ و کلاغ را نمی‌شد یافت. حتی موش‌ها نسلشان برافتاده بود. برگ، علف و ریشه گیاه را مانند نان و گوشت معامله می‌کردند.

در هر گوشه و کنار اجساد مردگان بی‌کس‌وکار پراکنده بود. بعد از مدتی مردم به خوردن گوشت مردگان روی آوردند. گاه‌گاه اجساد را جمع کرده و با گاری‌ها رها کرده و به بیرون شهر می‌بردند تا در چاله‌هایی ریخته و رویشان خاک بریزند. بازار‌ها و دکان‌ها خالی و تعطیل بودند و هیچ پزشک و پرستار و درمانی پیدا نمی‌شد.»

آنفلوآنزای اسپانیایی همچنین با وزش بادی به‌یک‌باره وارد تهران شد و چهره شهر را تیره‌وتار کرد. عین‌السلطنه نوشته است: «روز ۱۸ ذی‌حجه [۱۳۳۶ ق. برابر با اول مهر ۱۲۹۷]باد و طوفانی به شهر طهران رسید که بعد از آن روز بدون اغراق از صد نفر انسان ساکن طهران نود نفر مبتلا به تب و ناخوشی شده و چنان شده است که بازار‌ها [و]دکاکین بسته شد. عموم مدارس تعطیل کردند. در تمام ادارات بیش از یک ثلث اعضا حاضر نمی‌شود. در هر خانه روی‌هم روی‌هم مریض ریخته است که کسی نیست پرستاری مرضا را بنماید. هیچ کس همچو واقعه را به‌یاد نداشت و این مرض با سینه‌درد است، سه شب یا دو شب با سردرد و سرگیجه...».

آنفلوآنزای اسپانیایی از کجا آمد؟

آنفلوآنزای اسپانیایی را نظامیان خارجی وارد ایران کردند. اگرچه نام آن اسپانیایی است، اما منشأ آن اسپانیا نیست و بسیاری محل تولد آن را آمریکا می‌دانند.

البته سه فرضیه در خصوص مرکز شیوع ویروس مطرح شده است؛ یک فرضیه مربوط به چین و ویتنام است؛ چرا که دولت‌های آمریکا، کانادا و انگلیس برای مشارکت در جنگ ده‌ها هزار چینی را از کانادا به فرانسه و جبهه‌های غربی اروپا منتقل کردند.

دومین فرضیه مربوط به انگلیس و فرانسه است و گفته می‌شود ویروس از یک کمپ بیمارستانی بریتانیا در شمال فرانسه آغاز شد و از آنجا به سراسر جهان تسری یافت. در سال ۱۹۱۸ دو میلیون نظامی بریتانیایی، کانادایی، استرالیایی، نیوزیلندی، چینی، هندی، آفریقای جنوبی، پرتغالی، فیجیایی و ... در ارتش بریتانیا در شمال فرانسه در حال جنگ بودند.

اما مهمترین و رایج‌ترین فرضیه مربوط به آمریکاست. هرچند بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که این ویروس از فرانسه یا چین آغاز شده، اما بررسی‌های زیادی تأکید بر این دارد که منشأ ویروس آمریکا بوده است. مک‌فارلن برنت محقق سیستم ایمنی بدن و برنده جایزه نوبل که مطالعاتش در حوزه آنفلوآنزاست، استدلال می‌کند که منشأ ویروس آمریکا بوده و دلیل انتشار آن در فرانسه به‌دلیل ورود سربازان آمریکایی به آن کشور بوده است.

بیشترین تلفات آنفلوآنزای اسپانیایی در کشور‌های جهان سوم بود که ایران در این بین تلفات بسیار زیادی داشت. تلفات آنفلوآنزای اسپانیایی در جهان معادل تلفات جنگ جهانی اول بود.

ویروس به چند کشور جهان منتقل شد. اولین کشوری که به آن توجه کرد، اسپانیا بود و دیگر کشور‌ها از جمله آمریکا از اعلام وجود ویروس خودداری کردند. اسپانیا در جنگ جهانی اول شرکت نداشت و ضرورت شفافیت و اطلاع‌رسانی در خصوص آنفلوآنزای جدید را درک کرد و مردم را نسبت به وجود چنین ویروسی آگاه ساخت، از این رو ویروس زاییده جنگ جهانی اول، آنفلوآنزای اسپانیایی در جهان نام گرفت.

گفته می‌شود یک‌سوم مردم جهان (حدود ۵۰۰ میلیون نفر) به ویروس آنفلوآنزای اسپانیایی دچار شدند که از این تعداد بین ۱۷ تا ۵۰ میلیون نفر جان خود را از دست دادند. بیشترین تلفات در کشور‌های جهان سوم بود که ایران در این بین تلفات بسیار زیادی داشت. تلفات آنفلوآنزای اسپانیایی در جهان معادل تلفات جنگ جهانی اول بود.

آنفلوآنزای اسپانیایی چگونه وارد ایران شد؟

در جریان جنگ جهانی اول، نیرو‌های انگلیسی، روسی و عثمانی از چهار مسیر و در چهار مرحله این ویروس را وارد کشور کردند.

روس‌ها از شمال‌شرق و شمال‌غرب کشور، این ویروس را وارد ایران کردند که البته همه‌گیری آن محدود و کوچک بود. نیرو‌های امپراتوری روسیه این ویروس را از نیرو‌های آمریکایی گرفته بودند و در شهر‌ها و روستا‌های مشهد و بندرانزلی شیوع پیدا کرد.

نیرو‌های عثمانی نیز از غرب کشور و از طریق جنگ‌زدگان آشوری و ارمنی ویروس را وارد ایران کردند. اما موج اصلی و بزرگ این بیماری توسط نیرو‌های انگلیسی و نیرو‌های نظامی هندی وابسته به انگلیس از جنوب کشور وارد ایران شد و شهر‌های جنوبی ایران از جمله بندرعباس، بوشهر و شیراز آلوده شد که روایت آنچه بر شیراز گذشت بیان شد. هندی‌های بسیاری نیز بر اثر ابتلا به این بیماری در ایران کشته شدند.

پیوند سه سوغات انگلیسی یعنی قحطی بزرگ، تریاک و آنفلوآنزای اسپانیایی کنار ضعف و ناتوانی حاکمان و دولت‌های قاجاریه تلفات بسیار زیادی را از مردم ایران گرفت.

چرا تلفات آنفلوآنزای اسپانیایی در ایران زیاد بود؟

آنفلوآنزای اسپانیایی زمانی وارد ایران شد که مردم کشورمان به‌دلیل قحطی بزرگ که توسط انگلیسی‌ها به وجود آمده بود، بسیاری از اعضای خانواده، دوستان و آشنایان خود را از دست داده بودند و با فقر، گرسنگی و قحطی همچنان دست و پنجه نرم می‌کردند. مردمی که از قحطی بزرگ جان سالم به‌در برده بودند، سیستم ایمنی بدنشان به‌شدت ضعیف شده بود و برخی دچار بیماری‌های دیگری هم شده بودند.

همچنین در آن زمان به‌دلیل قحطی بزرگ، مردم به مصرف تریاک روی آورده بودند. مصرف تریاک سیستم ایمنی بدن افراد را ضعیف کرده بود. انگلیسی‌ها عوامل خود را مأمور کرده بودند تا با تبلیغ تریاک به‌عنوان درمان دردها، مردم ایران را که در آن زمان به‌دلیل فقر و کمبود پزشک از بیماری رنج می‌بردند، به این ماده مخدر معتاد کنند.

گفته می‌شود در آن سال‌ها حدود ده درصد جمعیت دویست و پنجاه هزار نفری تهران تریاکی بودند. در برخی شهرستان‌ها درصد معتادان حتی بالاتر بود، به‌طور مثال در کرمان از جمعیت ۶۰ هزارنفری آن زمان به‌روایتی ۲۵ هزار نفر معتاد بودند.

در نتیجه پیوند سه سوغات انگلیسی یعنی قحطی بزرگ، تریاک و آنفلوآنزای اسپانیایی کنار ضعف و ناتوانی حاکمان و دولت‌های قاجاریه تلفات بسیار زیادی را از مردم ایران گرفت. البته نیرو‌های نظامی انگلیس هم مبتلا به این ویروس شدند، اما آن‌ها مواد غذایی، غلات و نیاز‌های مردم را به‌غارت برده بودند و از تجهیزات درمانی برخوردار بودند و از این رو تلفات چندانی ندادند و از خطر آنفلوآنزای اسپانیایی در امان ماندند.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.