رابطه ایران و روسیه؛ پشت پرده دعواهای سیاسی چیست؟

مسئله روابط ایران و روسیه به ویژه پس از فعال شدن مکانیسم ماشه بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. این بحث حتی به لحاظ جناحی وارد مجلس شده و برخی نمایندگان جبهه پایداری و محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، محمدجواد ظریف و حسن روحانی را در عدم شکل گیری روابط گسترده تر با روسیه مقصر قلمداد کرده اند. با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی در خصوص روابط ایران و روسیه در شرایط فعلی و الزامات یا عدم الزامات آن مطرح است.

به گزارش فرارو، علی بیگدلی ، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر روابط بین الملل  و محمد صادق کوشکی، استاد دانشگاه تهران و فعال سیاسی اصولگرا، هر یک از دیدگاه خود این موضوع را بررسی کرده اند:

روابط سیاسی پوتین و نتانیاهو خوب است

علی بیگدلی به فرارو گفت: «روابط استراتژیک یک تعریف خاص و مشخص دارد. درست است که ما تا کنون قراردادهایی با روسیه امضا کرده ایم اما در متن این قراردادها، به صراحت آمده که اگر کشور سومی به یکی از دو کشور حمله کند، کشور بعدی هیچ مسئولیتی ندارد. بنابراین، هیچگاه روسیه و چین با ما قرارداد استراتژیک امضا نخواهند کرد. قرارداد استراتژیک یعنی تمام ارتباطات و روابط کشورها با یکدیگر پیوند می خورد و به طور اخص در بخش سیاست خارجی و در موقعیت های نظامی، این موضوع حائز اهمیت است. برای مثال اکنون بین چین و روسیه، روابط استراتژیک وجود دارد. اما به هیچ وجه، نه چین و نه روسیه، آینده خود را با مشکلات ایران گره نمی زنند و تا کنون هم این کار را نکرده اند. چند سال است که روسیه به ما وعده داده F35 به کشور وارد می کند، اما هیچ خبری نشده است. در نهایت هم سامانه S300 را پس از مدت ها تاخیر و با برخی تغییرات در اختیار ما گذاشت. درواقع در زمینه موشکی نیز S400 را در اختیار ما نگذاشت.»

وی افزود: «بی تعارف باید به این نکته دقت کنیم که برخی از علت این بدعهدی ها روابط خوب پوتین و نتانیاهو است. روس تبارهای زیادی هم در اسرائیل سکونت دارند و حتی می توان گفت حدود 20 الی 22 درصد از جمعیت اسرائیل، روس تبار هستند. آخرین باری هم که نتانیاهو و همسرش به روسیه سفر کردند، پوتین با دسته گل جلوی در ورودی کاخ کرملین به استقبال آنان رفت که حرکتی جالب و کم سابقه بود. آیا پوتین در دیدار با مقامات ارشد کشور ما اینطور رفتار می کند؟ به خاطر همه این دلایل است که می گویم امکان ندارد روسیه با ما قرارداد استراتژیک همه جانبه امضا کند. نه روسیه و نه نتانیاهو چنین چیزی را نمی پذیرند و حتی موازنه استراتژیک منطقه بر هم می خورد. یک نکته مهم دیگر این است که کشورهای عرب منطقه و در راس آن ها بن سلمان روابطی بسیار خوب با چین و روسیه دارند.این کشورها نیز علاقه ای ندارند ایران تبدیل به یک قدرت نظامی در منطقه شود.»

این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «این که اکنون روابط ما با روسیه تا حدودی، بیش از دیگران است، به این دلیل است که روسیه می خواهد از کارت بازی ما در جنگ با اوکراین استفاده کند. روسیه تحت فشار است. مردم روسیه خسته شده اند و هزینه های بسیار سنگینی بر دوش مقامات روسیه است و همه این ها باعث شده روسیه از 4 ایالت شرق اوکراین، 2 مورد را رها کند و به دونتسک قناعت کند. بنابراین روسیه به کارت ما در بازی بین المللی نیاز دارد تا اروپایی ها را تحت فشار قرار دهد. نماینده روسیه در شورای حکام اعلام کرده اسنپ بک را قبول ندارد آن هم علیرغم این که در تاریخ 26 مهر این موضوع محرز شده است. از دید من این اظهارنظرها، بیشتر با هدف تحت فشار قرار دادن تروئیکا است.»

وی افزود: «سیاست به معنای بازی با مهره ها است. سیاست، یک بازی تک نفره نیست. اختلافاتی هم که بین مقامات پیشین و فعلی ایران درباره سوریه رخ داده، حاصل یک بازی است که خودمان ساخته ایم. روس ها فقط به فکر منافع خود و کارت بازی خود هستند. اگر هم گوشه چشمی به ما دارند به خاطر فشارهایی است که از سوی اروپا و آمریکا متحمل می شوند.»

برخی در خصوص رابطه با روسیه لجاجت یا غرض ورزی دارند

 صادق کوشکی به فرارو گفت: «روابط ما و روسیه تابع چند نکته است. نکته اول این که ما و روسیه، دچار مشکلاتی از جمله تحریم های گسترده ای هستیم که از سوی اتحادیه اروپا و ایالات متحده اعمال شده است. همچنین روسیه درگیر یک جنگ فرسایشی با اوکراین شده است. در این جنگ، آمریکا و اروپا از اوکراین حمایت می کنند. ما نیز، درگیر جنگ فرسایشی با رژیم صهیونیستی، شده ایم. اروپا و آمریکا نیز پشت سررژیم صهیونیستی ایستاده اند، پس این دومین شباهت ما با یکدیگر است. سومین موضوع، این است که ما در عرصه هایی می توانیم مکمل یکدیگر باشیم. برای مثال تجهیزات دفاعی ما برای روسیه مفید است و بالعکس. در حوزه مواد غذایی نیز، روس ها امکاناتی برای تولید غلات دارند. ما نیز امکاناتی برای تولید میوه و سبزیجات داریم. به هر حال اقتصاد ما در بخش هایی مکمل یکدیگر است و مسئله مهم دیگر این است که ما با روسیه مرزهای آی مشترک و دسترسی مشترک داریم. در حوزه ترانزیت نیز ما مکمل مسیرهای ترانزیتی روسیه محسوب می شویم. همه این ها باعث شده که ما و روس‌ها به این نتیجه برسیم که این موضوعات مشترک می تواند زمینه همکاری ما را فراهم کند. در این همکاری هم روس ها سود می برند و هم ما.»

وی افزود: «طبیعتا در معاهدات و قراردادهایی که در این همکاری ها ثبت می شود باید مراقب باشیم که حداکثر سود را برای کشورمان و امنیت ملی کشورمان جذب کنیم. طبعا طرف مقابل نیز همین رفتار را خواهد کرد. این نوع رابطه ای که توصیف می کنم به معنای رابطه عاطفی نیست، بلکه رابطه ای است بر اساس منافع، مسائل و مشکلات مشترک. همین مسائل مشترک، زمینه ای شده است برای این که بتوانیم اشتراکاتمان با روسیه را به عنوان پایه رابطه تعریف کنیم و برای بهبود و تکمیل روابط 2 کشور، تعریف کنیم. هیچگاه در طول تاریخ معاصر، چنین زمینه های مشترکی برای روابط بین ما و روسیه فراهم نشده است. 10، 15 سال پیش، حتی اگر ما هم چنین روابطی می خواستیم، روس ها مایل نبودند یا اگر روس ها می خواستاند ما مایل نبودیم. اما اکنون، صحنه و فضای بین المللی بسیار متفاوت شده است. همین تغییرات عملا ما را به هم نزدیک کرده است.»

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: «متاسفانه برخی افراد، یا به خاطر ندانستن یا به خاطر لجاجت یا خدای ناکرده به خاطر غرض ورزی، برخلاف امنیت و منافع ملی کشور حرکت می کنند. یعنی دائم سعی می کنند روابط راهبردی بین ایران و روسیه شکل نگیرد. مرتب سعی دارند، روابط را اگر هم شکل گرفته، تخریب کنند. این افراد یا به واسطه جهالت این رفتار را می کنند یا غرضی دارند. نگاه این ها، کماکان به رابطه با اروپا و آمریکاست. در حالی که اروپا و آمریکا در حال حاضر، هیچ تمایلی به رابطه با ما ندارند. در شرایطی که این کشورها از رژیم صهیونیستی حمایت می کنند، چه مفهومی دارد. حتی وقتی دولت آقای پزشکیان درخواست مذاکره داد، طرف آمریکایی رد کرد. افرادی که علیه رابطه ما با روسیه صحبت می کنند به این معناست که همین گلوگاه تنفسی برای کشور را هم نمی‌پسندند و می خواهند در تنگنای کامل قرار بگیریم. وقتی شبکه بانکی روسیه روی شبکه بانکی ما باز شده و می توانیم بعد از سالها رابطه بانکی و پولی داشته باشیم، به معنای اقدامی مثبت است.در چارچوب بریکس و شانگهای می توانیم با روسیه روابط بهتری داشته باشیم و روسیه دروازه ای باشد برای ارتباط با دیگر کشورها. این فرصت ها ذی‌قیمت است و آن ها که با نگاه محدود و کوته بینانه دائم تکرار می کنند روس‌ها بد هستند و خائنند متوجه نیستند زمان متغیر است و اوضاع نیز تغییر کرده است.»