ثبت جهانی ۵۴ کاروانسرا ایران/ الحاق جنگل دیزمار به پرونده هیرکانی؛ باخت بزرگ ایران در یونسکو

به گزارش رکنا، صبح امروز پرونده الحاق جنگل دیزمار به پرونده ثبت جهانی شده جنگل هیرکانی باخت بزرگ ایران در یونسکو بود. تا آنجا که یونسکو و اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) متوجه بازی ایران شدند و دیزمار را جدا از هیرکانی تشخیص دادند و از ایران خواستند پرونده جنگل دیزمار را که شامل دو سایت جنگلی در جنگل ارسباران بود را بار دیگر و اینبار در قالب پرونده ارسباران به یونسکو ارایه کنند.

صدای میراث پیشتر احتمال داده بود که با توجه به اهمیت یافتن مسایل محیط زیستی و تغییرات اقلیمی، پرونده های میراث طبیعی با مشکلات کمتری در یونسکو مواجه باشند و بر همین اساس دیزمار نیز احتمال ثبت جهانی داشته باشد. اما این احتمال به دلیل عنوان پرونده درست از آب درنیامد. پرونده دیزمار محدوده جنگلی واقع در آذربایجان شرقی  در قلمرو ارسباران همانطور که یونسکو تشخیص داده بود باید در قالب پرونده ثبت جهانی ارسباران به یونسکو ارسال می شد که مشخص نیست به چه دلیل در قالب الحاق این محدوده به پرونده ثبت جهانی هیرکانی به یونسکو رفته است.

به هر ترتیب ایران شانس بررسی جلسه صبح اجلاس ریاض برای ثبت بخشی از میراث طبیعی خود را از دست داد و سهمیه دیزمار در یونسکو برخلاف آنچه صدای میراث پیشتر احتمال داده بود، از دست داد.

اما جلسه بعد از ظهر یونسکو به ثبت جهانی پرونده کاروانسراهای ایرانی اختصاص داشت. این پرونده شامل ۵۶ کاروانسرا بود که البته با ایراداتی از سوی ایکوموس (شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی) مواجه شده بود و برخی کشورهای حاضر نظیر ژاپن ایراداتی به پلان مدیریتی این پرونده داشتند که با توضیحات هیات ایرانی به پرسش‌های ایکوموس و کشورهای پرسشگر ابهاماتشان درخصوص شیوه مدیریت سایت‌های موجود در این پرونده غیر از دو کاروانسرای مادرشاه و یام برطرف شد. کاروانسراهای مادرشاه و یام به دلیل آن که مواد موجود در پرونده نتوانسته بود ایکوموس جهانی و کشورها را برای ثبت جهانی آن‌ها قانع کند، در نهایت از پرونده ثبت جهانی ۵۶ کاروانسرای ایرانی حذف شدند و کشورهای حاضر در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در عربستان به ثبت ۵۴ کاروانسرای ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو رای مثبت دادند.

پرونده کاروانسراهای ایرانی بزرگترین پرونده نوشته شده ایران برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو پس از پرونده زنجیره ثبت جهانی ۱۱ قنات ایرانی و ثبت جهانی ۹ باغ ایرانی بود. در این پرونده ۵۴ اثر تاریخی ایران در قالب یک پرونده به ثبت جهانی رسیدند.

پیگیری‌های صدای میراث مشخص کرد کاروانسراهای موجود در این پروندخ که از ۲۴ استان کشور گزینش شده بودند از میان ۲۰۰ کاروانسرای بررسی شده از جمع بیش از یکهزار کاروانسرای موجود در ایران انتخاب شدند. نقشه هیچ یک از کاروانسراهای موجود در پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی در یونسکو نیز با یکدیگر شباهت ندارد و به اذعان یونسکو این آثار نبوغ معماری ایرانی را به رخ کشیده است.

قطر، زامبیا، ایتالیا، ژاپن، عربستان، هندوستان، نیجریه، عمان، روسیه، مکزیک، یونان و مالی کشورهایی بودند که در حمایت از ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی پشت ایران را خالی نکردند و سرانجام با رای مثبت اعضای حاضر ۵۴ اثر تاریخی ایران را که از دوره ساسانی تا دوره قاجار دوام آورده بودند در فهرست میراث جهانی بشر گنجاندند.

بدین ترتیب هیات ایران توانست با دفاع خوب از پرونده و البته لابی قوی ایرادات موجود در پرونده را با پیشنهادات کشورها برطرف و پیروزی بزرگ برای ایران را در ریاض، پایتخت عربستان رقم بزند. پیشتر اعلام شده بود که پرونده کاروانسراهای ایرانی نیز با ایرادات ایکوموس مواجه شده و ممکن است این پرونده در اجلاس یونسکو برای رفع ایراد دیفر (بازگردانده) شود. اما چنین نشد و با تلاش خوب هیات ایرانی ۲۴ استان ایران در قالب یک پرونده دارای ۵۴ اثر تاریخی ثبت جهانی شدند و در مقاصد آینده گردشگری جهان قرار گرفتند.

پرونده ماسوله اما هنوز نوبت بررسی نیافته است و به نظر می‌رسد این پرونده صبح یا عصر فردا در چهل و پنجمین اجلاس کمیته جهانی میراث فرهنگی بررسی شود. پرونده ماسوله همچنان به عنوان چالش جدی ایران در یونسکو مطرح است و با ایرادات مهمی که ایکوموس جهانی به این پرونده وارد دانسته و از یونسکو خواسته است ماسوله را در فهرست میراث جهانی ثبت نکند، نگرانی ها نسبت به این پرونده نیز افزایش یافته است. به هر حال فردا روز مهمی برای ماسوله است و تکلیف نهایی منظفر فرهنگی ماسوله برای ثبت جهانی در ریاض پایتخت عربستان مشخص می‌شود. اگر ایران بتواند این پرونده را به ثبت جهانی برساند، بیانگر آن است که تلاش هیات ایرانی در دفاع از ماسوله تا آخرین لحظات ادامه داشته و هیات ایرانی برای ثبت جهانی ماسوله در یونسکو واقعا جنگیده است.