شهرک های گلخانه ای و اصلاح الگوی کشت راه حل اصلی مقابله با کم آبی ایران/ حق آبه محیط زیست باید به معنای واقعی محقق شود

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سالهاست دولت آمار میزان مصرف آب در حوزه های مختلف را منتشر می کند و بخش کشاورزی همیشه در مقام نخست قرار دارد تا اواخر دهه 60 که جمعیت ایران حدود 50 میلیون نفر بود و نسبت جمعیت شهری و روستایی به شکل امروزی تغییر پیدا نکرده بود و همچنین با توجه به گستردگی و فراگیری شغل کشاورزی در اغلب نقاط کشور میزان مصرف آب در این حوزه همواره بین ارقام90 تا 93 درصد در حال تغییر بود. این در حالی بود که میزان مصرف در دو بخش صنعت و خانگی همواره کمتر از 10 درصد بود.

این میزان در سه دهه اخیر قدری تغییر یافت اما بازهم میزان مصرف در حوزه کشاورزی بخش بزرگی از حجم آب مصرفی در کشور را تشکیل می دهد. با توجه به آمار پژوهش های دانشگاهی و اطلاعات به دست آمده از نهادهای متولی میزان آب مصرفی در حوزه کشاورزی به حدود 85 درصد کاهش پیدا کرده است در حالیکه سهم میزان مصرف در حوزه صنعت به حدود 6 درصد و میزان مصرف خانگی به حدود 9 درصد رسیده است.

این مساله همیشه این شائبه را به وجود می آورد که می توان با توسعه آبیاری تحت فشار صرفه جویی بیشتری در حوزه کشاورزی انجام داد و از محل صرفه جویی در این حوزه کمبودهای حوزه صنعت و شرب را تامین کرد اما نکته ای که هیچ گاه یا حداقل در اغلب موارد به آن توجه نمی شد این بود که این آب در حوزه کشاورزی هدر نمی رفت بلکه  از طریق رودخانه ها وارد چرخه طبیعی خود می شد و عمدتا یا حیات رودخانه ها را به شکل حداقلی تامین می کردن یا آبخوان ها را در دشت ها و کوهپایه ها  تقویت می کرد.

 به باور برخی از کارشناسان در زمین های کشاورزی که به شیوه غرق آبی آبیاری می شوند بیش از 50 درصد آب هدر می رود اما این در حالیست که بخشی از همین آب تبخیر می شود و بخشی دیگر از طریق زهکش ها وارد سفره های زیرزمینی می شود. قسمت باقی مانده آب در این فرایند وارد نقاط پست از جمله دشت ها، جلگه ها، دریاچه ها و تالاب ها می شود که یک روند طبیعی است و همواره این روند در چرخه آب تکرار شده است.

آمارها نشان می دهد که نزدیک به 86 میلیارد متر مکعب آب در حوزه کشاورزی مصرف می شود این در حالیست که با افزایش توسعه 40 درصدی آبیاری تحت فشار در یک دهه اخیر در کشور، میزان مصرف در این حوزه کاهش قابل توجهی نداشته است.

بررسی های یک مطالعه نشان می دهد در صورت اینکه تمامی زمین های کشاورزی آبی در کشور مجهز به سیستم آبیاری تحت فشار شود نزدیک به 17 میلیارد متر مکعب آب کمتر به آبخوان ها می رسد. این به این معناست که بهره وری در حوزه کشاورزی افزایش می یابد اما آب در چرخه طبیعی نقش اکولوژیک خود را کم رنگ تر ایفا می کند و آبخوان ها و روان آبهای سطحی کمتر از این عنصر برخوردار می شوند. این به این مفهوم است که وضعیت امروزی ما از نظر شاخصه های بیابانزایی، فرونشست و وضعیت تالاب ها بسیار بدتر خواهد شد.

سازمان ملل به کشورها پیشنهاد کرده است تا از منابع آب تجدید پذیر خود در حد 40 درصد استفاده کنند و 60 درصد آن را تحت هیچ شرایطی مورد استفاده قرار ندهند این در حالیست که ایران از 100 درصد منابع آب تجدیدپذیر خود استفاده می کند.

وزارت نیرو در چند سال گذشته ناتوان از اختصاص حق آبه بسیاری از رودخانه ها و تالاب ها بود

 اختصاص حق آبه زیست محیطی دریاچه ها و تالاب ها در کشور از سوی وزارت نیرو کاملا مغایر با حق آبه طبیعی و اصولی برای این مناطق است و در حقیقت وزارت نیرو در بهترین حالت رقمی نزدیک به 40 تا 50 درصد را برای رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه ها اختصاص می دهد.

وزارت نیرو در چند سال گذشته ناتوان از اختصاص حق آبه بسیاری از رودخانه ها و تالاب ها بوده است و همین مساله عامل اصلی کم آبی، فرونشست و تبدیل شدن این مناطق به کانون های ریزگرد شده است.

90 درصد محصولات کشاورزی در ایران از طریق کشت در زمین های آبی تامین می شود و اغلب آنها آب مورد نیاز را از طریق حفر چاه های زیرزمینی تامین می کنند و این در حقیقت حرکت به سمت نابودی منابع آبی در ایران است.

راه حل این مساله از نظر برخی کارشناسان حوزه آب این است که باید به سرعت دولت ها در ایجاد شهرک های بزرگ گلخانه ای و به ویژه گلخانه های عمودی سرمایه گذاری کند تا بتوانیم از این طریق  تولید محصولات را هم افزایش دهیم. همچنین اختصاص حق آبه طبیعت می تواند از فرونشست و بیابانزایی در مناطق مستعد این مخاطرات در آینده جلوگیری کند.این راه حل به همراه اصلاح الگوی کشت و اصلاح صنایع از صنایع آب بر به صنایعی که نیاز کمتری به مصرف آب دارند می تواند راه حل های بعدی در این زمینه باشد.

به گزارش رکنا، آمارها نشان می دهد که در طی سالهای اخیر تنها 2 الی 3 میلی متر میزان بارش ها در نقاط مختلف کشور کاهش یافته است و این در حالیست که حجم آب در کل کشور بیش از 95 درصد کاهش یافته است این به این مفهوم است که تغییرات اقلیمی نقش آنچنانی در مشکل آب نداشته است و مساله به نوع توزیع و مدیریت آب بر می گردد که نیازمند تغییر روش سریع در مدیریت آب در کشور است.