انقراض برف نزدیک است! / از کاهش منابع آبی تا تشدید فرونشست زمین

تغییرات اقلیمی منجر به آن شده است که در سال های اخیر از میزان بارش برف کاسته شود. در واقع تبدیل برف به باران که به آن تغییر نوع بارش می گویند، از جمله تبعات ناشی از گرمایش جهانی است. آن طور که دکتر سید حسین موسوی، عضو هیات علمی دانشگاه زنجان به رکنا می گوید، تبدیل برف به باران در ایران با شدت بیشتری از سایر نقاط دنیا رخ داده است. تبدیل برف به باران منجر به کاهش منابع آب زیرزمینی می شود و البته افت محسوس آورده رودخانه ها را نیز به همراه دارد. نتیجه تبدیل برف به باران نیز چیزی جز وارد شدن فشار بیشتر بر منابع زیرزمینی نیست و این مساله عملا تشدید بیشتر فرونشست زمین را به همراه دارد؛ چراکه علاوه بر وارد شدن فشار بیشتر به منابع زیرزمینی برای تامین آب مورد نیاز به علت کاهش منابع آبی، در صورت کاهش میزان بارش برف، جذب آب به دل زمین نیز کمتر می شود. این در حالی است که با تشدید تغییرات اقلیمی، روند تبدیل برف به باران در سال های آتی تشدید خواهد شد.

تغییر رژیم بارشی سراسر جهان به دلیل نوسانات اقلیمی

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی ناشی از آن نه تنها در سال های اخیر با ایجاد اختلال در رژیم بارشی، تغییر زمان عادی بارش در طول فصل های مختلف و افزایش میزان وقوع باران های حدی و سیل آسا به جای باران های آرام که به جای تبدیل شدن به سیل جذب زمین می شوند، منجر به تشدید بروز خشکسالی در سطح جهان شده است، بلکه با تغییر نوع بارش و تبدیل آن از برف به باران، نقش مهمی در کاهش منابع آبی موجود در دنیا داشته است.

در این میان ایران هم به عنوان یکی از کشورهایی که در کمربند خشک و نیمه خشک زمین قرار گرفته است، در سال های اخیر از تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی بخصوص تغییر نوع بارش و تبدیل برف به باران در امان نبوده و این مساله به افزایش میزان بروز پدیده خشکسالی و کاهش منابع آبی موجود در کشور دامن زده است.

در این شرایط با توجه به این که اقلیم شناسان جهان امید زیادی به عمل کردن کشورهای مختلف به تعهدات خودشان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای ندارند و احتمال گرم تر شدن کره زمین در سال های آتی دور از انتظار نیست، پیش بینی می شود که وضعیت تغییر نوع بارش و تبدیل برف به باران در چند سال آینده بدتر از امروز شود و منابع آبی کشور بیش از پیش در خطر قرار گیرد.

این نکته ای است که دکتر سید حسین موسوی، اقلیم شناس در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: تغییرات اقلیمی موضوعی است که در سال های اخیر تمام جهان را درگیر کرده و منجر به ایجاد تغییرات اساسی در رژیم بارشی در سراسر جهان شده است. البته میزان تغییر رژیم بارش در کشورهای مختلف متفاوت بوده است، اما در تمام جهان شاهد تغییر رژیم بارش و تفاوت در توزیع زمانی و مکانی بارندگی هستیم.

وی افزود: اکنون توزیع زمانی بارش در سطح جهان شرایط سابق خود را ندارد و دچار تغییرات اساسی شده است؛ به نحوی که اگر پیش از این، در زمان های بخصوصی شاهد وقوع بارندگی بودیم، اکنون این زمان ها دچار تغییرات زیادی شده است. به طور مثال، در شرایطی که پیش از این پاییز به عنوان فصل بارشی ایران شناخته می شد و 60 درصد بارندگی های کشور در فصل پاییز رخ می داد، در دهه های اخیر شاهد کاهش محسوس حجم بارندگی ها در فصل پاییز هستیم.

وقوع بیشتر خشکسالی در ایران به دلیل تغییر توزیع زمانی بارش

موسوی با اشاره به تشدید میزان وقوع باران های حدی و سیل آسا در سال های اخیر عنوان کرد: در چند دهه گذشته نه تنها زمان وقوع بارندگی دچار تغییرات محسوسی شده است، بلکه بخش زیادی از بارندگی های آرام نیز جای خود را به باران های حدی و سیل آسا داده اند و به همین دلیل است که بیش از قبل شاهد وقوع سیل در ایران هستیم.

همچنین به گفته این اقلیم شناس، تغییر توزیع زمانی بارش ها منجر به افزایش توالی روزهای خشک در کشورهای مختلف بخصوص ایران شده است، یعنی اکنون با وجود این که میزان بارندگی های کشور در بلندمدت نسبت به گذشته تغییر چندانی نداشته است، با تغییر توزیع زمانی بارش ها شاهد آن هستیم که تعداد روزهای خشک متوالی در کشورمان بیشتر شده و همین مساله فشار زیادی را به منابع آبی کشور وارد کرده و منجر به ایجاد خسارت به محصولات کشاورزی شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان با تاکید بر این که در دهه های اخیر، نوع بارش نیز دچار تغییرات محسوسی شده است، اظهار داشت: مطالعات مختلفی در سطح جهان نشان می دهد که در چند دهه گذشته در سراسر دنیا شاهد تغییر نوع بارش و تبدیل برف به باران بوده ایم. در ایران نیز این تغییر با شدت بیشتری نسبت به سایر کشورهای جهان رخ داده و در چند سال گذشته با کاهش شدید میزان وقوع برف و تبدیل بخش زیادی از برف به باران مواجه بوده ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: مطالعات جهانی نشان می دهد که مهمترین علت تغییر نوع بارش در چند سال اخیر، گرمایش جهانی است که اختلال زیادی در رژیم بارشی کشورهای مختلف ایجاد کرده و به تشدید بروز پدیده خشکسالی در سطح جهان دامن زده است.

کاهش جذب آب به زیر زمین با تبدیل برف به باران

موسوی با بیان این که مهمترین آسیب گرمایش جهانی برای کشور ما تغییر رژیم بارشی بوده است و نه کاهش مقدار ریزش های جوی، عنوان کرد: وقتی به تغییر میزان بارندگی های ایران در بلندمدت نگاه می کنیم، شاهد آن هستیم که با وجود این که مقدار بارش در سال های مختلف دچار تغییرات زیادی شده است، اما میانگین درازمدت بارندگی در ایران در مقایسه با گذشته تغییرات زیادی نداشته است. یعنی آنچه بیشتر درباره روند بارندگی ها در ایران جلب توجه می کند، این است که رژیم بارندگی ها در کشورمان تغییر کرده و این مساله منجر به کاهش منابع آبی کشور در سال های اخیر شده است.

این اقلیم شناس درباره آثار سوء ناشی از تبدیل برف به باران در ایران توضیح داد: افت میزان بارش برف در کشورمان منجر به آن شده است که میزان جذب آب به منابع زیرزمینی با کاهش محسوسی مواجه شود. این در حالی است که همواره بخش زیادی از مصارف آب در ایران از طریق سفره های زیرزمینی تامین می شود و وقتی ما شاهد افت محسوس میزان بارش برف هستیم، طبیعی است که انتظار داشته باشیم، منابع آب زیرزمینی کشورمان نیز کاهش یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان با تاکید بر این که تغییر نوع بارش، تاثیر محسوسی روی مقدار جاری شدن آب در رودخانه ها می گذارد، اظهار داشت: هر چه میزان بارش برف کمتر شود و به جای آن باران بیشتری بیاید، بنابراین روند تدریجی ذوب شدن برف کوه ها و جاری شدن آن در رودخانه ها بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرد و میزان آورده رودخانه ها بیشتر کاهش می یابد.

خشکسالی انسانی بیش از خشکسالی طبیعی منابع آبی ایران را کم کرده است

موسوی البته خشکسالی انسانی را از خشکسالی طبیعی در کاهش منابع آبی کشور موثرتر دانست و تاکید کرد: در دهه های اخیر شاهد آن بوده ایم که سوء مدیریت منابع آبی بیش از تغییرات اقلیمی و خشکسالی های ناشی از آن، بر افت محسوس منابع آبی موجود در کشورمان تاثیر گذاشته است. در این میان متاسفانه مدل های اقلیم شناسی که البته هیچ کدام قطعیت ندارند، نشان می دهند که ایران در آینده هم با کاهش ریزش های جوی مواجه خواهد شد و هم تغییرات بیشتری در نوع بارش و تبدیل حجم بیشتری از برف به باران روبه‌رو می شود.

این اقلیم شناس ادامه داد: با توجه به این که هنوز هم برنامه ریزی مناسبی برای مدیریت منابع آبی کشور نیستیم و متاسفانه احتمالا طبیعت هم در سال های آتی آب کمتری در اختیار ما خواهد گذاشت، بنابراین بعید نیست که در دو دهه آینده با تشدید بروز پدیده خشکسالی در کشور، توالی هر چه بیشتر سال های خشک، کاهش میزان ریزش های جوی و تغییرات نوع بارش، با کاهش محسوس منابع آبی کشور مواجه شویم.

عضو هیات علمی دانشگاه زنجان تاکید کرد: بدون تردید اگر فکری به حال مدیریت منابع آبی کشور بخصوص اصلاح الگوی مصرف در بخش های مختلف به‌ویژه بخش کشاورزی نداشته باشیم، کشور در آینده ای نزدیک با بحران شدید آب ناشی از ترکیب خشکسالی طبیعی و خشکسالی انسانی مواجه خواهد شد؛ چراکه روند تغییرات اقلیمی به گونه ای پیش خواهد رفت که در چند سال آینده مقدار آبی که ایران می تواند از طریق بارندگی ها جذب کند، کمتر می شود و بنابراین منابع آب تجدیدپذیر کشور با کاهش محسوسی مواجه می شود.

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به کاهش حجم آبی که در سال های آتی از طریق بارندگی ها به ایران می رسد، ما اگر فکری به حال اصلاح الگوی مصرف آب در کشورمان بخصوص در حوزه کشاورزی نکنیم، در سال های آینده ناچار خواهیم بود که هرچه بیشتر از منابع آب زیرزمینی کشور برداشت کنیم که این مساله می تواند تشدید فرونشست زمین در دشت های کشورمان را به همراه داشته باشد.